Iz istorije albanskog naroda

Iz istorije albanskog naroda
Андрей Тихомиров

Albanci su narod koji naseljava Albaniju, Kosovo (Rusija ne priznaje Kosovo kao posebnu drzavu), Makedoniju, Srbiju, Crnu Goru, albanske dijaspore postoje i u drugim zemljama, posebno u Italiji, Nemackoj, ?vedskoj, Francuskoj i drugim zemljama. Prema dijalektima albanskog jezika i etnografskim obelezjima, Albanci se dele na Ghege (na severu, Shkipenia na Gheg dijalektu) i Toske (na jugu, Shkiperia na Tosk dijalektu). Od antropolo?kih tipova kod Albanaca preovladuje brahikefalni (dinarski ili jadranski antropolo?ki tip) (posebno na sjeveru i istoku). Naziv "Albanci" mozda potice od rijeci albus – "bijeli" na latinskom i alp – "visoka planina", keltske rijeci. Odnosno, naziv "Albanci" za druge narode mogao bi znaciti stanovnike bijelih visokih planina. Na vrhovima planina cesto mozete vidjeti bijeli snijeg, ledene kape. Albanci su Indoevropljani, bliski nestalim Ilirima, Mesapama i Tracanima.

Андрей Тихомиров

Iz istorije albanskog naroda

Albanci: formiranje naroda, migracije

Albanci su ljudi koji naseljavaju Albaniju, Kosovo (Rusija ne priznaje Kosovo kao zasebnu drzavu), Makedoniju, Srbiju, Crnu Goru, albanske dijaspore postoje u drugim zemljama, posebno u Italiji, Njemackoj, ?vedskoj, Francuskoj i drugim zemljama. Prema dijalektima albanskog jezika i etnografskim karakteristikama, Albanci se dijele na geg (na sjeveru, Shkipenia na geg dijalektu) i Toskov (na jugu, Shkiperia na toskovskom dijalektu). Od antropolo?kih tipova kod Albanaca prevladava brahikefalni (dinarski ili Jadranski antropolo?ki tip) (posebno na sjeveru i istoku). Naziv " Albanci "mozda potice od rijeci albus –" bijeli "na latinskom i alp – "Visokoplaninska" keltska rijec, otuda i Alpe planine, Njemacke. Alpen, Francuski. Alpes, ital. Alpi. Odnosno, naziv" Albanci " za druge narode mogao bi znaciti stanovnike bijelih visokih planina. Bijeli snijeg i ledene kape cesto se mogu posmatrati na vrhovima planina.

Ocigledno, postojale su i veze izmedu kavkaske Albanije (drevne drzave u istocnom Zakavkazju) i balkanske Albanije (moderne). Albanci su Indoevropljani, bliski nestalim Ilirima, Mesapesima i Tracanima. Iliri su drevna indoevropska plemena na sjeverozapadu Balkanskog poluotoka (Dalmatinci, Ardijci, Panonci itd.) i na jugoistoku Apeninskog poluostrva (Iapigi, Messaps itd.). Ilirski jezik, zasebna grana indoevropske porodice jezika. Predstavljen je sa dve varijante: Balkanoillyrian (severozapadno od Balkanskog poluostrva) i Mesapian (natpisi iz 6. veka pre nove ere E.-1. vek nove ere, otkriven na jugoistoku Italije) jezici.

