Бабыгу Эргун и усыгъэр. Поэтическое творчество репатрианта Эргуна Бабуг

Жьым сабэр зыщIипхъэуэ.

Сэ сылIэмэ
пщыхьэщхьэпэу сылIэнущ.
Мазэр си уэздыгъэрэ,
Жэщ фIыцIэр си тепхъуэуэ.

Сэ сылIэмэ
пщыхьэщхьэпэу сылIэнущ.
Вагъуэ ижа фIэкI умыщIэу,
СхэкIуэтынущ мы гъащIэм.

Сэ сылIэмэ
пщыхьэщхьэпэу сылIэнущ.
Зэи сыщымыIа хуэдэу,
Сырахьэхынущ щIы лъащIэм.

Сэ сылIэмэ
пщыхьэщхьэпэу сылIэнущ.
Си хэкум сакъыхэплъэну,
СыщыщIэфлъхьэ зы бжьэпэ и дей.

Сэ сылIэмэ
пщыхьэщхьэпэу сылIэнущ.
НэгъуэщI зы щIыпIэ сывмыхьу,
ЗанщIэу сефхьэлIэж Бабыгуей.

Эргун и усыгъэми, къытхуиIуэтэжа хъыбархэми къазэрыхэщымкIэ, хэку фIылъагъуныгъэр уIэгъэжь мыкIыжым хуэдэу къыздырахьэкI хамэщI щыпсэу адыгэхэм:

Адэ хэкум сынэмысу
Хамэ къэрал сыщылIэмэ,
Сыкъэзышам зэремыбгъэу,
Сызмышэжым сигу ебгъэнщ.

Сэ адыгэу зыслъытэжрэ
Хамэм сахэкIуэдэжмэ,
Адыгэу и хэку къинэжа
Си къуэшхэм ягу къызэбгъэнщ.

    (Бабыгу Эргун,
    «Адэ хэкум сынэмысмэ…»)
КъызэрыкIуэжынумрэ къыщыкIуэжынумрэ нэгъэсауэ ямыщIэми, куэдым Хэкужьым къызэрихьэжынур шэч хэмылъу яцIыхут. Хэкужь Iуэхур хьэкъыу зыхэлъу къалъхуахэращ Iэмал зэрагъуэту къекIуэлIэжар. Гугъуехь куэд хэтащ, иджыри зрихьэлIэ лъэпощхьэпор нэхъ мащIэ хъуакъым. Ауэ гугъуехьым хуэхьэзырт. Къыптрахами, къэбгъэнами, зэ пфIэкIуэда уи лъапсэжьыр тыншу къызэрыпIэрымыхьэжынур хьэкът. Ауэ я лъапсэжьыр тIысыпIэ ящIыжын мурадыр апхуэдизу инти, псоми пэщIэувэфт, мазэрэ дыгъэу уафэгум къыщепсти гугъэр ягъэнэхут, ягъэхуабэт.

ХамэщIым къыщалъхуа, езыр-езыру зи анэдэлъхубзэр зэзыгъэщIэжа усакIуэм дежкIэ мыпхуэдэ усэр ехъулIэныгъэщ. Мы темэм – хамэщI щыпсэу адыгэхэм къахэкIа усакIуэхэм я къалэмым къыщIэкIа тхыгъэхэм елэжьын щыщIэздзам – 1990 гъэхэм – мыпхуэдэу адыгэбзэкIэ тхауэ усэ Iэрамэ зэгъусэу уи па – щхьэ къизылъхьэфын абыхэм яхэттэкъым. Апхуэдэр щыIэнкIи Iэмал иIэтэкъым. АтIэ, Тыркуми ди лъэпкъэгъухэр здэпсэу нэгъуэщI къэралхэми я анэдэлъхубзэр дэкъузат. Иджыпсту уагъэгуфIэу, усэбзэкIэ къаIуатэми, художественнэ тхыгъэ кIэщIми, адыгэбзэкIэ зыкъом матхэ.

Бабыгу Эргун и усэхэр къанэ щIагъуэ щымыIэу зытеухуар сытым дежи зыгъэгулэзу щыта Iуэхугъуэращ – хэкуращ – абы и къэкIуэнуращ, нобэ зыхэт лъэпощхьэпохэращ.

«Бдзэжьейм и хъыбар» жиIэу Эргун усыгъэ иIэщ. Мы хъыбарыр гъыбзэ-уэрэду зэхэлъщ. И лъэпкъым и щхьэм кърикIуар, и псэм бэлыхьу телъар, зыщIэхъуэпсар, зыхэхуар, фIэкIуэда хуитыныгъэр – ар Алыхь Iэмыруи щIы, езым и хуэмыхуагъ, щIэныгъэншагъэуи жыIэ – хэт и зэранми, – ар иужькIэщ, ар етIуанэщ. Лъэпкъым и щхьэм кърикIуа гузэвэгъуэшхуэр бдзэжьейм и образымкIэ усакIуэм къеIуатэ. Бдзэжьейр щытыкIэ бзаджэм ирегъэувэ – зыщыпсэу псым къыхедзри удзыпцIэм къытредзэ. А удзыпцIэр зи хъуэпсапIэ куэд щыIэу къыщIэкIынт, ауэ хэт ухуэупсами, бдзэжьейм удзыпцIэкIэ ухуэупсэныр псэзэпылъхьэпIэт.

Мы усэ-поэмэр а гупсысэм къигъэщIащи, феплъыт:

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

Зы махуэ гуэр бдзэжьеящэм,
Псым зы бдзэжьей къыхидзат жи.
Ар зыщыпсэу псым къыхидзри,
УдзыпцIэм къытридзат жи.

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

Бдзэжьейр бампIэу зиукIыжу,
Къыздыхадза псымкIэ еIэт,
И пкъыр зэщIигъэундэрабжьэу,
Къызытехуа удзыр щIыIэт.

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

ЖиIэр сытми къыгурымыIуэу,
Лiыжьым зыгуэр къыжриIэт.
ЗэрыкIуэдым иригузавэу,
Бдзэжьейм гу къеуэшхуэ иIэт.

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

Гужьеяуэ зиукIыжыхукIэ
И къарур нэхъри щIэкIырт,
Зыри иIэ къримыкIуэу,
ИщIэурэ и псэр IэщIэкIырт.

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

Псым еплъмэ гъащIэр илъагъут,
ЯтIэм еплъмэ – лIэныгъэрт,
ЛIэрэ пэтми и гум къеуэрт,
ТхьэмыщкIагъэр, закъуэныгъэр.

Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, уэ псоми урияпэщ.
Хуитыныгъэ, хуитыныгъэ, бдзэжьейм щхьэкIи улъапIэщ.

Дыгъэри бжьэпэм къыдэкIауэ,