Келечекке умтулуу. Опыт подъема сельского хозяйства и общего уровня жизни в Тянь-Шаньском районе Нарынской области, 1975—85 гг.

Совет коомунун ?н?г?ш?н?н азыркы этабында коммунисттик партиянын жетекчи ролу ?с?п жаткандыгы м?н?зд??. Ошондуктан жергиликт?? партиялык иштин к?нд?л?к практикасын ?йр?н??, жыйынтыктоо, илимий анализ бер?? менен алдынкы, пайдалуу тажрыйбаларды жайылтуу объективд?? зарылчылык болуп саналат. КПСС Борбордук Комитетинин Генеральный секретары, СССР Жогорку Советинин Президиумунун Председатели жолдош Л. И. Брежневдин тарыхый зор мааниси бар «Кичи жер», «Кайра жаралуу», «Дын жер» деген эмгектери, айыл-кыштактагы социалдык ?згер??л?рд?, партиялык иштин негизги участогу болгон райондун экономикасын, эмгекчилердин турмуш-тиричилигин, маданиятын жогорулатууда ж?рг?з?лг?н жумуштарды изилдеп ?йр?н??д?, авторго эбегейсиз зор жардам к?рс?тт?.

Райондун жана областтын масштабында ж?рг?з?л?п жаткан иштерди жана тажрыйбаларды жалпылап-жыйынтыктаган эмгектер республиканын китеп басмасынан кийинки мезгилдерде к?б?р??к чыга баштады. Бул эмгектер район аралык тажрыйба алмашууда ?т? маанил?? экени белгил??. Алардын ичинен 1974-жылы жарык к?рг?н Т. К. Кошоевдин «Социалдык-маданий курулушка жетекчилик кылуу боюнча эмгекчилер депутаттарынын Советтеринин иши» аттуу китебинде социалдык-маданий курулушка жетекчилик кылууда советтик уюмдардын жургузг?н иштери ж?н?нд? окурмандар менен кенири пикир алмашат. Шаар менен айыл-кыштактын, акыл

эмгеги менен к?ч эмгегинин ортосундагы журуп жаткан жакындашуу жагынан, советтик адамдардын турмушунун маданий де?гээлин к?т?р?? жагынан областтагы топтолгон тажрыйбалар ж?н?нд? баяндалат.

Социалисттик Эмгектин Баатыры К. Акназаровдун 1976-жылы басылып чыккан «Биздин башкы камкордук деген китеби жерди сарамжалдуу пайдалануу, интенсификациялоо менен жалпы эле Дыйканчылыктын маданиятын жогорулатуудагы жетишкен ийгиликтери жана аны камсыз кылууда партиялык, советтик уюмдардын ж?рг?зг?н иштери ке?ири баяндалган.

Бул эмгектерде баяндалган ?рн?кт?? иштер, алдынкы тажрыйбаларды эске алуу менен ушул китепчении автору Тянь-Шань районунун ?зг?ч?л?г?н? байланышкан проблемаларды чеч?? тажрый баларынан, тоолуу райондун ?з?н?н ?н?г?? жолундагы ?лг?л?? эмгектеринен, жетишкен ийгиликтеринен жана келечекке карата умтулууларынан баян бер??г? аракет жасалды.

Ал эми Тянь-Шань районунун айрым алдынкы чарбаларынан экономикалык, талдоого алынган, б. а. колхоздук маданий ?с?шт?р? жыйынтыкталып-жалпыланган бир катар эмгектер масштабда республикабыздын басмасынан жарык к?рд?. Тянь- Шань районунун Октябрь революциясы орденд?? «Жаны-Талап» колхозунун председатели Э. Дайракуновдун 1972-жылы жарык к?рг?н «?с?? жолунда», деген китепчелери 1976-жылы басмадан чыккан «Колхоздогу эмгекчилердин авангардында» колхоздун экономикалык ?с?ш?нд?г? жетишилген ийгиликтер тууралу, аны ж?з?г? ашыруунун башында турган коммунисттердин иштери ж?н?нд? баяндалган. Ы. Турсунов 1970-жылы «?н?г?? жолунда» деген китепчеси аркылуу ушул райондун Куйбышев атындагы колхозунун экономикалык ?с?шу ж?н?нд? с?з козгогон. Ушул жогорку эки колхоз ж?н?нд?г? эмгектерде райондун калган чарбалары тууралу, жалпы эле Тянь-Шань районунун буткул экономикалык ?н?г?ш?, социалдык ?н?г??догу шарттар, айрыкча маданий-тиричилик жагындагы к?рд??лд?? ?зг?р??л?р ж?н?нд? с?з болгон эмес.