Od kraja 3.veka do kraja 1. veka pre nove ere, Ilire su osvojili Rimljani i Romanizovali. Mesapei su plemena iz Juzne Italije koja su vjerovatno migrirala sa Krita u 10.-9. vijeku prije nove ere. Trakija je istorijska regija na istoku Balkanskog poluostrva, izmedu Egejskog, Crnog i Mramornog mora (od imena drevnog stanovni?tva – Tracana). Tracani, grupa drevnih indoevropskih plemena (Dacani, Audri, Geti, itd.) koji su naseljavali sjeveroistok Balkanskog poluostrva i sjeverozapad Male Azije. Tokom Velike seobe, narodi su se me?ali sa drugim plemenima, postajuci jedan od etnickih elemenata u formiranju Bugara, Rumuna, Albanaca i drugih naroda. Tracki jezik, zasebna grana indoevropske porodice jezika. Pisani spomenici (pojedinacne rijeci, sjajila i kratki natpisi) datiraju iz sredine i milenijuma prije nove ere. U prvim vekovima i milenijuma pre nove ere. Sjeverozapadni dio Balkanskog poluostrva i podrucja uz sjever naseljavali su Iliri, sjeveroistok – Tracani, Juzni – Grci (Heleni). Rano gvozdeno doba u Zapadnoj Evropi karakteri?e takozvana hal?tatska kultura, koja je ovo uslovno ime dobila po gradu Hal?tat u zapadnom delu Austrije, u cijoj je blizini otkriveno veliko groblje koje sadrzi najstarije proizvode od gvozda u Srednjoj Evropi, koji datiraju iz X-VI veka pre nove ere, proizvodnju gvozda doneli su najstariji Indoevropljani iz stepa Juznog Urala. Ovdje su otkriveni i rudnici soli iz istog perioda u kojima su pronadeni brojni alati kori?teni u to vrijeme u rudarstvu. Glavno podrucje rasprostranjenosti Hal?tatske kulture poklapa se sa podrucjem naseljavanja ilirskih plemena i djelimicno Kelta. Ali spomenici slicni Hal?tatovim pronadeni su i na Balkanskom poluostrvu, na teritoriji Istocne Evrope, Juzne Nemacke i istocnim periferijama Francuske. Kulture ranog zeljeznog doba Pirinejskog poluotoka i Italije bliske su hal?tatskoj kulturi. Gvozdeno doba u Italiji pocinje u 10.veku pre nove ere. Na ostrvu Siciliji kultura se u ovom periodu razvija, ocigledno, pod stalnim uticajem Egejskog sveta. Kultura Juzne Italije, kao i regije Picene (Srednja Italija), pokazuju znakove ilirskog uticaja. Tracani su naselili severozapad Male Azije, a u 7.veku pre nove ere tracko pleme Trinaca napalo je teritoriju Lidije zajedno sa Kimeranima. Medutim, tek nakon ?to je Lidija dva puta dobila pomoc od Asirije, a Kimerijci su bili oslabljeni sukobima sa Skitima, Lidijci su pobijedili. Moc Kimerijaca je prekinuta. Ostaci Kimerijaca naselili su se u sjeveroistocnom dijelu Male Azije, gdje su se postepeno spajali sa lokalnim stanovni?tvom. Glavno stanovni?tvo Balkanskog poluostrva na sjeveru Grcke ostala su lokalna tracka poljoprivredna plemena, ciji je nivo razvoja vec bio prilicno visok. Bronzani, a posebno zlatni proizvodi koji se nalaze u Rumuniji ukazuju na prilicno razvijenu tehniku njihove proizvodnje; upotreba pojedinacnih zeljeznih alata bila je poznata u Karpatsko-Dunavskim zemljama i prije dolaska Skita ovdje. Lokalna plemena su dugo bila povezana sa plemenima Hal?tatske kulture, kao i sa grckim plemenima na jugu Balkanskog poluostrva, ciji je uticaj od tada postao posebno primetan. Stoga je moguce da je uticaj koji su Skiti poceli da dozivljavaju od lokalnih plemena koja su osvojili bio veci od onog koji su sami na njih vr?ili.

?irenje gvozda na Balkanu doprinijelo je daljem razvoju poljoprivrede, koja je ovdje nastala u neolitskom periodu; u prvoj polovini prvog milenijuma pocela se ?iroko ?iriti poljoprivreda plugova. Pobolj?anje alata doprinijelo je razvoju zanata – oruzja, kovackog zanata, stakla, grncarstva; medutim, keramika je dugo ostala gruba i primitivna, buduci da se grncarski tocak jo? nije koristio u tim zemljama.

