Лам нарт тохиолдсон 43 гайхалтай түүхүүд

Бас нэг гайхалтай з?йл нь би нэг ч удаа т??нийг буддизмын суртал ухуулга, ш?тлэг бишрэлийн ялгааны тухай ?г цухуйлгаж байгааг сонсоог?й явдал. Би аман дээрээ биш харин бодит байдалд ямар итгэл ?нэмшилтэйг харгалзахг?йгээр тэвчээртэй байх б?х л х?м??сийг х?лээн з?вш??рхийг харсан юм. ??рт?? дээд х?чийг мэдэрч байхад х?рч л байвал гэгээрэлд х?м??сийг янз б?рийн замаар х?рэхийг з?вш??рд?г байх. М?н бурханы ниг??слэлийг биднийг мэдрэхийг з?вш??рд?г Гэгээрсэн х?м??с манай дэлхий дээр амьдарч байдагт Багш нараа магтан сайшаая.

Нэгэн удаа бидэн дээр Сопа Ренбучи лам айлчилж ирлээ. Цай уух ?еэр Богд гэгээн Сопа ламыг ??рийнх?? бэлдэх найрлагыг Майдар бурханы х?ш??н дотор хийчих гэж гуйв. Сопа лам з?вш??рч салах ёс хийгээд яваад ?гл??.

Явсных нь дараа Богд Гэгээн Сопа ламд замдаа хэрэглэх т?вдийн амттангуудыг ?г??г?йгээ саналаа. Ингээд би Сопа ламын оршин сууж байсан Тушита нууц т?вд очих болов. Намайг амттангуудыг барихад Сопа лам гайхан надаас асуув:

– Ийм хурдан уу? Энэ х?ш??нд хийх шун уу?

– ?г?й ?г?й. Энэ Дээрхийн Гэгээнтний явуулсан амттан.

– ??, т??нд баярлалаа гэж хэлээрэй! Гэхдээ эхлээд т?вд цай уу – гээд Сопа лам х??хэд шиг инээв, харин би т??ний ??др?г сэтгэл, х?гжилтэй байдлаар нь бахархаж ханахг?й байлаа.

Би явахаар зэхэж гадагшаа гарахдаа Сопа лам Туйсолын зан ?йл хийхдээ бэлдэж байгааг харав. Тэр н??рээ мигдэрээр хаажээ. Тэр д?нг?ж очироо далайж эргэн тойрноо ариун усаар цацахад шууд л бороо орж эхлэв. Сопа лам байгаль дэлхийг ариутгах тусам л бороо шир??сч байлаа. Надад ш?хэр байхг?й байсан болохоор би суврагт зориулж барьсан саравчинд орж зогслоо. Тэндээсээ би эд шидийн зан ?йл, газрыг ариутгах ус тонн тонноор орж байхыг бишрэн ажиглаж байв. Ган болж нутгийн тариаланчдын ургац с?йрч байсан болохоор тэд бороонд их баярласан нь ойлгомжтой.

Дашжамц хоол яаж бэлтгэв

Усыг нэг л удаа буцалгах хэрэгтэй

Тэгэхг?й бол т??ний амин х?ч нь багасдаг.

Буцалгасны дараа ?д?р ?нг?рв?л

Тэр ?хэж хор болдог юм.

    Бурядын ардын мэргэн ухаан

Дээрхийн Гэгээнтэн Далай Ламыг Гюдмед тарнийн коллежэд сургаал айлдаж байхад бид Дашжамц гэдэг монголтой таарав. Т??ний т?вд нэр нь «Ашиг тусын далай» гэж орчуулагддаг Таши-Гьятцо юм. Тэр хятадууд Т?вдийг эзлэхээс ?мн? Лхасад ирээд дараа нь Энэтхэг р?? т?вдийн д?рвэгсэдтэй цуг цагаачилсан байжээ. Тэр Энэтхэгт Карнатак мужийн Хунсур д??ргийн 12-р баазад амдардаг байв. Харахад тэр жижиг биетэй жирийн л х?н. Бид ойр танилцсаны дараа т??нийг Дээрхийн гэгээнтэн Далай ламд тусгайлан хоол хийж ?гдгийг мэдлээ. Ингэхийн тулд тэр гартаа модон савх барьж з?вх?н т??гээрээ л хоол хийдэг байв. Т??нчлэн хоолонд гараа х?ргэдэгг?й байлаа. Тогооч бидний гар бол з?гээр энгийн х?ний гар болохоор ариун х?ний хоолыг бузарладаг гэж ?здэг нэгэн. Сургааль дууссаны дараа бид Далай Ламтай уулзсан юм. Дээрхийн Гэгээнтэн биднийг Оросын бурядууд гэж мэдээд инээж биднийг магтсан юм:

