Сөнбес сезім

С?нбес сезiм
Бакыт Мадимова

Представленная автором история взята из жизни. Здесь описываются воспоминания пожилого человека: о несбывшихся мечтах, о безответной первой любви и о надежде, которая все же не покидает его. Имена героев изменены.

С?нбес сезiм

Бакыт Мадимова

© Бакыт Мадимова, 2019

ISBN 978-5-4496-4997-3

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Авторды? берiлiп отыр?ан хикаясы ?мiрден алын?ан. М?нда, жасы ?л?ай?ан адамны? жауапсыз ?ал?ан ал?аш?ы ма?аббаты, оны? орындалмай ?ал?ан арманы ж?не жасы жер ортасынан ас?ан кезде ?мiтiнi? ?лi де болса жо?алма?аны туралы ??гiмеленедi. Кейiпкерлердi? есiмдерi ?згертiлiп берiлген.

?й шаруасымен айналысып ж?рген Н?рил? апайды? есiне бiр н?рсе т?сiп кiлемнi? ?стiнде жат?ан к?пшiкке отыра кеттi де: «апырау, осы мен биыл нешеге келдiм? ?з жасымды да ?мытып ?алыппын-ау шамасы.»

?зiмен ?зi с?йлесiп отыр?ан апай к?лiп жiбердi де: «а??ылдап алпысым да келiп ?ал?ан ба? Б?се, балаларымны?, „ту?ан к?нi?дi атап ?тейiк“ деп ж?ргендерi сол екен-ау. Айналайын алтындарым, менi? ту?ан к?нiмдi ?мытпапты, жандарым. ?келерi осыдан бес-алты жыл б?рын ба?илы? сапар?а аттанса да б?рi сыр бермейдi, ?келерiн жо?тат?ысы келмейдi. Бiра?, балаларым ?алай айналып тол?анса да ота?асыны? орны толар ма екен? ?артай?анда ?оса?ы?нан айырыл?ан ?иын екен, ?она??а барса? да, той?а барса? да жетiмсiреп отырады екенсi?. Ж?, жарайды, ойламай-а? ?ояйын, ?мiрдi? за?ы ?ой, бiреуге ерте, бiреуге кеш. Б?рi бiр Алланы? ?олында, бала-ша?ам аман болсын. Осыларды? аманды?ын, осыларды? тiлеуiн тiлеп отырайын» – деп, апай ?ткен-кеткендi ойлап отыр?ан едi.

– ?же, кiммен с?йлесiп отырсыз? Жаны?ызда ешкiм жо? ?ой! – дедi даладан ж?гiрiп келген он жасар немересi.

– Айналайын ?оша?аным, берi кел, бетi?нен с?йейiн. ?ткен-кеткендi ойлап отыр?аным ?ой – деп жымиды Н?рил? апай.