Ошондуктан бул китепчеде социалдык-маданий курулушка жетекчилик кылууга, селолук калктын турмуш-тиричилик маданиятын к?т?р??д?г? жаратылган ийгиликтерге жана райондун алдында турган милдеттерге токтолуу, бул багытта эмгекчилерди тарбиялоодо саясий-идеялык иштердин жолго коюлушу ж?н?нд? белгил?? ?лч?мд? талдоо ж?рг?з??г? аракет жасалды.

Кыргызстан Компартиясынын Борбордук Комитетинин биринчи секретары жолдош Т. У. Усубалиев «Ленинизм элдердин достугунун жана туугандаштыгынын улуу булагы» деген эмгегинде мындай деп жазат. «Кыргызстандын эмгекчилери закондуу т?рд? да?ктуу же?иштердин жана жетишкендиктердин басып ?тк?н жолуна сыймыктануу менен к?з чаптырышат. Социалдык экономикалык жана рухий турмуш жактан 50 жыл ичинде алардын же?ип алгандары чынында да укмуштуудай чо?.

Биздин республикабыздын ар биринин коомдук ?нд?р?шт?н жана маданияттын белгил?? бир жагынан жетишкен к?р?н?кт?? ийгиликтери ушул республиканын жумушчуларынын, колхозчуларынын, интеллигенциясынын к?ж?рм?н эмгегинин гана натыйжасы болбостон, ошону менен бирге б?ткул совет элинин биргелешкен эмгегинин да натыйжасы болгонун абдан баса белгилеп кет?? керек. Биздин жалпы ийгиликтерибиз бардык улуттардын жана элдердин эмгекчилеринин социалисттик ?з ара жардамдашуусунун аркасында, алардын бузулбас саясий, социалдык-экономикалык жана идеялык жалпылыгынын аркасында м?мк?н болуп олтурат».

Тоо койнунда жайланышкан Тянь-Шань району нун айыл-кыштактарында Совет бийлигинин жыларында болуп ?тк?н социалдык-экономикалык ?зг?р??л?р жана маданий жагындагы т?п-тамырынан берки кайра куруулар биздин Родинабыздын бардык райондорунда эле кездеш??ч? жетишкендиктерден экендиги талашсыз.

ТОО КОЙНУНДАГЫ СОЦИАЛДЫК-ЭКОНОМИКАЛЫК ?ЗГ?Р??Л?Р ЖАНА МАДАНИЙ КАЙРА КУРУУЛАР

Улуу Октябрь социалисттик революциясынын же?иши, адамдарга чыныгы эркиндикти бер?? менен ошол эле убакта коомдук мамилелердин бардык системаларын т?п-тамырынан бери ?зг?рт??н?н башталышы болду.

Революцияга чейинки Кыргызстандын социалдык т?з?л?ш? жагынан к?п укладдуулугу революциячыл кайра т?з??л?рд?н ж?р?ш?нд? бир катар татаал проблемаларды койду жана аларды чеч?? айыгышкан тап к?р?шт?рд?н кырдаалында ?тт?. Кыргызстандагы эксплуататордук таптын басымдуу б?л?г?н т?зг?н феодалдар жердин Октябрдын алдында, ?нд?р?ш каражаттарынын дээрлик бут баарын ээлешип, дыйкандар массасы а?осуз эзилип келген. Бул коомдук-социалдык мезгилдеги феодалдык-патриархалдык, структура ар т?рд?? урук-туугандык сыяктуу татаал, ар кандай чиелешкен мамилелер революциячыл кайра т?з??л?рд?н ?зг?ч? кырдаалда ?т?ш?н шарттаган.