– Та нар маш сайхан хоолтой ш??! Би монголын хуушуур шиг сайхан хоол хаана ч идэж ?зээг?й! гэв.

Модон савхаар хуушуур хийх ямар хэц?? бол гэж би бодлоо.

Х?х тэрлэг

Ялалт атаархал ба хорсол т?р??лдэг

Ялагдсан х?н харин хорсол болон уйтгарт амьдардаг

Ялалт ба ялагдлаас татгалзаж

З?вх?н мэргэн х?н л тайван амьдардаг.

    Будда Шагжамун

Бид жил болгон хойд Энэтхэгт байрладаг Дарамсалад Дээрхийн Гэгээнтэн Далай ламын сургаалийг сонсохоор явдаг байв.

Дарамсала бол Гималайн уулын энгэрт байдаг Химачал Прадеш мужийн уулархаг газар юм. Дарамсала б?хэлдээ их тэгш бус налуутай дов г?вээтэй газар нутагт байрладаг. Тэр гурван хэсэгт хуваагддаг – Дарамсала ??р??, т??нээс багахан дээр байрлах Маклеод Ганж ба т??нээс дээш байх – Дарамкот.

Маклеод Ганж бол хоёр гурван км урттай тосгон юм. Энд зугаалах нь их хэц?? ажил даа, байнга л чулуун шат ба огцом жингээр дээшээ гарах хэрэг гарна тэгш зам ер??с байхг?й. Машин багаг?й л явна, Маклеод Ганж бол м?рг?лийн газар юм. Жуулчид ч их, ихэнхдээ Тайвань, Гонконгоос ирсэн хятадууд болон европчууд байдаг. Зам дагуу их олон гуйлга гуйсан х?м??с бий, ихэвчлэн гар х?лг?й тахир дутуу х?м??с байна. Жуулчид, м?рг?лчид, ядуучуудыг эд шидийн хэрэгцээ нь нэгтгэдэг, тэгээд м?н энэ газар нутгийн гайхалтай гэрлэн б?рх??л тэднийг татаж байдаг. Энд бусад Энэтхэгийн ижил хотуудыг бодвол амьдрал тайван бас чимээг?й.

Дарамсалагийн д?р т?рхийн нэг чухал з?йл бол т??ний д?рслэхийн аргаг?й сайхан, биширмээр байгаль юм. С?р жавхлантай уулс, сэтгэл татам солонгийн д?р зураг, б?ргэд д??лж байдаг тод-х?х тэнгэр. Энэ диваажингийн хэсэгт ирсэн х?ний сэтгэлд тайван ба нам г?м байдал ноёрхдог. Ийм газар сэтгэлээ зовоох, т?гшээх х?сэл т?р?хг?й, тэр ??р?? л чамайг тайвшруулан, тайтгаруулж байдаг. Х?рээлэн буй орчингоор з?гээр зугаалан ахуй, агаар, нар болон ус харж цэнгэж болно. Хойд хэсэгт гэрэл цацруулсан цаст оройнууд харц булаан, гайхалтай ?нг?н??д нь н?д баясгадаг юм. Уулын агаар нь ??рийн ш??дэр шиг тунгалаг, цэвэр ба эр??л байдаг. Цас з?вх?н ууланд л байна харин Дарамсала бол хуурай, дулаан цаг агаартай газар. Х?рээлэн буй орчин б?хэлдээ шаламгай х?д?лг??нтэй сармагчингууд яаран, т?ргэн г?йж байдаг зуу зуун жилийн настай нарс, гацуураар б?рхэгдсэн байдаг. Эргэн тойронд усанд сэлж болох х?йтэн уулын горхи х?рхрээ шуугин х?гжилдд?г.