Н?рил? апай алпысты тамамдап ?алса да, ?лi шира?, ??i де сыр бермейдi, «асылды? сыры кетсе де сыны кетпейдi» деген с?з бар емес пе. Б?л кiсiнi? шашына а? т?ссе де, бет ?лпетiне ?жiм енсе де ?лi ?демi. «Апа, сiздi мал ба?атын бiр шал?а ?осамыз-ау деймiн, ?лi бiр шалды к?тетiн шама?ыз бар» деп, келiндерi ?алжы?дап тисiп ?ояды. Н?рил? апайды? екi ?л бiр ?ызы бар. ?ызын ?ия?а, ?лдарын ?я?а ?ондыр?ан б?л кiсi ба?ытты ана. Заманымызды? а?ымына сай балалары ?ызмет бабымен жан-жа?та ж?р. ?ызы мен ?лкен ?лы Астанада, кiшi ?л Алматыда. Ал апайды? ?олында жа?а?ы ж?гiрiп ж?рген он жасар немересi бар. Мiне, биыл ?шiншi сыныптан т?ртiншi сынып?а к?штi, ?азiр жаз?ы демалыста. Н?рил? апай Талды?ор?анда жеке жайда т?рады. Б?рын ауылда т?р?ан едi, заман ?згерiп ж?мыссызды? бет ал?анда бала-ша?асымен осы ?аланы жа?алап келген жайлары бар. Ота?асы жер алып ?й салды. Балаларын о?ытып, ??тты орындарына ?ондырды. Ендi осыларды? ?ызы?ын к?ремiз дегенде ж?регi то?тап ба?илы? болды. Оны? к?зi ж?мылса да балалары ?келерiн жо?татпау?а тырысады. Анда-санда ?йлерiне келген сайын керек-жара?тарын ?йiп-т?гiп ?келiп бередi. ?ысты? отынды дайындап, к?мiрiн т?сiрiп бередi. Апайды? к?ршi-к?ле?дерi де жа?сы, б?рi бiр отбасындай араласып, жа?сы-жаманды бiрге к?рiп, ?уаныштарына ?уанып, ?ай?ысын бiрге к?терiп дегендейiн, ?те мейiрiмдi жандар. К?ршiнi? жа?сысы ту?аны?нан да жа?ын болып кетедi ?ой, о?ан да т?убе.

Н?рил? апай жан-жа?ына ?арады да, «?йдi келiстiрiп салды? да ?зi? м??гiлiкке аттанды?. ??дай ?ос?ан ?оса?ым едi?. ?айтейiн. ?лкен кiсiлер немерелерiн ертiп сая-жайда ж?ргендерiн к?ргенде ж?регiмнi? шаншып кететiнi бар. Егерде сен тiрi болса? бiз де солай жарасып ж?рер ме едiк,» – деп, Н?рил? апай к?рсiнiп ?ойды.

Апайды? ?йi шынымен де келiстiрiп салын?ан екен. ?она? к?тетiн ?лкен б?лмеде осы кезе?де с?нге айнал?ан ?абыр?а шкафы т?р. Бiр с?релерiнде кiтаптар жиналып т?рса, ендi бiр с?релерiнде ?она??а ?стайтын ?демi ыдыстар орналас?ан. Б?л с?релер ?йнектелген есiктермен жабыл?ан. Ал ашы? с?релерде ота?асыны?, балалары мен немерелерiнi? ?демi рамалар?а салын?ан суреттерi т?р. Апай жа?а?ы суреттерге ?арап: «айналайындарым менi?, ?сiп, ?нi?дер, ?айда ж?рсе?дер де аман болы?дар» – деп, к?бiрлеп ?ояды. Апайды? мейiрiмге толы жанары н?р шашып т?р едi. Б?лменi? екiншi жа?ында ж?мса? диван мен екi кресло. Диван мен креслоларды? ?стiнде апайды? ?з ?олымен тiккен к?рпешелер ?сем ??ра?тарымен к?здi? жауын алады. Диванны? жо?ар?ы жа?ында?ы ?абыр?ада Н?рил? апай мен ота?асыны? жас кездерiнде т?скен суреттерi iлулi т?р. Адамны? е? ?ызы?ты да, ба?ытты да ша?тары жас кездерi емес пе. Н?рил? апай осы суретке ?арап, бiр н?рсенi есiне т?сiрiп к?лiп жiбердi.

Ол кезде жас, аса ештеменi ойламайтын жа?сы кезе? едi. Бiр к?нi ауылдарына суретшi келе ?алды. ?й-?йдi аралап, суретке т?семiз дегендердi суретке т?сiрiп ж?р екен. Суретшi Н?рил?нi? ата-енесiнi? ?йiне келгенде отбасыны? м?шелерiнi? б?рi ?йде едi. ?йдегiлердi? б?рi д?рыс киiмдерiн киiп, шаштарын тарап дегендей м?ре-с?ре болып жатыр. Н?рил?нi? ата-енесi инабатты, парасатты жа?сы адамдар болды. Олар келiндерiне ?з ?ызындай ?арайтын. Отбасы болып, барлы?ы бiрге суретке т?сiп бол?ан со?, енесi келiнiне ?арап, – ендi ?айрат екеуi? бiрге т?сi?дер, жасты? ша?тары?нан естелiк болсын – деп, ?лына басын изедi.

– Апа, т?спей-а? ?ояйы?шы – деп, келiнi ?ялып т?мен ?арады. Ол кезде ?з баласын аймалап, бетiнен с?юге де ата-енесiнен именетiн едi. Ендi к?йеуiнi? ?асына б?л кiсiлердi? к?зiнше ?алай отырма?.

– Болды! Болды, ?ялмай-а? ?ой! Отыр, бiр бiрi?е жа?ын отыры?дар! – деп, ?йдегiлер к?лiп, екеумiздi отыр?ызып ?ой?ан едi – мiне, осылай т?скен сурет едi. Сонда неменеге ?ялып ж?рмiн? – деп, Н?рил? апай та?ы к?лiп жiбердi.

Б?л б?лмеден бас?а екi жатын б?лме ж?не ас ?й бар. Барлы? б?лмелер ?демi жинал?ан. Апайды? ?з б?лмесiнi? еденiнде киiз бен алаша т?селген. Балалары, «кiлем т?сейiк» десе де, ?з анасынан ?ал?ан б?йымдарды таста?ысы келмедi. Б?л б?лмеде екi т?сек ж?не санды? т?р. Бiр т?секте апай ?зi жатады, ал екiншi т?сек ота?асынiкi болатын. Ота?асы ба?илы? бол?алы б?л т?секте он ша?ты к?рпе жиналып т?р. ?анша ?она? келсе де ?ысылмайды. Ал ас б?лмесiне келетiн болса?, б?лме ке?, ортада ?лкен, аласа д??гелек стол. Жерде кiлем, столды? жан-жа?ында жа?алай т?селген к?рпеше, к?пшiктер. Б?лменi? есiк жа? б?рышында ?ысты? к?нi от жа?атын пеш. ?й т?гелiмен осы пештен жылиды. Терезеге жа?ын жерде газ пешi, одан ?рi ас б?лмеге арнайы жасал?ан ыдыс шкафтары.

Б?л ?йдi? ауласы ке?, моншасы да, жаз?ы ас ?йi де бар. Ал?аш?ы к?згi суы?тар т?скенше апай отбасымен осы жаз?ы ?йде отырады. Тек жатарда ?ана ?лкен ?йге кiредi. Апай жасты? ша?ын есiне алып бiр жасап ?ал?андай едi. Ол кiсi к?пшiгiне отырып, бiраз ойланып ?алады, – к?ршiме барып, бiраз ??гiмелесiп ?айтайын, – деп, орнынан т?рды. Ол кiсi дала?а шы?ты, к?н дегенi? ?лi ысып т?р екен.

– Тал?ат-ай, ?айдасы?? Кешке жа?ын ба?шаны суаруды ?мытпа!

– Ия, ?мытпаймын, – дедi к?ршiлердi? балаларымен асы? ойнап ж?рген немересi.

– Б?гiн суарып, ерте?, б?рс?гiнi т?птеуiмiз керек. Картобымыз да, ?са? жемiсiмiз де жа?сы к?терiлiптi. Сен ?йге кiрiп бiраз тыны?ып алса?шы, немесе, анау алма а?ашыны? т?бiнде к?рпе жатыр, соны? ?стiне жатып ?й?тап ал. Мына шыжы?ан к?ннi? астында ж?ргендерi? не? – дедi апай балалар?а ?арап.

– ?азiр ?же, алма а?ашты? к?ле?кесiне барып отырамыз, – деп балалар шу ете ?алды.

– ?й, алманы ж?лушы болма?дар, ?лi пiскен жо?, – деп апай ескерттi.

