Сотсиологияи идоракунӣ. Маводи таълимӣ

Бюрократизм новобаста аз хусусияти манф? доштанаш дар фаъолияти идораи давлат? бинобар муносиб будан барои назорат ва батанзимдарории муносибат?о доимо истифода мегардад. Аз ин р?, М. Вебер бюрократияро мавриди ом?зиши ами? ?арор дода, чанде назариёти худро атрофи истифодаи босамари он пешни?од менамояд. Олим хусусият?ои зарурии амал? ва самараноки бюрократияро барои ?амаи намуд?ои ташкилот?о, пеш аз ?ама барои ма?омоти идоракунии давлат? ?удо менамояд. Аз ?умла: а) та?симоти ?иддии ме?нат ва дара?аи баланди ихтисосмандии идоракунанда; б) сохтори иерархии ?окимият; в) якрангии амал?ои маъмурон, ки ба дастур?ои махсуси кор? муайян шудаанд; г) муносибати холисона ва бе?арази ро?бар бо тобеон ва муштариён; д) мав?удияти дастго?и маъмур?; е) талаботи мушаххас ба касбият ва дигар сифат?ои кормандон ?ангоми интихоби он?о ба кор.

Дар замони Ш?рав? ?оя?ои идоракунии сиёс? ба таври васеъ истифода бурда мешуданд. Он?о пай дар пай дар ташаккули идораи сиёс?, аз ?умла баланд бардоштани на?ш ва ма?оми ?изби коммунист? ва табдил додани он то ба ?изби мутла?-дастго?и идоракунии давлат? истифода мегардиданд. Идея?ои сиёсии коммунист? о?оз аз мактаббача (октябрят), наврас (пионер) то ба фарди ?авон (комсомол) ва ташкили гуру??ои (коллектив?ои) ме?натию фаро?ат? па?н гардида буданд. Ин тарзи идоракуниро ба идоракунии шакли классикии авторитар?-бюрократ? шабо?ат додан мумкин аст, зеро дар он низоми назорати ?атъ?, зинабандии пирамидавии ?окимият, афзалиятнокии ме?нат-исте?солот (на инсон ?амчун шахсият) ва ?укмфармоии сиёсии мутла?-якка?изб? амал мекард.

Аммо ин низом охир?ои сол?ои 1980-ум бар?ам мехурад ва ба ?ойи ? низоми ра?иб ва ё зидистода – демократизм ?укмфармо мегардад. Боиси зикр аст, ки ин ду низоми бо ?ам зид асри XX задухурд?ои зиёди сиёс? доштанд ва то имр?з доранд, яке принсип?ои идории дигареро намепазирад. Э?тимол ?амин буд, ки – истодагар? ва ё му?овимат карда натавонистани низоми коммунист? / сотсиалист? (аввал?ои соли 90-ум) ба пош х?рдани давлати абар?удрати Ш?рав? боис гардид. Дар баробари ин ба ?омеаи худ то / дар ?амин давра сахти?ои зиёд – таназзули сат?и и?тисод?, норасоии озу?авор?, мувофи?ан камбизоат?, тангдаст?, ноумед? ва дигар о?ибат?ои нохуш ба бор овард. Аз ?умла, То?икистонро ?анги та?милии ша?рванд? о?уш гирифт, низоми идор? бо тамом бар?ам хурд ва хал? на тан?о камбизоат гардиданд, балки барои зинда мондан талош менамуданд. Ин консепсияи идории хушбахтона пасмонда ва ё гузаштаро мумкин аст ба ташкилоти шабакавие иборат аз 15 зертобеъ / зерташкилоти бузург шабо?ат дод, ки ташкилоти болоиро дар ?ама намуди фаъолият итоат намуда, барои / бо он кор мекарданд. Лекин ?ангоме, ки ташкилоти болоиро бу?рон, бахусус та?диди сиёс? дучор омад ва муфлис, ками?тидор гардид, ташкилот?ои зертоберо ба ?оли худ гузошт, аз масъулият ва у?дадории парастор?, таъминот ва ?ифзи манфиат?ои он?о даст кашид, ?ол он ки тамоми ?анимат ва арзиш?ои модд? дар истифодаи бевоситаи он (ташкилоти боло?) ?арор дошт. Аз ин соби?аи талхи ?аёт, ки кулли ша?рвандони соби? кишвар?ои узви И?ШС, бахусус То?икистон онро диданд, хулоса бармеояд, ки поёни / о?ибати низоми идоракунии авторитар? ва ё ?укмронии мутла?, ин шикаст, бе?окимият? ва дар як замон аз даст додани тамоми и?тидор ва ?анимату арзиш?ои моддию молл? мебошад.