Хэрвээ Багсу road замаар явбал 15 минутын дараа хажууд нь гайхалтай х?рхрээ урсаж байдаг Дармакот тосгон таарах болно. Доошлоод ирэхлээрээ х?рхрээ хавцлын ероолоор х?гжилтэй урсах гол болон хувирна. Х?рхрээгээс холгуй Дарамкотын захад Хинду с?м байрладаг. Т??ний хонхны дуу нь хол ууланд ч сонсогдоно.

Маклеод Ганжагийн т?в хэсэгт залбирлын х?рдтэй, ?йл ажиллагаатай байгаа буддын с?м байрладаг. Гол замын дагуу т??нээс 2 км зайд гоё будсан цонхтой, хуучин оршуулгын газартай, зуун жилийн настай нарс болон том том хонхтой гэгээн Ионна Пустынникийн хуучин британийн с?м оршино. Нэгэн удаа хулгайч нар хонхыг хулгайлах гэж оролдоод 300 м л хол явж эцэст нь тэндээ хаяад явсан байдаг.

Маклеод Ганжагаас 30 мин алхаад улаан, цэнхэр загаснуудыг харж баясч болох Дал гэдэг ариун нуурын хажууд ирнэ.

Хоёр дахь мянган жил эхлэхийн ?мн?х нь Дарамсалад 200 орчим Оросын буддистууд цугласан. ?д?р б?р м?рг?лчид лам нартай хамт Далай ламын байрлах газрыг тойрон кора (маани уншин залбирлын х?рдийг эрг??лэн тойрох) ?йлддэг байв. Энд байнга л олон тооны буддын лам нар амьдарч байдаг. Тэд дандаа л улаан х?рэн ?нг?тэй хувцас хунар ?мсд?г. Дээрхийн Гэгээнтэн Далай ламын сургааль эхлэхэд тэд эгнээнд орон нэг улаан х?рэн ?нг?тэй голын давалгаа болон хувирдаг.

Нэгэн удаа алба эхлэхээс ?мн? Дээрхийн Гэгээнтэн Далай лам хэдэн мянган лам нарын дунд, сайн харах боломжг?й зайд сууж байсан нэгнийг зааж босохыг х?сэв. Дараа нь Дээрхийн Гэгээнтэн т??нийг донгакаа (т?вдийн лам нарын хувцас) ?з??лэхийг х?сэхэд тэр уламжлалт ламын хувцасны оронд х?х тэрлэг ?мсс?н байж ичгэвтэр байдалд орлоо. Гелугэд уламжлалд хувцас ?мс?х дэг журмыг их хатуу чанд м?рдд?г юм. Энэ лам т??нийг уламжлалаасаа бага зэрэг ухарсаныг хэн ч анзаарахг?й байх гэж найдаж байв. Ялангуяа тэр улаан х?рэн н?мр?г??р т??нийгээ далдалсан байхад. Гэсэн ч Далай лам ямар нэгэн гайхалтай байдлаар ??нийг хараад ичсэнээсээ болж бараг уйлж байсан дуулгаварг?й ламыг сахилга дэг журам з?рчс?н гэж зэмлэв. Тэр ?вг?д??с тэр аль с?мээс ирсэн лам бэ гэж асуухад Дрепунг Лосалинг с?мийх гэж хэлэв. Дээрхийн Гэгээнтэн энэ с?мийн дэг журам сахиулагчийг дуудан авчирч т??нийг сахилга дэг журмыг ил?? хатуу чанд сахиулж байхыг сануулав. Дараа нь:

– Энэ ламыг битгий х??г??рэй. Удахгуй тэр засрах болно гэж нэмж хэлэв.

??нээс хойш ?в?л Дарамсалад хичнээн х?йтэн байсан ч б?х лам н?цгэлсэн гартай явдаг болжээ. Тойроод цас орсон байсан ч тэр ш??.