Совет бийлигинин биринчи жылдары Кыргызстанда турмуш-тиричилик укладынын ?зг?ч?л?г?, революциячыл кайра куруулардын тере?деши, экономикалык, социалдык, маданий жана турмуш-тиричилик проблемаларын чеч??н?н ж?р?ш?нд? таптык к?чт?рд? тере? дифференциялоо жана поляризациялоо зарылдыгын талап кылды.

Социалисттик кайра куруулардын темпи жана революциянын андан аркы салтанаттары кыргыз элинин экономикалык жана маданий жактан артта калуучулугун тарыхый кыска м??н?тт?н ичинде жоюуга алып келди.

Бул багытта В. И. Лениндин коомду маданий жактан кайра курууга арналган чыгармалары зор роль ойногон. Маданий революция ж?н?нд?г? лениндик окуу б?т?нд?й идеялардын, акыл-ойдун, теориялык корутундулардын системасы болуп, массанын арасындагы агартуу иштеринин методдоруна жана принциптерине чейин камтыган.

Советтер Союзунун Коммунисттик партиясынын бул багыттагы революциялык кайра куруу иштеринин натыйжасы ?н?кк?н социалисттик коомдун толук ишке ашырылышы болду.

Советтик коом – бул б?г?н кубаттуу социалисттик индустриянын жана ?н?кк?н айыл чарбасынын, жумушчулардын, колхозчулардын, интеллигенциянын моралдык-саясий улуттар менен элдердин бир туугандык достугунун, биримд??л?г?н?н, бардык эмгекчилерди жалпы элдик мамлекетти башкарууга катыштырган социалисттик демократиянын, советтик илимдин жана маданияттын, пролетардык жана социалисттик гуманизмдин идеяларынын салтанат курушу.

Ал эми б?г?нк? Кыргызстан жогорку ?н?кк?н ?н?р жайлуу, ири механизацияланган айыл чарбасы бар, г?лд?г?н маданиятка ээ болгон Советтик социалисттик республика болуп эсептелет.

«Коммунисттик партиянын жана анын Лениндик Борбордук Комитетинин жетекчилиги астында, орус эли жана биздин ?лк?н?н башка элдери менен бир туугандык биримдикте Кыргызстандын эмгекчилери бир муундун ?м?р?н?н ичинде кылымдардан бери артта калуусун бир?т?ло жойду, экономиканы жана маданиятты ?н?кт?р??д? зор ийгиликтерге жетишти, коммунисттик курулушка татыктуу салымын кошууда».

Революцияга чейин Тянь-Шань районунун территориясында, бирин-серин ылайдан согулган там ?йл?рд? (жер кепелер) эсепке албаганда турмуш образы боюнча к?чм?н болгон. Бул жерде жашагандар Кыргызстандын башка аймагындагыдай эле революцияга чейин жакырчылык, туташ сабатсыздык ?к?м с?рг?н, эмгекчи массалар ырайымсыздык эз??г? дуушар болушкан.

Жергиликт?? эл к?чм?нд?? болгондуктан мал чарбасы менен кесип кылган. Ошол убакта к?ч?п ж?р??г? к?ч унаасы, саап ич??г? колунда бирин-экин малы, баш калкалоого ?йл?р? (боз ?й) жок гана кедейлердин айрымдары отурукташкан. К?пч?л?к кедей-кембагалдар бай-манаптарга жалда нып, алардын малын багып, ?й оокатын жасап, эптеп к?н?мд?к тамак-аш ?ч?н алар менен бирге к?ч?п, малай болуп ж?р?шк?н.

Отурукташкан кедейлер ы?гайлаштырылган орок, кетмен, айрымдары гана жыгач буурусундун жардамы менен жерди иштетишип, анча-мынча т?шум алып турушкан. Алынган т?ш?м ?й-б?л?с?н тамактандырууга, келерки жылдагы т?ш?мг? жетишчу эмес. Негизги айдоо жана сугат жерлер, жайлоолор жергиликт?? бай-манаптардын колунда болуп, чарба ж?рг?з?? артта калган.