Сонымен, толы?ша келген денесiн тiк ?стап, ая?тарын же?iл басып Н?рил? апай к?ршiсiнiкiне кеттi. К?ршiсiнi? ?йi де ?лкен. Бау-ба?шасы жайнап т?р. ?йдi? ауласында ешкiм к?рiнбедi, сонды?тан, Н?рил? апай ауыз ?йдi? есiгi? ашып:

– Жамал, ?йдемiсi?!? – деп, дауысын к?тере с?йледi.

– ?, т?те, сiзбiсiз, келi?iз, жо?ары шы?ы?ыз, – деп Жамал апай да б?йек болып жатыр. Жамал Н?рил? апйдан екi-а? жас кiшi болса да, ол кiсiнi сыйлап, «сiз» деп с?йлейтiн.

– Мына к?н де ысып кеттi жары?ты?. Демалып жатыр ма едi?дер, кiрмей-а? ?ояйын. К?ле?кеде отырып бiраз ??гiмелесейiк, – деп, к?ршiсiн дала?а шы?уын ?тiндi.

– Жарайды, ?азiр шы?айын, кiшкене немеремдi ?й?татып жатыр едiм.

Б?л Медет деген кiсiнi? ?йi. Жасы алпысты? мол iшiнде, т?рт баласы бар. Б?рi ержетiп, ?з алдына бiр-бiр ?й болып отыр. Кемпiр-шалды? ?олында е? кенже ?лы т?рады. Ол да ?йленiп, кiшкентай н?рестелi болды. ?л мен келiн ?ызметтерiнде, ал кiшкентай Аяулым?а атасы мен апасы ?арайды. Мiне сол немересiн Жамал апай ?й?татып дала?а шы?ты.

– Xалдары?ыз ?алай, жайша ж?рсiз бе? – деп Жамал к?ршiсiне ?арады.

– Е, ?йде отыр?ан кiсiде не ж?мыс болушы едi? – деп Н?рил? апай к?лiп ?ойды – кел отыр, бiраз ??гiмелесейiк. Ота?асы ?айда, ?йде ме?

– Жо?, бiр шаруалары шы?ып к?ше жа??а кетiп едi. Ал б?йымтайы?ызды айта отыры?ыз. ?йтеуiр, аманшылы? па?

– ??дай?а т?убе, аманшылы?. Балаларым, «алпыс?а толасыз, соны атап ?тейiк,» дейдi. Жамал-ау, бая?ыда ?ке-шешемiз ту?ан к?ндi тойлатпаушы едi. Мар??мдарым, жат?ан жерлерi жайлы болсын, б?рын ?аза?тар «к?нiм ?тiп бара жатыр деп, жылаушы едi. ?азiргi жастар к?ндерi ?ткен сайын ?уанады» деп айтушы едi жары?ты?тарым. Ендi ол заман бас?а, б?гiнгi заман бас?а. Сонымен, ?зын с?здi? ?ыс?асы, балаларым мейрамхана?а тапсырыс берейiк дейдi. О?ан мен к?нбей отырмын. ??дай?а т?уба, ?йiмiз ке?, ауламыз да ке?. Ша?ыратын меймандарымызды? б?рi де сыйяды, емiн-еркiн отырамыз. ?алай деп ойлайсы?, Жамал? Менен бiр-екi-а? жас кейiн туса? да, к?птi к?рдi? ?ой.

– Т?те, сiздi? де айт?ан ойы?ыз д?рыс, балалары?ызды? да айт?андары д?рыс деп ойлаймын. Жастар жастарша ойлайды ?ой. Е? алдымен ша?ыратын ?она?тары?ызды? тiзiмiн жазы?ыз, со?ан ?арай м?селенi шешуге болады.

– Сенiкi а?ыл екен, ?йге барып ойланып к?рейiн, – деп, Н?рил? апай орнынан т?рды – Кейiнгi кезде тiзем ауратынды шы?арды, келiнiм тiзеге жа?атын жа?па май ?келiп берiп едi, соны жа?а ?ояйын барып.