Линг Ренбучи Америкт

Жинхэнээсээ ухаалаг х?н бол

?хлийг ялан дийлж энэ ерт?нцийг орхидог.

    Будда Шагжамун

Гэгээн Кябже Ёнгзин Линг Доржечанг (1903—1983) Дээрхийн Гэгээнтэн 14 Далай ламын ахлах багш байсан юм. Т??ний эх Сонам Декий Т?вдийн нийслэл Лхасаас баруун хойд з?гт байрлах Чакрамсамвары гэдэг ариун газар т??нийг т?р??лсэн байна.

Хятадууд Т?вдийг эзлэн авсны дараа тэр Энэтхэг р?? зугтсан. Тэнд тэр Дээрхийн Гэгээнтэнд ?ргэлжл??лэн багшилсаар байсан. Цаг хугацаа ?нг?р?х?д дэлхий даяар буддизм дэлгэрч т??ний их багш нарыг лекц уншуулах гэж урьдаг болов. Ингэж Линг Ренбучийг Америк Европт урьсан юм. Линг Ренбучийг Америкт, тухайлбал Нью-Йоркт айлчлах ?еэр нэгэн жижиг сонирхолтой з?йл тохиолдсон юм. Угтаж байсан х?м??с х?рч ирэх цагийг андуурч ??нээс болоод Линг Ренбучи хотын дунд ганцаараа ?лдсэн байна.

Линг Ренбучи хэсэг б?лэг т?вд х?м??стэй т??ний бодож байснаар холгуй орших Т?вд Хаусыг зорьж байжээ. Т?вд х?м??сийн хэн нь ч англи хэл мэддэг?й байсан болохоор х?нээс зам асуух боломжг?й байв. Тэгэхлээр нь Линг Ренбучи ??рийн туслах нараас Т?вд Хаусын зургийг гуйж авав. Зургаа аваад хаанаас ч юм б?? мэд гарч ирсэн жижигхэн шар шувууг дуудлаа. Шувуу т??ний м?р?н дээр аймшигг?йгээр суулаа. Линг Ренбучи шувуунд зургийг ?з??лэв. Тэр хэдэн метр газар нисээд дуугарч утас нь дээр суугаад ?г?в. Б?х х?м??с т??ний з?г явлаа. Т?вд х?м??с нисэж буй шувууны араас хагас хороолол газар яваад булан тойроход очих газар нь харагдаж байв.

??нтэй ижил гайхалтай т??х??д Линг Ренбучитэй нэг хоёр удаа биш, харин х?м??ст туслалцаа хэрэгтэй болох б?рт тэр ??рийнх?? чадварыг хэрэглэж байдаг гэж ярьдаг юм.

Батм?нх лам хоёр эмнэлэгт

??рийн богино амьдралыг

??рдийнх гэж битгий бод

Явах цаг ирэхлээр

??рийн сайн ?йлээ тоолоорой.

    Буряд ардын з?йр ?г.

Нэгэн удаа алс хол Сибирьт «Нэгдмэл Орос Улс» – ын т?л??л?гч цэргийн дарга Батм?нх азг?йтэв. Тэр салхинд цохиулжээ. Дархлаа суларч тэр х?чтэй ханиаж эхлэв. Тэр их ?нд?р, бие бялдар сайтайгаас гадна Василий Иванович Чапаевынх шиг сахалтай байв. Тэр Оросын хаанд ?нэнчээр з?тгэж эх орныхоо хилийг хамгаалахад сахилга бат, зоригоороо алдаршсан бурядын казакуудын ?р удам байх.

– Эмнэлэгт очих хэрэг гарах нь – гэж Батм?нх бит?? хамраараа бувтнав.

Эмнэлэгт т??нд W135 гэдэг менингитийн б?лгийн аюултай вирус илэрчээ. Энэ вирус нь цусны эргэлтийн системд аль хэдийн орчихсон байв. ??нээс ??дэн вирус тархинд нэвтрэн орох аюул тулгарлаа: