Оценить:
 Рейтинг: 0

Хоразм Маъмун академияси ўтмишда ва ҳозир. Хоразм Маъмун академияси ташкил топганлигининг 1000 йиллигига боғишланади

1 2 3 >>
На страницу:
1 из 3
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
Хоразм Маъмун академияси yтмишда ва ?озир. Хоразм Маъмун академияси ташкил топганлигининг 1000 йиллигига бо?ишланади
Ибадулла Самандарович Байджанов

Ушбу илмий маърифий тyпламга Урганч ?урилиш касб-?унар коллежида Урганч Давлат Дорилфунуни олимлари билан ?амкорликда Хоразм Маъмун академияси фаолиятига оид бyлиб yтган илмий-амалий анжуман материаллари киритилди

Хоразм Маъмун академияси yтмишда ва ?озир

Хоразм Маъмун академияси ташкил топганлигининг 1000 йиллигига бо?ишланади

Ибадулла Самандарович Байджанов

© Ибадулла Самандарович Байджанов, 2016

© Рустам Ибадуллаевич Самандаров, фотографии, 2016

Редактор Абдулла Сафоев

Корректор Махмуд Ибадуллаевич Самандаров

Корректор Бахром Ибадуллаевич Самандаров

ISBN 978-5-4483-2622-6

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Xoразм Маъмун академияси ташкил топганлигининг

1000 йиллигига ба?ишлаб yтказилган“Xoразм Маъмун академияси: yтмишда ва ?озирда» мавзусидаги илмий- амалий анжуман материаллари

Хоразм Маъмун академиясининг 1000 йиллигига ба?ишланади

Хоразм Маъмун академияси илм-маърифат сарчашмаси. Ўзбек хал?и довру?ини дунёга танитган му?аддас маскан.

Ушбу илмий маърифий тyпламга Урганч ?урилиш касб- ?унар коллежида Урганч Давлат университети олимлари билан ?амкорликда Хоразм Маъмун академияси фаолиятига оид бyлиб yтган илмий-амалий анжуман материаллари киритилди.

Тyплам тарихчи, ?адимшунос, филолог ва биолог олимлар, ?ишло?, сув хyжалиги, меъморчилик, ?урилиш мутахассислари ?амда талабаларга мyлжалланган.

Сyз боши муаллифи ва нашрга тайёрловчи меъморчилик фанлари номзоди

И. С. Байджанов.

Та?рир ?айъати:

И. С. Байджанов,

?. Собиров,

М. Жуманиёзова,

А. Сафоев.

Та?ризчи: Р. Йyлдошев

Жамоавий тyплам. «Хоразм Маъмун академияси yтмишда ва ?озир». Нашрга тайёрловчи И. С. Байджанов.

·

Тyплам Урганч ?урилиш касб-?унар коллежи ?амда Урганч Давлат университети илмий кенгашлари томонидан му?окама ?илиниб, маъ?улланган ва нашр ?илиш учун тавсия ?илинди.

Хоразм вилоятида содир бyлаётган ижобий yзгаришлар,келажагимизнинг пойдеворини барпо этиш, ?аётимизни

янада обод ?илиш йyлидаги асосий бунёдкорлар

мана шу юртнинг за?маткаш, кyпни кyрган, эртанги кунга

катта ишонч билан ?араб яшаётган хал?дир. Бу ишга

yзининг ?алол ме?нати билан муносиб ?исса ?yшаётган

?ар бир юртдошимиздир.

Ислом КАРИМОВ

МУ?АДДАС ДАРГО?

Сyз боши

Хоразм ноёб маданият, нафис санъат, юксак маърифат, турмушнинг доно фалсафий ва инсонпарварлик ?оялари билан йy?рилган адабиёт ва шеърият маскани, дунёвий илм yчо?ларидан бири эканлиги ?увончли во?еадир. Хоразм во?асининг тарихий-маданий мероси бевосита илм фан, шу билан бирга меъморчилик санъатининг ривожланиши билан чамбарчас бо?ли?дир.