Эл уруу-уруу болуп отурукташкан. Алсак, Он- Арча суусу менен Нарын суусунун ортосунда «ты- нымсейит», Нарын суусунун чыгыш тарабына «мо?олдор ал эми Он-Арча суусунун батыш тарабы- на «сарбагыш» уруулары жайгашкан дешет карыялар. Азыркы областтын жана райондун борбору Нарын шаары да ал кезде ?р??нд?р?н байланыштырып турган соодагерлердин Кашкар менен Ч?й конуп ?т??ч? бекети (жайы) болгон.

Архивдеги материалдарга караганда 1913-жылы Нарында бир жарым ми? адам жашаган. Кол ?н?рч?л?рд?н беш майда д?к?н? болгон. Бир орус-туземдик мектеп болуп, анда эл??г? жетпеген балдар окушкан. Ал кездеги жергиликт?? эл билим алуу дегенди билишкен эмес. Бул ж?н?нд? Карл Маркс атындагы колхоздогу карыя коммунист Сарымсаков Абдырай мындай деп эскерет: «1920-жыл. Кеч к?з. Жан-Булак айылында бирин-экин саман кепелер Кара-Тоо коктусунун Нарынга чыга беришине жайгашкан. Кепелерге канатташ тигилген кара алачыктар. Алма-Атада окуган «илимпоз» келиптир деген кабар д?? дей т?шт?. Айылдын четинде бир топ тестиер балдар ойноп ж?рг?н ма?дайдагы д?б?г? чуркадык. Ал д?б?н? «Ке?еш д?б?» деп ко? турган эле. Эрте? менен кечинде айылдагы «Ак сакалдардын баарысы ?тк?н-кеткенден кеп салышып ошол д?б?д? отурчу. М?мк?н ошондон улам «Ке?еш д?б?» аталып калган болуу керек.

Биз ошол д?б?г? чогулган учурда айылдын четиндеги Жутаке деген аксакалдын боз алачыгынан бир киши д?б?н? карай ж?н?д?. Жакын келгенде жашы отуздарга барган ак саргыл, орто бойлуу, биз мурда эч качан к?рб?г?н кара кемсел кийген жигит экен.

– Балдар! – деди, ал бизге кайрылып: – Мен сиздердин жердеши?ер Жутакенин баласы Абылкасым деген боломун. Алма-Атадагы мугалимдик курсту б?т?р?п келдим. Силерди окутамын.

Мына ошондон тартып айылдан обочороок жерде саман менен чопо аралаштыра салынган жалгыз б?лм? тамда 15 баланы чогултуп окуу ?тк?р? баштады. Абылкасымдын к?н сайын биринчи сабагы улуу Ленин ж?н?нд?, ал т?зг?н Большевиктер партиясы ж?н?нд?, жыргалдуу заман жана бактылуу келечек ж?н?нд? болор эле. Анын ошол кездеги жомок катарында айткандарын мына б?г?н биз ?з к?з?б?з менен к?р?п олтурабыз. Ошондогу биринчи мугалимибиз Абылкасым Жутакеев кийин «Ленин кошогу», «?ч доор» поэмалары менен элге ке?ири белгил?? болгон акын».