– Ондай жа?па майды ?й?тар алдында, т?секке жатарда жа??ан д?рыс болады. Ая?ы?ызды ?ыздырып жа?сы болып ?аласыз. Мен де соны? бiреуiн жа?ып ж?рмiн, т?те, – деп Жамал апай да ?з бiлгенiн айтып жатыр.

Сонымен, Н?рил? апай ?йiне келiп, немересiнi? кiтап с?ресiнен бiр пара? ?а?аз бен ?аламды ?олына алды. Кезiнде б?л кiсi д?кеншi болып ?ызмет iстеген едi, сонды?тан есеп-?исап?а ж?йрiк болатын. ?йдi? жанында?ы д?кенге не базар?а барып оны-м?ны алып сауда жаса?анда да сатушыдан б?рын есептеп ?оятын.

– Ей балам, мына ал?ан заттарым 815 те?ге т?рады. Мiне са?ан 1000 те?ге, осыдан алатыны?ды алып ма?ан 185 те?ге ?айырасы?! – дегенде жас д?кеншiлер iшек-сiлелерi ?ат?анша к?летiн.

– Ой апа, бiзден б?рын санап ?ойды?ыз ?ой. Бiз санау бiлмеймiз. Мына калькулятор?а ?йренiп ал?ан да жаман екен, – деп, аса с?йiспеншiлiкпен ?лкен кiсiге ?арайтын.

Ендi мiнеки, сол апамыз ша?ыратын ?она?тарыны? тiзiмiн жаза бастады. Е? алдымен ту?ан-туыстарын, содан кейiн жолдас-жораларын ж?не к?ршi-к?ле?дерiн тiзiп жазып ?ойды. Б?рiн сана?анда алпыс?а жуы? адам болды. «Балаларыма к?рсетейiн, не дер екен. ?лкен мейрамхана не керек. К?н жаз, жер ке?. ?йде ?зын, ?зын столдар, ?зын-?зын орынды?тар бар, жетпегенiн к?ршiлерден алармыз. ?азан-оша??а к?мектесетiндер жетiп артылады. ??дай?а т?убе, ?азiр д?кенде б?рi бар, а?ша? болса болды.» – деп, апайымыз дала?а шы?ты. К?н е?кейiп ?алыпты.

– Тал?ат, ?айдасы?? Ба?шаны суаруды ?мытпа!

– Ия, ?же, ?мыт?аным жо?, ?азiр ары?та?ы суды бiздi? ба?ша?а ?арай б?рамын – деп, немересi ж?гiрiп кеттi.

– Кiшкене ?ана ?ар?ам-ау, осы бала болмаса не iстеймiн мен. Ерте? ?лкен ?лды? да ?л-?ызы келедi, олар да жаз?ы демалыстарына шы?ты. Бiреуi колледжде екiншiсi универститетте о?иды. Жандарым адам болсын, адал болсын, ?айда ж?рсе де аман болсын, – деп, апамыз к?бiр-к?бiр с?йлеп ?ояды.

Бiр к?н ?тiп екiншi к?нi та??ы астарын iшiп отыр?анда Н?рил? апайды? ?йiне Жамал апай мен Медет а?са?ал кiрiп келдi.

– Ассалаума?алейкум! Астары?ыз д?мдi болсын! Xалдары?ыз ?алай? – дедi, жайдары мiнездi Медет замандасы.

– Амансы?дар ма, жа?сы келдi?дер ?ой?! Келi?дер, дастархан?а жай?асы?дар. Тал?атжан, ана жерден кесе, ?асы? ?перiп жiбер – деп, Н?рил? апайымыз да б?йек болып жатыр.

– Жо?, ?уре болма?ыз, дастарханнан жа?а т?рды?.

– О не дегендерi?, та??ы асты тастау?а болмайды деген с?з бар. Отыры?дар. Шай ала отырып ??гiмелерi?дi айта отыры?дар. Кiшкене немере?е кiм ?арап ?алды? – деп апай да ?ам?орлы? танытып жатыр.