Му?тарам Президентимиз 1997 йил 20 октябрда бутун дунё ми?ёсида нишонланган ?адим Хиванинг 2500 йиллик юбилейига ба?ишланган тантанали маросимда сyзлаган табрик нут?ида илм-фан, маданият, адабиёт ва санъат намоёндалари ?атори бетакрор тарихий обидалар, иморатлар бунёдкорлари шаънига ?ам или? сyзлар, ?имматли фикрлар билдирган эдилар. Юртбошимиз шу анжуманда одамзод тарихидаги илк академия бизнинг заминимизда ташкил топганлигини ало?ида таъкидлаб, уни ?айтадан ташкил этиш кyп улу? иш бyлишини эътироф этган эдилар. Орадан кyп yтмай 1997 йил 11 ноябрда Ўзбекистон Ре спубликаси Пре зидентининг «Хоразм Маъмун Академиясини ?айтадан ташкил этиш тy?рисида”ги Фармони эълон ?илинди. Хива ша?рига кираверишдаги ажойиб тарихий обида-?yша дарвоза билан ёнма-ён жойлашган салобатли, му?ташам бинода мана тy??из йилки, Хоразм Маъмун Академияси фаолият кyрсатиб келмо?да.

Муста?иллигимиз шарофати, юртбошимиз ташаббуси, саъй харакатлари билан ?айтадан ташкил этилган бу академия республикамиз илм а?ли, айни?са хоразмликлар учун кенг имкониятлар яратди. Ўзбекистонимизнинг илмий сало?иятини юксалтириш, уни жа?он илмий ?амжамиятидаги yрнини муста?камлаш, минта?аларда илм- фанни янада ривожлантириш, истеъдодли, ?обилиятли, элим деб, юртим деб ёниб яшашга ?одир фидоий олимларни ?yллаб-?увватлаш, миллий урф-одат, ?адриятларимизни улу?лаш, Ватанимиз тарихини чу?ур yрганиш, боболаримиздан ?олган бой меросни асраб-авайлашда академия фаолияти му?им а?амиятга эга бyлмо?да. Хоразм дунё маданий тара??иётига салмо?ли улуш ?yшган, yзининг бой тарихи, юксак маънавияти, ноёб обидалари, ?унарманд- чилиги, де??ончилиги билан жа?онга танилиб келаётган му?аддас заминдир. Хоразм yзбек давлатчилигига асос солинган, дунё хал?лари- нинг ?yлёзмаси «Авесто» асари яратилган табаррук диёрдир. XII – XIV асрларда элимизга ташриф буюрган араб сайё?лари Ё?уб Ал Хамавий, Ибн Батуталар дунёдаги ?еч бир yлкада Хоразмдагидек олийжаноб, маърифатпарвар, ?унарманд, ме?мондyст элни кyрмадим деб ёзиб ?олдирганлар. Дар?а?и?ат, дунё илм фанига асос солган буюк сиймолар, донишманд алломалар Хоразм фарзандлари, Хива дилбандлари. Бутун жа?онда ?ар куни, ?ар соат, ?ар ла?зада миллионлаб кишилар мурожаат ?илиб келаётган-Ал жабр, алгоритм алгебра фанига хоразмлик буюк аллома Мухаммад Мусо Ал Хоразмий асос солган. Ер шари глобусини бизнинг ватандошимиз Абу Райхон Беруний (Маъмун Академиясининг илк ра?бари) яратган. Атлантика уммони ортида Америка ?итъаси борлигини Христофор Колумбдан 500 йил олдин башорат этиб, ?аттоки унинг харитасини чизиб ?олдирган ?ам Абу Райхон Беруний хазратлари бyладилар. Мана бу эътирофга эътибор беринг: «Дунёдаги барча ?ишло?лар жамланиб, Хоразмнинг биргина Замахшар ?ишло?ига фидо бyлса арзийди. Чунки бу ?ишло? минг йилларда бир марта келиши мумкин бyлган Ма?муд Аз Замахшарийдек алломани дунёга келтирди». (Ибн Ваххос-Маккаи Мукаррама Амири). Зама?шарий элликдан оши? нодир асарлар ёзиб ?олдирган. Араб грамматикасига асос солган. «Жорулло?» яъни «Худонинг ?yшниси» деб эъзозланган.

Шайх Нажмиддин Кубро, Па?лавон Ма?муд, Ога?ий, Мунис, Аваз Ўтар, Комил Хоразмий, Саййид Му?аммад Ра?имхон Соний- Феруз каби буюк сиймолар, ардо?ли алломалар шу табаррук заминда яшаб камол топганлар.