Мал чарбачылыгы дагы начар болгон. Тянь- Шандын каардуу суугу, жайкы кургакчылыгы малдын башын ?ст?р??г? м?мк?нч?л?к берген эмес. Тоюттун дээрлик жоктугунан малдын басымдуу б?л?г? жутта кырылууга учурап турган. Тянь-Шань ?р??н?нд? аба ырайы улам бат алмашып, айрым учурда суук катуу болуп, жаз эрте келсе, экинчи бир жылы кар калы? т?ш?п, жаз кеч келип, май, июнь айларында кар жааган мезгил болуп турат. Ошондуктан эл арасында «Нарын менен Жанызакка ишенбе» деген макал калган. Уламыштарга караганда бул макалдын пайда болушунун ?з?нч? тарыхы болгон. «Нарынга ишенбе» дегени, мезгилдин кайсыл учуруна карабай аба ырайынын улам кескин ?зг?р?п, кала берсе май, июнь айларында кар жаап малды жутка учурата тургандыгына байланыштуу болсо, ал эми «Жанызакка ишенбе» дегени илгери бир айылда Жанызак деген бай болуп, ал ары-бери ?тк?н жолоочуларды кеч курун ?й?н? кондуруп, ми?ген аттарына уу ч?п бердиртип коюучу. Ал ч?пт? жеген ат бир аз ж?рг?нд?н кийин уугуп жатып калуучу. Аны байкап турган Жанызак: «Конокко кыйын болуптур, аты мурт ?л?мг? дуушар болгон турбайбы! Кана балдар, тезирээк союп жибербесе?ер б??д? арам ?л?м болот» – деп жигиттерине буйрук берип, ал жолоочуну ж?? кетир??ч? экен деп айтылат. Демек мында ошол кездеги бай-манаптардын амалк?йл?г?, башкаларга жасаган ач к?зд?г? баяндалат.

Бардык жерде туташ кайра куруу б?тк?л ?лкед?г?д?й эле Тянь-Шань районунда да Улуу Октябрь социалисттик революциясы же?генден кийин башталды. Бай-манаптар, бийлер талкалангандан кийин райондун айыл-кыштактарында жа?ы турмуштун курулушу ке?ири кулач жайды. Колхоздук туз?л?ш дыйкандардын турмушундагы кылымдардан берки келаткан патриархалдык укладды с?р?п чыгарып социалисттик укладдын орношун камсыз кылды. Ошонун натыйжасында к?чм?нд?? мал чарбачылыктан жана примитивд?? иштет??д?н механизациялашкан, жогору ?н?кк?н чарбага секирик жасап, талаачылыктын жана мал чарбасынын маданияты к?т?р?лд?. Социалдык турмуш образы туп тамырынан бери ?зг?р?ш?н?н улам социалисттик коомдун бардык м?ч?л?р? толук эмансипацияга ээ болду.

Социалисттик кайра куруу мезгилинде айылдык турмуштун б?тк?л уклады т?п-тамырынан бери ?з- г?рд?, к?п кылымдан бери дыйкандардын майда жеке менчикчил нравалары жана адаттары сакталып калган турмуш-тиричилиги кулады.

Маданий революциянын ж?р?ш?нд? социалисттик, чыныгы элдик маданият т?з?лд?. Эмгекчилердин миллиондогон массасынын социалисттик а?-сезиминин т?з?л?ш? маданий революциянын э? улуу жетишкендиги болду.

Айыл-кыштактын маданиятын жогорулатуудагы жана айылдык эмгекчилердин турмуш-тиричилигин кайра куруудагы негизги факторлор болуп партия менен ?км?тт?н акылман жетекчилиги жана к?нд?л?к камкордугу астында колхоз, совхоздордун экономикасынын тынымсыз ?с?ш?, коомдук байлыктын барган сайын к?б?й?ш?, ошонун негизинде эмгекчилердин ?зд?к доходдорунун кыйшаюусуз ?с?ш? болуп эсептелет.

Республиканын айыл чарбасын райондоштуруу боюнча Тянь-Шань району мал чарбачылык зонасына кирет. Бул зона ?з?н?н климаттык шарты жагынан мал чарбасын, анын ичинен кой чарбасын ?ст?р??г?, ал ?ч?н мол тоют топтоого ынгайлуу. Райондун чарбаларына 804424 гектар жер аянты бекитилген. Структуралык жагынан: 26780 гектары айдоо аянтка, 517256 гектары жайыттарга, 5713 гектары ч?п чабындыларга тийишт??.

Мал чарбачылыгынын ичинен, жогоруда белги ленгендей кой чарбасына басымдуу экономикалык орун таандык. Партиялык, советтик органдардын, коммунисттердин, комсомолдордун, колхозчулардын, совхоздордун жумушчуларынын зор демилгеси менен жетишилген ийгиликтер райондун айыл чарбасынын ?н?г?ш?н? айрыкча кой чарбасын ?ст?р??г? м?мк?нд?к т?зд?.