Низоми идоракунии демократ? бошад, барои То?икистон баракс новобаста аз «мерос?ои низоми гузашта» ба хал? ?амчун миллат, со?ибфар?анг, со?ибтамаддун ва давлат муста?илият, со?ибихтиёр? ва комил?у?у?? дод ва дар муддати к?то?тарин ?амчун во?иди том ба ?а?ониён ?амчун узви комил?у?у? шинохт намуд.

Сохти демократ? ?олат?ои зиёди гуногун?олиб? ва ихтилофоти сиёс?, мубориза?ои идеолог? ва фарзия?ои мухталифро оид ба та?йирот?о пеш овардааст, ки аз принсип?ои идории он бармеояд. Яъне, ин сохт майдоне мебошад, ки дар он на як (чун коммунизм), балки якчанд субъект / ташкилот дар шароити баробари ра?обатнок ба?ри бе?дошти ?аёт ва вазъи и?тимо?-и?тисод? ва фар?ангию фаро?атии гуру??ои ма?саднок (ша?рвандон) ?увваозмо? мекунанд ва албатта ?олиб дар як давраи муайян бо амал? намудани ?оя?ои пешни?онамудаи худ (ва аз ?ониби хал? ?абулшуда) ?укмфармо? мекунад, аммо мубориза ан?ом намеёбад; баръакс ра?ибон имконият?ои худро барои ра?обати (муборизаи) оянда хубтару бе?тар менамоянд.

Дар ин?о метавон ба таври васеъ бартарияти ин ду низоми идории гуногуни сиёсиро (коммунизм / сотсиализм ва демократизмро) ба?огузор? намуд. Дар мисоли боло нисбат ба низоми коммунизм бараъло муайян гардид, ки ?укмфармоии мутла? о?ибати фалокатбор дорад ва наметавонад дар во?еъ рисолати худро – адолати и?тимоиро таъмин созад. Аммо низоми дигари сиёс? – демократизм бо принсипи гуногунандеш? ва фаро?ам овардани шароити ра?обатнок имконият фаро?ам меорад, ки дар идоракунии давлат? на як, балки якчанд субъекти хо?иш ва азму иродаи ?укмфармоидошта иштирок намоянд. Дар ин ?олат, яъне (имконияти баробари) ?укмфармоии баробари якчанд субъект э?тимоли шикаст хурдани низоми идории сиёс? дур мемонад, зеро ?ангоми бохти як субъект, субъекти дигар омода аст, ки ?ойи ?ро дар?ол иш?ол / пур намояд. Яъне, субъекти ?укмфармо дигар мешавад ва ё шикаст мех?рад, аммо на низом ва ё сохти идории сиёс?; мувофи?ан давлат томияти худро гум намекунад, баръакс дар шароити ра?обат?ои байни субъект?ои сиёс? устувор шуда, кафили осоиштаг? ва пешрафти ?аёти ?омеа мегардад.

Сохти демократии идоракун? аз ?анба?ои зиёди и?тимо? иборат мебошад. Он имкон меди?ад, ки хал? дар идоракунии давлат? ба воситаи намоянда?ои худ ва ё бевосита иштирок намояд. ?ангоми фаъолияти ме?нат? эътирофи шахсияти корманд, таъмини бехатар?, су?уртаи тандуруст?, ташкили шароит?ои фаро?ат? ва пардохти маоши муносиб аз меъёр?ои ?атм? ба шумор мераванд.

Дар намуди идоракунии и?тимо?-сиёс? ба усул?ои техник? —исте?солотии ме?нат афзалият дода намешавад, дар мадди аввал ташкили механизми идораи сиёсати самаранок ва рушдёбанда бо назардошти ма?дудкунии низоми худидоракун? (муттамарказ) ва васеъ гардонидани имконият?ои иштироки ?ар як корманд / шахс дар ?алли масъала?ои му?им меистанд.