Х аср охирида-1004 йилда ташкил ?илинган «Дорул-хикма» Маъмун Академиясида ?ам Шар?нинг кyплаб илм со?иблари турли фан йyналишлари бyйича ?атор изланишлар олиб бориб, yз фаолиятлари билан жа?он илм фани ривожига муносиб хисса ?yшдилар. Хоразм Маъмун Академияси сардори ва ра?номаси Абу Райхон Беруний «Минерология», «Геодезия», «?индистон» каби бир юз элликдан оши? ноёб асарлар ёзиб ?олдирди, ю?орида таъкидлаганимиздек буюк кашфиётлар яратди. Абу Али Ибн Сино yзининг ?атор асарлари, жумладан, дунёга маш?ур «Тиб ?онунлари» асарини айни Маъмун Академиясида ишлаб юрган кезлари ёзган. Абу Са?л Маси?ий, Абул?айр ибн Хаммор, Абу Абдулло? Ило?ий, Ибн Масковайх, Умар Исфахоний, Абу Абдуллох ибн Ибро?им ан-Нотилий (Ибн Синонинг хоразмлик илк устози), Ибн Иро?, Журжоний, Му?аммад ас Саорибий каби yнлаб етук алломалар Маъмун академиясидаги фаолияти билан жа?он илм-фани тара??иётига улкан улуш ?yша олдилар. Астрономия, кимё, риёзиёт (математика) тарих, фалсафа, табобат фанларини айни?са ю?ори даражада yрганиб, бош?аларни ?ам ба?раманд этганлар. Маъмун Академияси алломаларининг яратган асарларидан таралаётган нурафшонлик, ё?ду, зиё асрлар yтсада исти?болга хизмат ?илаётганлиги, мамлакат равна?и учун дастуриламал бyлиб ?олишидан далолат бериб турибди.

Ўтган ?ис?а йиллар ичида Хоразм Маъмун Академиясида сезиларли, муайян ишлар амалга оширилди. Академия таркибидаги «Археология, тарих ва фалсафа» бyлимида «Хоразмда ?адимги ва yрта асрлар yзбек давлатчилиги», «Ўзбек хал?ининг этник тарихида Хоразм во?асининг yрни», «Хоразм вилояти археологик ёдгорликларини тад?и? ?илиш» бyйича илмий изланишлар олиб борилди. Хива хонлигига асос солиниши, шу даврлардаги ижтимоий, и?тисодий вазиятлар, Хива хонлиги давлатчилигидаги бош?арув тизими, давлат хужжатлари, шу жумладан чет элларда Хива хонлигига оид архив хужжатлари, илмий мерос чу?ур yрганилмо?да. «Биология муаммолари» бyлимида эса «Хоразм во?аси тупро?-и?лим шароитида исти?болли, сер?осил, касалликларга ва зараркунандаларга чидамли yсимликлар навларини yрганиш ва яратиш», «Хоразм вилояти шароитида асосий орали?, такрорий экинлар парвариши самарали технологиясини жорий ?илиш», «Маккажyхори уру?чилиги тизимини барпо ?илиш», «?уйи Амударё минта?аси тупро?ларининг сув-туз режимини яхшилайдиган коллектор- за?каш тизимларининг иш режимини бош?ариш усулларини ишлаб чи?иш» каби му?им мавзуларда илмий-тад?и?от ишлари олиб борилди. Академияда фанга нобюджет мабла?ларни кенг жалб ?илиш, хорижий илмий марказларнинг фаолиятидан кенг фойдаланиш ва хyжа- лик шартномалари асосида бажариладиган ишларга эътибор кучайти- рилмо?да. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида олимларимизнинг фаол иштирокини таъминлаш ма?садида y?ув дастурлари, ?yлланмалар яратишда олий ва yрта таълим тизими билан самарали ?амкорлик ?илинмо?да. Академия ?ошида хyжалик ?исобида фаолият юритувчи «Доривор yсимликлар бо?и» ва «Планта» илмий ишлаб чи?ариш маркази мавжуд. 26 илмий ходим, шу жумладан 5 фан доктори, 9 фан номзодлари му?им мавзуларда илмий тад?и?от ишлари олиб бормо?далар.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма?камасининг «Хоразм Маъмун Академиясининг 1000 йиллигини нишонлаш тy?рисида» ?абул ?илган ?арори бутун элдошларимиз томонидан или? кутиб олинди. Шу асосда ало?ида тадбирлар, режалар белгилаб олинган эди. Уларни амалга ошириш тезкорлик, изчиллик, уюш?о?лик ва энг асосийси ю?ори сифат, юксак дид билан олиб борилди. Урганч аэропортидан то Хивага келгунча катта магистрал йyл таъмирланди. Хоразм Маъмун Академияси биносининг ичкариси ва таш?ариси ?ам дунё андозалари асосида тyла таъмирланди. Янги жи?озлар, ускуналар, y?ув ?yлланмалари, кyргазма- ли воситалар келтирилди. Энг замонавий компьютерлар олимлар, тад?и?отчилар хизматида. Республикадаги ва академиянинг yзидаги нашриётларда юбилейга ба?ишланган китоблар, буклетлар, плакатлар чоп этилди. Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси, Абу Райхон Беруний номидаги Шар?шунослик институти, Урганч Давлат Дорил- фунуни, Урганч ?урилиш касб-?унар коллежи, Хива педагогик касб- ?унар коллежи ?амда ЮНЕСКО хал?аро жамияти билан ?амкорликда ?атор илмий анжуманлар yтказилди. Дунёнинг 20 дан орти? кутубхоналари ва музейларида мавжуд Академия ?аётига оид хужжатлардан нусхалар олинди.

