О проповеди креста

Datum: 1456.

(1)Incipit: Tenore presentium monentur omnes Christi fideles. Qui ut animarum suarum saluti saluberius consulerent Christo se devoverunt contra Thurcos fidei nostre hostes…

Explicit: …pro executione voti sui debiti Christo cui se devoverunt ministrare valeant. Datum Bude sub nostro signeto ultima mensis maii anno Domini 1456.

(2) Incipit: Tenore presentium intimamur omnibus Christi fidelibus quod iam est tempus defendendi ad bellum…

Explicit: …excipitur votum religionis et peregrinationis ad sanctum sepulchrum Domini. Datum Bude octava iulii anno Domini MCCCCLVI etc.

(3) Incipit: Tenore presentium mandamus omnibus et singulis predicatoribus cuiuscumque ordinis et condicionis…

Explicit: Et quod quibus tenere de necessitate salutis tamen facere quantum potest in isto negotio contra Thurcum. Ex Buda xviii Iulii anno ut supra.

F. 100v–103r Bulla secunda sanctissimi domini pape Kalixti secundi [Cum hiis superioribus annis].

Datum: 1456.

Incipit: Calixtus episcopus servus servorum Dei… Cum hiis superioribus annis impius nominis Christiani persecutor Thurcorum tirranus post oppressam Constantinopolitanam civitatem…

Explicit:…et alios secte damnate machumetane in partibus orientalibus sectatores. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud Sanctum Petrum anno incarnationis dominice 1456 12 Kal. Iulii pontificatus nostri anno secundo etc.

Издание: Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 29. Bar-le-Duc, 1880. 1456, § 19–23.

F. 103v–104r Item notanda sunt aliqua ex parte malicie Turcorum.

Incipit: Item quod Deus permittat ecclesiam suam etiam populos suos propter peccata aliquando variis tribulationibus agitari… Totam Asiam et magnam partem Europe et ceperunt illam preclaram civitatem urbium reginam Constantinopolitanam.

Explicit: …quod omnes pecunie ibunt ad istum usum et non ad manus alterius etc.

F. 105–205 Sermones festivales <de s. Jacobo).

F. 206–222 Tractatus de indulgentiis.

F. 206–222 Tractatus de thesauro ecclesie et de indulgentiis.

Другим кодексом является манускрипт из Мелька. Наличие документов, связанных с борьбой с турками, было открытием, поскольку рукопись до сих пор не описана в каталоге. В описании, которое имеется на сайте Hill Museum and Manuscript Library листы 48–273 описаны как tractatus varii, bullae papales, epistolae, numero 44. К счастью, Т. Каппели был в курсе того, что в составе рукописи имеется трактат «О проповеди креста», и благодаря ему я знал, что этот манускрипт представляет интерес[81 - См.: Kaeppeli T. Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi. Roma, 1970–1993.]. Проверка показала, что помимо нашего трактата манускрипт содержит множество текстов, связанных с борьбой с турками в XV в.

За исключением описания процедуры отпущения грехов крестоносцам, отправляющимся против гуситов от 1421 г. (161r–162r), вероятно, приведенного здесь в силу своей универсальной применимости (текст не сконцентрирован на гуситах), все описанные ниже документы относятся к войнам с турками.

При отсутствии каталожного описания я ограничился характеристикой тех частей рукописи, которая касается непосредственно турецкой тематики (листы 78–233 из 272):

F. 78r–83v Sentimentum super infestationem Turcorum. Quidam doctorum ordinis Carthusiensis.

Datum: 1460 (?)

Incipit: Reverande ac predilecte patri ad satisfaciendum de infestatione infidelium Turcorum istorum qui ecclesiam Dei sanctam graviter impugnant.

Explicit:…tradere propter peccata ut animabus nostris saltem providerat de salute eterna. Scriptum Salisburgo (?) etc (?) LX anno 60.

F. 83v–153v Tractatus venerabilis Humberti ordinis predicatorum de predicatione crucis contra hereticos vel paganos.

Incipit: Ea que infra scripta sunt de pertinentibus ad crucis predicationem contra Saracenos…

Explicit:…nos extendemus cum Moyse manus indefessas orantes in celum, vos exite et vibrate intrepidi preliatores in Amalech gladium.

F. 154r–156v Copia cruciate domini pape Pii secundi [Ecclesiam Christi].

Datum: 1459.

Incipit: Pius episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Ecclesiam Dei variis mundi turbinibus ac persecutionibus agitatam ex divinis scripturis et veterum annalibus semper agnovimus…

Explicit:…et hostes catholice fidei ab universis Christi cultoribus habeantur. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare… se noverit incursurum. Datum Mantue anno incarnatione dominice millesimo quadringentesimo quinquagesimo nono decimo nono kalende februarii mensis pontificatus nostri anno secundo.

Издание: Theiner A. Vetera Monumenta Historica Hungariam Sacram Illustrantia, Roma, 1860. Vol. II. P. 366–369.

Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957. Vol. II, n°1295.

F. 157r–158v [Scriptum de indulgentiis crucesignatorum et de modo absolvendi crucesignatorum].

Incipit: Si quis proficisci desiderat in subsidium terre sancte vel nunc contra Teucros advertat quod habet primo facere votum…

Explicit: … legislationis id est domini apostolici bullam mittentis.

F. 159r–160r Emissio voti.

Incipit: Iturus ergo in subsidium terre sancte vel contra Turcum bene deliberatus et confessus in facto vel proposito veniat ad sacerdotem habentem dare crucem indutum stola plicata…

Explicit: …eorum iter custodiendo eos ab omni malo. Amen. Hortentur ut orent devotius Dominum Deum pro bono exitu et pro me sicut et ego paratus sum pro omnibus vel [incomplet].

F. 160r–160v Nota exhortando populum ad assumendum crucem contra Turcos possunt commemorari hec que secuntur et similia.

Datum: post 1453 (civitas Constantinopolitana capta)

Incipit: Quod Deus permittit ecclesiam suam et populos suos propter peccata aliquando variis temptationibus agitari, ideo videmus aliquando pestes, aliquando tempestates, aliquando bella inter christianos.

160r: … potentia ipsorum infidelium… totam Asiam, et magnam partem Europe et ceperunt illam preclaram civitatem urbium reginam Constantinopolim 1453. Item quod nunc parant se ad capiendam Ungariam.

160v: item maxima iam periculum imminet omnibus christianis, nisi cito provideatur et precipue ab Alamannis qui sunt vicini Ungarie per totum populum fidelem.

Explicit: Item de modo custodiendi pecuniam et quod omnes erunt certi quod omnes pecunie venient ad istum usum et non ad manus (?) alterius.

F. 161r–162r [Modus absolvendi crucesignatorum contra hussitos iturorum].

Datum: 1421, pontificatus Martini V

Incipit: Nota anno Domini M CCCC XXI fuit dispositus grandis exercitus contra hussitas et crux predicata et data. Et ibi omnes predicatores crucis etiam poterant audire confessiones crucesignatorum et eos absolvere ab omnibus peccatis… Formula absolutionis. Dominus noster Ihesus Christus qui pro salute humani generis crucifixus est te dignetur absolvere, et ego te auctoritate eiusdem Domini nostri Ihesu Christi… domini Martini pape quinti ac ipsius pape legati qua fungor, absolvo te…

Explicit: Oremus. Pretende, domine, quesumus famulis tuis dexteram celestis auxilii, quos pro gloria tui nominis signo sacratissime crucis insignitos pugnatores katholice veritatis populique fidelis contra perfidos et obstinatos esse voluisti pro Domino. Dominus vobiscum. Benedicamus Domino.