Дар ни?оят сиёсат на тан?о илм, балки санъат аст; санъати идоракун?, ?абули ?арор?ои сиёс?, ?унарманд? ва ма?орати мутоби?шав? дар шароит?ои махсуси сиёс? мебошад. Бинобар ин, идораи самараноки он ?ам адолат ва ?ам шароити хуби зиндаг? ба ?омеа фаро?ам меорад.

4.3 Идоракунии ?араён?ои маънав?-фар?анг?

Идоракун? дар ?аёти маънав? ва ё ру??-фар?анг? хусусияти шарт? дорад, чун он наметавонад дурушт буда, ба нишонди?анда?ои ми?дор? асос ёбад. Ин намуди идоракун? асосан ом?зиши ами?и ?олат?ои ру??, пайдо кардани раванд?о ва пешбин? намудани та?йирот?ои имконпазирро зимни ташаккул ва эътирофи арзиш?ои маънав? фаро мегирад.

Идоракунии ?араён?ои маънав? ба ташкили шароит?ои во?е? барои амалисоз? ва ?онеъгардонии талаботи фар?анг? ва шав?у ра?бати ?ар як шахс равона мегардад. Ин муносибат таъсиррасонии ами? ва фасе?ро ба та?йирот?ои дар со?аи илм, маориф, адабиёт ва санъат рухдодаистода тавсеа мебахшад. Зимни идоракун? одатан ?араён?ои ташкилии муносибат?ои фар?ангии мута?обилаи милл? ва ма?м?и проблема?ои ?ойдоштаи мансуб ба тафаккури ?амъият? монеа?ои зиёд пеш меорад. Аз ин р?, сотсиологияи идоракун? ба ом?зиши хори?а?о, ба монанди урфу одат?ои хал??, анъана?ои таърих?, муносибат?ои дин? ва хосият?ои дониши амалии илм? равона гардидааст.

Дар ?атори проблема?ои идоракунии марбут ба ?аёти манънавии ?омеа ?ойи асосиро мушкилоти сотсиализатсияи (мутоби?ати и?тимоии) шахс ва ташаккулёбии шахсони исло?отгар / ?обили та?йирот?ои кулл? ва манфиатнок (нисбат ба ?омеа) иш?ол менамояд. Та?йирот?ои ?аёти маънав? бавосита ва ё бевосита аз омил?ои модд? ва сат?и исте?солоти ?амъият? вобастаг? дорад. Бинобар ин, ?ангоми идоракун? имконият?ои модд? ва мав?удияти замина?ои ва шарт?ои и?тисод? барои ?алли мушкилоти пайдошаванда ба инобат гирифта мешаванд.

Талаботи ру?ии фар?анг? ва ё маънавиро мебояд тамоми намуд?ои ташкилот?о ба инобат гиранд, чунки ма?з тава??у? накардан ба хусусият?ои маънавию фар?ангии шахс, аз ?умла ?ангоми исло?оти идоракун? он метавонад ба о?ибат?ои нохуб ва танназулёбии со?аи идоракун? оварда расонад. Аз ?умла, ?ангоми исло?от ва ё азнавташаккулди?ии низоми со?а?ои маориф, илм, фар?анг, санъат, дин ва адабиёт зарур аст, ки талабот ва во?еияти ?аёти маънавии фар?ангии ша?рвандон ба асос гирифта шавад. Мисол: дар То?икистон ?исми зиёди а?ол? дини мубини Исломро пайрав? мекунанд ва рукн?ои тарбиявии маънавии он дар ву?уди ?ар як шахс ?ой гирифтааст. Аммо ин афзалият ва ё рисолати аслии дини Ислом – панду ?икмат, тарбия ва ба ро?и рост ?идоят кардани инсон то ?адди зарур? дар низоми ташкилии идоракун? ?ой нагирифтааст. Дар ин ?о боиси зикр низ мебошад, ки яке аз сабаб?ои афзоиш ёфтани рафтору кирдор?ои номатлуб дар байни ?авонон, аз ?умла шомил шудани он?о ба ?аракат?ои экстремист?, ин ба таври зарур? истифода ва ё тал?ин нагардидани рисолати асосии дини Ислом дар байни он?о арзёб? мегардад.

Бешуб?а, идоракунии ?аёти маънав? ва ё ру?ии фар?анг? ба яке аз самт?ои му?ими мувозинатдорандаи рушди ояндаи давлат табдил ёфта истодааст, зеро он ва ?амъият дар баробари замина?ои хуби моддии ташкил? асос?ои устувори ?а?онбин? ва ягонаи ?оявиро та?озо менамояд.

САВОЛ?О БАРОИ САН?ИШИ САТ?И ДОНИШ

– Самт?ои идоракунии и?тимоиро номбар кунед?

– Дар шароити муносибат?ои бозоргон? фаъолияти кадом шакл?ои нави хо?аги?ои исте?сол? ба ро? монда шудаанд?

– Хусусият?ои самаранокии бюрократияро тиб?и назарияи М. Вебер номбар кунед?

– Низоми идоракунии шакли авторитар? кадом хоситя?оро дар бар мегирад?

– Хосият?ои низоми идоракунии демократиро номбар кунед?

– Идоракунии ?араён?ои маънав? (ру??-фар?анг?) кадом шароит?оро фаро?ам меорад?

АДАБИЁТ ВА ДИГАР МАНБА?ОИ МАЪЛУМОТ

– Тощенко Ж. Т. Социология управления. Учебник. [Матни асл?] – М.: Центр социального прогнозирования и маркетинга, 2011. – 300 с.

– Яковлева Т. Н. Социология управления [Матни асл?]: учебно-методическое пособие для бакалавров – Астрахань: Астраханский государственный университет, Издательский дом «Астраханский университет», 2013. – 216 с.

– Бестужев-Лада И. В. Энциклопедический социологический словарь. – М., 1995. – 865 с.

– Бюрократия [Маводи электрон?]. – Тарзи дастрас?: http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/ae0daf13-6994-8c34-4650-df58c4a0231e/1012512A.htm (http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/ae0daf13-6994-8c34-4650-df58c4a0231e/1012512A.htm)

– Виды социальных норм [Маводи электрон?]. – Тарзи дастрас?: http://legalmap.ru/articles/kp/norma/vidy-sotsialnykh-norm/ (http://legalmap.ru/articles/kp/norma/vidy-sotsialnykh-norm/)

– Конститутсияи ?ум?урии То?икистон [Матни асл?]. – Душанбе: 1994

– Раззо?ов Б. ?. Идораи давлат? дар ?ум?урии То?икистон: проблема?ои ?у?у?ии назария ва амалия [Матни асл?]. – Душанбе: «Ирфон». – 2007. – 236 с.

– Система социального управления [Маводи электрон?] – Тарзи дастрас?: http://www.pravo.vuzlib.su/book_z872_page_17.html (http://www.pravo.vuzlib.su/book_z872_page_17.html)

– Социальные нормы и их классификация [Маводи электрон?]. – Тарзи дастрас?: http://lawtoday.ru/razdel/biblo/tgp/078.php (http://lawtoday.ru/razdel/biblo/tgp/078.php)

§5. АФКОРИ МУТАФАККИРОНИ ШАР? ДАР ТАШАККУЛИ МУНОСИБАТ?ОИ ИДОРАКУН?

5.1 Назариёти мутафаккирони Шар? оид ба низом?ои идоракунии ?амъият?

Нахустин ва оддитарин, шакли банизомоварии ташкили ме?нати муштарак ?ан?з аз мар?илаи сохти ибтидоии ?амъият? ву?уд дошт, ва?те ки идоракун? як?оя аз ?ониби тамоми аъзоёни оила, тоифа ва ?омеа амал? мешуд. Ку?ансолтарин шахс (о?са?ол) ва пешвои ?абила ба у?даи худ ро?барии аввалро дар ташкили ме?нати муштарак ва та?симоти озу?а (х?роквор?) мегирифт.

Тахминан 10—8 ?азор сол то ?арни мо дар ?удуди Шар?и Наздик (Шимоли Иро?, Фаластин) та?йирот ба амал омад; шакли хо?агидории анъанав? (шикор, ?амъоварии меваю сабзавот ва ?.) ба тарзи нави идоракун? – дарёфти ма?сулот ва ро?и исте?соли он бо ном «и?тисоди исте?сол?» табдил ёфт. Ин аввалин та?овулот дар таърихи инсоният буд, ки онро археологи маш?ури англис Гордон В. Чайлд «ин?илоби неолит?» меномид. Дар муддати сипар? гаштани чандин садсола?о давлати мустабид (истибдод, тирония) -и бузург ва пури?тидор ташаккул ёфт, ки худашонро ба ?адри коф? та??асумгари фаъолияти хуби идоракун? тасаввур намекарданд. Бунёди иншооти – дар аср?ои III – II пеш аз мелод — а?роми маш?ури Миср (ма?бараи азими сангини фиръавн?о) ёдгори?ои на тан?о намояндагони сулолаи пури?тидори тавоно, балки ?азор?о бинокорон ва меъморон, инчунин санъати бунёдкор?, ки тавонистанд аз усул?ои идоракун? истифода кунанд, ба ?исоб меравад. Равшан аён аст, ки барои бунёди масалан, а?роми Хеопса, ки дар па?нку?и Гиза (баландии 146,6м) ?ойгир аст, на тан?о шумораи бисёри масоле?и сохтмон? ва ?увваи кор? лозим омад, балки дастаи устувори му?андисон, механизм?о (сохтмон, сохт, ташкил), инчунин бана?шагирии дурнамои ташкил ва назорати и?рои кор?о ташаккул ёфт.

Замина?ои назарияв? принсип?ои (усул?о ва шарт?ои) идоракун? дар ?онуни «Хаммурап?» бо тарзи хуб ифода ёфтааст. Вавилони ?адим дар сол?ои 1792—1750 то солшумории мо объекти дигари идоракун? ба ?исоб меравад. Давлати пури?тидор дар ?амон давра дар Чини ?адим амал мекард, ки дар давраи Чжоу (аср?ои XI – III п.а.м) девори бузурги Чин – ёдгории му?ташами санъати меъмор? (дарозии он баъди ан?ом расонидан та?рибан 5 ?азор км., ва баландиаш дар ?итъа?ои ало?ида ба 10 м. мерасид) бунёд гардид.

Рисолаи аввалин бо фарогирии баъзе маълумот?ои ибтидо? ва тасаввурот?о оид ба идоракун? дар Чини ?адим, ?инди ?адим ва Шар?и Наздик дар аср?ои V – IV-и пеш аз миллод р?и кор омадааст.

Бо ву?уди ин оид ба ташаккули тафаккури идоракун? э?одиёти бузургтарин файласуфони юнони ?адим Су?рот, Афлотун, Арасту таъсири назаррас гузошт. Аз р?и гуво?ии ?амзамонон, Су?рот чунин мешуморид, ки асоси идоракун? ин дониш ва ма?орати ба зур? бор кардани а?идаи худ ба дигар одамон мебошад. Афкори ? дар рушди оянда ва ба даст овардани рисола?ои Афлотун ва Арасту боис гардид, ки муфассалтар 3 шакли ?укумрон?: монарх?, аристократ? ва демократ? тасвир шудааст. Масъалаи идоракун? дар кор?ои мутафаккирони асри миёнаг? Августини Масъуд ва Фомаи Аквин?, ки «Борони ило??» ва «Борони замин?» та?сим шудааст, тобиши бешак аввал буданро эътироф мекунанд, ки оиди идея?ои идоракунии олам ва одамон хулосагир? намудаанд.

5.2 Назариёти мутафаккирони форсу то?ик зимни муносибат?ои идоракун?

Дар ташаккули назария?ои фалсафию и?тимоии идоракун? са?ми мутафаккирони форсу то?ик – Аб?бакри Роз? (865—925), Аб?насри Фороб? (873—950), Аб?ал? ибни Сино (980—1037), Му?аммад ?азол? (1058—1111), Мир Саид Алии ?амадон? (1314—1394), ?усайн Воизи Кошиф? (1420—1505), А?мади Дониш (1827—1897) ва ?айра хеле бузург аст.

Аб?бакри Роз? дар асараш «На?зи адён» иброз намудааст, ки: «Худованд ?амаи бандагони худро мусов? хал? карда ва ?е? касро бар дигаре бартар? надодааст. Ва агар биг?ем, ки барои ра?матнамоии онон ?о?ат ба интихоботи касе дошт, ?икмати боли?аи вай мебоист чунин и?тидо кунад, ки ононро ба монофеу мазореи онию отиашон ого? созад ва касеро аз миёни эшон бар дигарон бартар? нади?ад ва мояи ихтилофу низои онон нагардад. Ва интихоби имому пешво боиси он нашавад, ки ?ар фир?а аз пешвои худ пайрав? ва дигаронро та?зиб кунад ва ба назари бу?з бад-онон бингарад ва ?амоате бар сари ин ихтилоф аз миён бибарад». Мутафаккир таъмини адолати и?тимо? ва баробар?у?у?иро дар муносибат?ои идоракун? таълиф меди?ад, ки барои имр?зи идоракун? низ нишонди?андаи му?им бо?? мондааст.

Дар назариёти олимони асри миёнаг?, аз ?умла Абунасри Фороб? масъала?ои хусусияти и?тимо? ва сиёсидошта, аз ?абли пайдоиш ва вазифа?ои давлат, шакли идоракун? ва ма?ому манзалати сарвар / шо? дар идоракунии давлат ба таври возе? баррас? гардидаанд. Тиб?и назари Фороб? ма?оми сарвариро тан?о шахси о?илу хирадманд ва адолатпарвар, ки манфиати раият ва мамлакатро аз худ болотар мегузорад, бояд со?иб бошад.

Абу?омид Му?аммад ?азол? дигар мутафаккири форсу то?ик дар рушду такомули илм?ои ?омеашинос? на?ши хоса дорад. ?исми зиёди а?ида?ои ? дар рисола?ояш, аз ?абили «Кимёи саодат», «Ал-мун?из-мин ал-зилол» ва «Наси?ат-ул-мулук» манузр гардидаанд. ?азол? идоракунии и?тимоиро яке аз такяго??ои асосии олам маънидод менамояд, ки он одамонро ба ?ам наздику бофар?анг мегардонад ва муносибат?ои он?оро зери низоми муайяни идоракун? ба танзим медарорад.

Муттафаккири бар?аста Мир Сайид Алии ?амадон? назариёти мансуб ба идоракунии худро бештар дар «Захират-ул-мулук» -и худ ?ой додааст. ?амадон? ба одоби сухан ва бота?аммулу боандеша будани подшо?он ди??ат дода, тавсия меди?ад, ки: «?оким / шо? бояд дар ?укм сухан ба мадоро гуяд ва бе муъ?иб дурушти накунад ва аз шунидани ?у??ати бисёр малул нашвад. Ва аз сухан гуфтан бо заифон ва мискинон нанг надорад. ?оким набояд, ки ба дуруягию фиребгар? ва сусткорию са?лангор? мусоидат кунад ва аз барои хушнуд сохтани касе набояд каси дигареро озор ди?ад. Зеро ки табиати ?укуматдор? чунин офарида шудааст, ки «пайваста нимаи хал? аз ?оким хушнуд бошад, зеро ду хасм ба ?а? хушнуд натавон кард».