Кенг ми?ёсда ободонлаштириш, кyкаламзорлаштириш, бунёд- корлик ишлари олиб борилди. Академия биноси билан ёнма-ён аллома- лар ?иёбони, амфитеатр барпо этилмо?да. Бо?, гулзорлар яратилди. Фавворалар yрнатилди. Чиройли панноларда Республикамизнинг муста?иллик йилларидаги юту?лари, Ўзбекистонимизнинг жа?онаро нуфузи намоён бyлиб турибди.

Хоразм Маъмун Академияси юбилейи муносабати Хивада «Компьютер технологиялари касб-?унар коллежи» ?урилиши жадал олиб борилмо?да.

?адимий ва ?амиша нав?ирон Хива ме?монларга мунтазир. Ўтмиши шарафли, бугуни саодатли, келажаги абадий ша?ар, миллати- миз фахри, Шар? гавхари бyлган Хива ба?рида яна бир улу? байрам- Хоразм Маъмун Академиясининг 1000 йиллиги тантаналари шукухи ?албларимизни яйратади, дyстлигимизни мустахкамлайди, ме?нат ?алабаларига, ижодга ундайди.

Истагимиз-бундан буён ?ам Ўзбекистонимиз довру?ини ошириш йyлида ?ормай-толмай фаолият кyрсатиш, муста?иллигимизни муста?камлашга, буюк келажагимизни яратиш ишига муносиб ?исса ?yшиш! Бу борада республикамиздаги нуфузли илм ва касб-?унар дарго?ларидан бири бyлган бизнинг Урганч ?урилиш касб-?унар дарго?имиз ?ам ?из?ин ва жyш?ин фаолиятини изчил давом эттирмо?да. Буюк аждодларимизнинг муносиб ворисларини тайёрлаш учун бутун куч-имконият, тажриба ва билимларимизни ишга соламиз.

А?ил жамоамиз педагоглари, мутахассислари, талабалари чу?ур ?ис ?иладилар, яхши биладиларки бизнинг бе?иёс во?амиз, гyзал, табаррук, му?аддас юртимиз азалдан yзининг бунёдкорлик ишлари намуналари, му?ташам иморатлар, иншоотлар, ноёб меъморчилиги билан жа?он а?лини лол ?олдириб келмо?да. Бу бежиз эмас албатта. ?урилиш ва меъморчилик ривожланиб, юксак чy??иларга чи?иши, оддий иморат ёки иншоот эмас, балки нафис санъат асарига айланлиги аждодларимиз илм-фан сирларини чу?ур билганлигидан далолат беради.
1 2 3 >>
На страницу:
1 из 3