U prvoj polovini prvog milenijuma prije nove ere uocene su primjetne promjene u dru?tvenoj strukturi lokalnih ilirskih i trackih plemena. Naselja ovog perioda sastojala su se od sela i malih utvrdenja smje?tenih na visinama koje su dominirale ovim podrucjem. Iskopavanja ovih utvrdenja otkrivaju, kao ?to je vec pomenuto, brojne metalne proizvode, ukljucujuci nakit od zlata i srebra, kao i uzorke visokokvalitetne keramike. Iskopavanja sela daju vrlo malo metalnih proizvoda; nakita gotovo da nema; keramika je primitivna i gotovo se ne razlikuje od one proizvedene tokom neolita. Ocigledno je u utvrdenjima zivjelo plemensko plemstvo, a u selima obicni clanovi zajednice. To ukazuje na dalekosezan proces imovinskog i dru?tvenog raslojavanja medu balkanskim plemenima. Cinjenica razdvajanja plemenskog plemstva, koja je ocigledno zapocela u bronzanom dobu, takode potvrduje razliku u posudu koji se nalaze u bogatim i siroma?nim sahranama. Ali progresivna dekompozicija primitivnog komunalnog sistema nije dovela do sredine prvog milenijuma pre nove ere . ka formiranju klasnog dru?tva na Balkanu (osim Grcke). Tome su se najblize priblizila plemena Juzne Trakije koja su naseljavala teritoriju moderne Bugarske, gdje je formiranje drzava pocelo u V vijeku prije nove ere. Odnosi grckih kolonista sa lokalnim plemenima, koji jo? nisu nadzivjeli primitivne komunalne odnose, u ovom trenutku dobijaju veliki znacaj. Takav je odnos Grka sa trackim plemenima na Balkanskom poluostrvu, sa lokalnim plemenima Juzne Italije i Sicilije, sa Keltima i Iberima, koji su u anticko doba naseljavali moderne teritorije Francuske i ?panije, sa Skitima, mjesta i druga, plemena na obalama Crnog i Azovskog mora. Grci su uspostavili mirne odnose sa mnogim lokalnim plemenima na osnovu trgovinske razmjene, ?to je donijelo ogromne koristi kolonijama, ali je bilo i cestih slucajeva vojnih sukoba.

U 7.-3. veku pre nove ere, Grci su osnovali niz trgovackih i poljoprivrednih naselja-kolonija na teritoriji naselja Ilira. Tada se Hal?tatska zajednica raspada; formira se Kelto-tracka latenska kultura, neprijateljska prema Ilirima. Kelti pocinju gurati Ilire sa sjevera, a Grke sa istoka. Kelti su djelimicno potisnuli Ilire, dijelom ih podvrgli asimilaciji. U 3.veku pre nove ere, kada su Iliri do?li u sukob sa Rimljanima, oni su uglavnom bili u fazi raspadanja nejevrejskog sistema. Neki naucnici smatraju da su moderni Albanci potomci drevnih Ilira. Spomenici ilirske kulture sacuvani su u Austriji, Albaniji, Italiji, Makedoniji, Srbiji.

Postoji mogucnost da su se nakon migracije sa Karpata na Balkansko poluostrvo Indoevropljani koji su pripadali haplogrupi R1a asimilirali sa lokalnim paleobalkanskim plemenima haplogrupe I2a, ?to je rezultiralo formiranjem trackih nacionalnosti (poznatih iz pisanih izvora) (dominira haplogrupa I2a sa malom primjesom haplogrupe R1a); istovremeno je formiran novi jezik na osnovu jezika osvajaca, odnosno na indoevropskoj osnovi, apsorbujuci neke lokalne karakteristike. Neki istrazivaci Tracane pripisuju haplogrupi R1b. Razlikuje se 9 haplogrupa savremenih Albanaca: E1b1b1 (M35), J2 (M172), R1 (M173), I (M170), G (M201), K (M9, XP), J1 (M267), H1 (M52), E (xE1b1b1), ?to ukazuje na njihovo izuzetno mje?ovito porijeklo. Haplogrupa je grupa slicnih haplotipova koji imaju zajednickog pretka koji ima mutaciju koju su naslijedili svi potomci (obicno polimorfizam jednog nukleotida). Termin "haplogrupa" se ?iroko koristi u populacionoj genetici i genetskoj genealogiji – nauci koja proucava genetsku istoriju covecanstva, koristeci proucavanje haplogrupa Y hromozoma (Y-DNK), mitohondrijske DNK (mtDNA) i hCG haplogrupe. Genetski markeri Y-DNK se prenose sa Y-hromozomom iskljucivo preko ocinske linije (odnosno od oca do sinova), a mtDNA markeri se prenose preko majcinske linije (od majke do sve dece). Dakle, mu?karci su nosioci Y-DNK i mtDNA markera, a zene su samo mtDNA. Haplotipovi autosomnim markerima zastupljeni su i kod mu?karaca i kod zena.