Азыркы этаптагы айыл чарбасынын ?с?ш?, партиянын ХХ? съездинин, КПСС Борбордук Комитетинин андан кийинки Пленумдарынын чечимдерин турмушка ашыруу ?ч?н ж?рг?з?лг?н уюштуруучулук жана саясий иштер, ири экономикалык иш-чаралар айыл чарба ?нд?р?ш?н?н кошумча м?мк?нч?л?кт?р?н ачууга, коомдук ?нд?р?шт?н ?с?ш? учун чарбалардын, айыл-кыштак эмгекчилеринин кызыкчылыгын, демилгелерин арттырууга к?мекчу болду.

Айыл чарбасынын материалдык-техникалык базасын чындоо ?ч?н жыл сайын капиталдык салым- дар к?п жумшалып жатат. Колхоз-совхоздор тракторлор жана транспорт каражаттары, жер семирткичтер, уу химикаттар, гербидциттер менен талап кылынган ?лч?мд? камсыз кылынып жатат.

Район Нарын дарыясынын боюна жайланышканына карабастан суу баскан аянт ?т? аз болуп, жаратылыштын «ырайымын» гана к?т??г? туура келген. Жерди сугаруу боюнча ке?ири кулач жай ган иштер ж?рг?з?л?п, боз топурак болуп жаткан жерлер ?зд?шт?р?л??д?.

Куйбышев атындагы колхоздун ветераны 1921-жылдан бери КПССтин м?ч?с?, 83 жаштагы карыя Борсунбаев Жунус мындайча эскерет: «1930-жылдары колхоздоштуруунун алгачкы мезгили баш- талды. Алды менен ТОЗго биригиштик. Анда биздеги болгон байлык 150г? жакын теше жер, 50 куч ат, 15—20 т??, ми?ге чукул кой-эчки болгон. Буурусун менен айдап, ага кол менен ?р?н сээп, маласын чычырканак менен тартучубуз. Ырас, ал кезде жерди ж?нд?п иштет??н? билбеген, жаратылыштан гана «ырайым» к?тк?н дыйкандарыбыз азыркы учурда мол т?ш?м ?ст?р??н?н устаттары болуп чыга келишти. Эзели суу к?рб?й бозоруп жаткан ми?деген гектар жер аянттары кулпурган бакчага айланат деп ким ойлоптур. Колхоздоштуруунун алгачкы мезгилинде жаан-чачындуу жылдары ар гектар аянттан 3—4 центнерден т?ш?м алганга с?й?нс?к, эми 40—50 центнерден т?ш?м алып жатышкан дыйкандарыбыз ондоп саналат.

Б?г?нк? к?нд? райондун айыл чарбасы к?п тармактуу, жогорку ?нд?р?мд??, азыркы замандагы техника менен жабдылган чарбалардан болуп калды.

Советтер Союзунун Коммунисттик партиясынын Борбордук Комитетинин март (1965-жыл) Плену- мунун жана КПССтин ХХII, XXIV, XXV съезддеринин, партиянын Борбордук Комитетинин кийинки Пленумдарынын чечимдеринде белгиленген иш-чараларды, б. а. айыл чарба ?нд?р?ш?н механизациялоонун, электрлештир??н?н, химиялаштыруунун жана мелиорациялоонун негизинде айыл чарба ?нд?рг?ч к?чт?р?н андан ары ?н?кт?р??н? ишке ашыруу алда канча олуттуу т?рд?г? сапаттык жылыштарга алып келди. Бул мезгилдин ичинде райондун чарбасын ?н?кт?р??г? каралган капиталдык салымдардын к?л?м? да бир кыйлага ?ст?.

Орто Азияда жер сугартуу: «баарынан к?п керек жана крайды баарынан к?п кайра т?з?т, аны кайра жаралтат, ?тк?нд?г?с?н бир?т?ло орду тобу менен жок кылат» деген В. И. Лениндин к?рс?т- м?л?р? б?г?нк? к?нд? да биздин тоолуу край ?ч?н ?зг?ч? маанил??. Улуу к?с?мд?н бул к?рс?тм?с?н? ылайык суу чарба курулушу районубуздун аймагында тынымсыз ке?ейтилип жатат.

Республиканын бардык райондорундай эле Тянь-Шань районунда да сугат аянты к?б?й??д?. Райондун айдоого жарактуу аянттары улуу Нарын дарыясынын боюна жайгашкандыгына карабастан, буга чейин суудан ?т? эле кемчил болуп келген. Ми? жылдар бою не бир жайык талаа-т?з??д?р шор басып жаткандыктан, азыркы г?лд?п жаткан Куланактын талаасын «Туздун талаасы» деп ата-бабаларыбыз ?кс?? менен айтып келишкен.

Райондун сугат жерлерин к?б?йт?? 1941-жылы чо? Нарын каналын куруу менен башталды. Шаар- ды аралап зоока-таш, жар бойлоп кеткен бул каналдын сыйымдуулугу 2,5 куб. м/сек. суудан ашпагандыгына карабастан, аны куруу ?т? татаал болгон. Каналдын курулушуна к?пч?л?к эл катышып, кыска м??н?тт? б?тк?р?лг?н. Натыйжада азыркы Карл Маркс атындагы колхоздун 1595 гектар аянтын сугарууга м?мк?нч?л?к т?зд?. Муну менен катар Каптал-Арык, Топон-Арык, Байдулу, Кажырты, Жа?ы-Арык, Алыш, Узун-Арык, Он-Арча каналдары биринин артынан бири жалпы элдик кыймылдын негизинде б?тк?р?л?п, сугат аянттары к?б?й? баштады.

Айрыкча сугат системасындагы бурулуш «Куланак» насостук станциясы менен «Он-Арча» насостук станциясынын биринчи жана экинчи кезектерин б?т?р??д?н кийин болду. 15 млн. сомдон ашык капиталдык салымдардын жумшалуусу менен бул эки насостук станция райондун «Куланак», Куйбышев атындагы, «Коммунизм», «Эмгекчил» кол хоздорунун бозоруп жаткан талааларын к?к жашыл ?р??нд?рг? айландырды.

Азыркы багыт Со?-К?лд?н суусун пайдаланууга жумшалууда. Ошентип ми?деген жылдар бою какырап жаткан Кара-Талааны ?зд?шт?р?? ?ч?н 4,664 млн. сомдук каражат жумшалуу менен Кажырты насостук станциясы курулуп жатат. Бул насостук станция ми? гектар кара топурактуу Кара-Талааны ?зд?шт?р?п, тажрыйба станциясына Тянь-Шань мал чарба жана «Жа?ы-Талап» колхозуна жаны сугат жерлерди кошот.

Кийинки кездерде майда ирригацияны пайдалануу, к?чм? насостук станцияларды куруу, табигый булактарды пайдалануу иши кызуу ж?рг?з?л?п жатат. Азыркы кезде 28 к?чм? насостук станция иштеп, «Ленинчил жаш» жана «Тешик» деген суу сактоочу к?лм?л?р курулууда.

Райондун сугат аймактарынын ке?ейиши менен бирге айыл чарбасынын д?н продукциясы ?с??д?.

К?р?лг?н бардык чаралар колхоздордун жана совхоздордун жумушчуларынын, адистердин берилип иштешкен зор жумуштары, партиялык, советтик уюмдардын уюштуруучулук иштери, партия менен ?км?тт?н к?н сайын берген жардамы дыйканчылыктын маданиятын к?т?р??г? м?мк?нч?л?кту т?з?п, мурда к?чм?н болуп келген тоо айылында жерди агротехникалык жетишкендиктердин негизинде ишт??г?, б. а. илимий дыйканчылыкка багыт алынды.

Жогорку таблицадан к?р?н?п тургандай айдоо аянтты к?б?йт?? менен дандын д?н т?шуму жогорулай баштады.