Абуал? Ибни Сино мутафаккири форсу то?ик одамро ?амчун махлу?и ?омеа нишон меди?ад. ? назар дорад, ки ?астии одамон дар ?амъият шароити ?амкории он?оро ба ву?уд меорад. Барои чунин ?амкор? ба аксари аъзои ?амъият ?онуни ягонаи о?илона ва адлия лозим мебошад. Аъзои ?омеаро мебояд ба ме?нати фоиданок ва манфиатовари ?амъият? маш?ул бошанд. Дар та?вияти ин а?идаи худ Сино аъзои ?омеаро ба се гур??: 1) садорат; 2) исте?солкунандагон; ва 3) ?арбиён ?удо менамояд. Дар яке аз асар?ои худ – «Тадбири манзил» – Сино таъкид мекунад, ки: «Хирадмандон медонанд, ки агар ?амаи мардум подшо?у ша?риёр шаванд, ?амаг? аз байн мераванд. Ва агар ?амаашон ран?бару коргар ва тобею раият бишаванд, подшо?у султоне дар байн набошад, ?умлаг? фон? ва ?алок мешаванд. ?амчунон ки агар ?амаг? дар тавонгар? ва сарват мусов? ва саросат бо якдигар бишаванд, касе барои касе кор намекунад ва атову муованати д?ст ба д?ст мун?атоъ мегардад. Ва агар ?амаг? фа?иру му?то? бошанд, аз фа?ру фалокат ва бечораг? ?он месупоранд. Пас тафовути а?вол ва ихтилофи ми?дор сабаби ба?ои зиндагии одамизодагон мебошад.».

«Шо?нома» -и Абул?осим Фирдавс? фарогири масъала?ои хираду хирадманд?, тал?ини одоби ?амида, ватанд?ст?, д?ст?, шу?оат, далер?, нак?кор? ва ?айра мебошад ва то имр?з мавриди истифодаи васеъ ?арор дорад. Мояи ифтихор аст, ки назария?ои ахло?? ва хирадномавии асари мазкур то ба мамлакат?ои ?арб (Аврупо ва ИМА) расидааст. Зимни ин рисолат олими Фаронса Сент Бёв чунин иброз менамояд: «Дар саросари шо?асари Фирдавс? ру?ияи ?икмат, волоияти адолат ва нек? чун риштаи сурх мегузарад».

Мутафаккири то?ик А?мади Дониш шарти аввалини идоракунии давлатиро дар а?л ва адл тасвир мекунад. Ба назари ? – Адл аз камоли а?л хезад. ?ар ки о?ил нест, одил нест – сарвар / шо? бояд тамоми кор?ои идориро аз р?и а?л, хирад пеш барад. А?мади Дониш низоми вазоратдориро баррас? менамояд. Ба а?идаи ? «Дар ин навъи ташкилот бояд намояндагони тамоми таба?а?ои ?амъият иштирок кунанд ва тамоми кор?ои мамлакат бояд дар ?амин ташкилоти машварат? ?ал шавад ва баъди тасди?и умум ба кор дарояд». ?амчунин, мутафаккир тавсия меди?ад, ки ба одамони ку?ансол ва шахсоне, ки ?обилияти кориашонро гум накардаанд, бояд аз тарафи давлат к?маки модд? расонида шавад. А?мади Дониш масъалаи бо зиндаг?, бо ?аёт ва э?тиё?оти ?амъият вобаста намудани илму фанро ба миён гузоштааст. Ба назари ? бояд дар мадраса?ои Бухоро та?сили илм?ои техникию таби? ва физикаю кимиёв?, ки дар мамлакат?ои пешрафат ом?хта мешуданд, ?ор? гардад.

Дар умум назариёти мутафаккирони то?ику форсро метавон дар шароити имр?зи идоракун? низ истифода намуд, зеро он?о куллан фарогири тарзу услуб?ои идоракунии хоси имкон ва хо?иши ?омеа, таъминкунандаи адолат, баробар?у?у??, ватанд?ст?, д?ст?, шу?оат, далер?, нак?кор?, иноснд?ст?, э?тиром, та?амулгаро?, талабгори ?абули ?арор?ои илман асоснок, та?лил ва ?аматрафа баррасигардида ва ?айра мебошанд. Илова бар ин назариёти идоракунии мутафаккирон ва му?а??и?они гузаштаи мо та?озо бар он дорад, ки он?о аз ?ониби идоракунандагон, ?омеашиносон, сиёсатшиносон, и?тисодшиносон, ?у?у?шиносон ва дигарон мавриди ом?зиши васеъ ?арор дода шуда, нукта?ои бе?тарин ва тавсия?ои муносиб ба идоракунии тарзи муосир дар шакли кор?ои илмию та??и?от? манзури ?омеа ва институт?ои давлатии идоракун? ва таълим? пешни?од карда шаванд.

САВОЛ?О БАРОИ САН?ИШИ САТ?И ДОНИШ