Оценить:
 Рейтинг: 0

Меъморлар маскани. Китоб билим юрти ташкил этилганлигининг 30 йиллигига боғишланади

Год написания книги
2016
На страницу:
1 из 1
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
Меъморлар маскани. Китоб билим юрти ташкил этилганлигининг 30 йиллигига бо?ишланади
Ибадулла Самандарович Байджанов

Ушбу китоб муаллифи меъморчилик фанлари номзоди И. С. Байджанов yзи ра?барлик ?илаётган Урганч ?урилиш колледжи ?аёти ?а?ида ?икоя ?илади. Китоб билим юрти ташкил этилганлигининг 30 йиллигига бо?ишланади.

Меъморлар маскани

Китоб билим юрти ташкил этилганлигининг 30 йиллигига бо?ишланади

Ибадулла Самандарович Байджанов

© Ибадулла Самандарович Байджанов, 2016

© Рустам Ибадуллаевич Самандаров, фотографии, 2016

Редактор Болтабой Бекматов

Корректор ?удрат Бобожон

Корректор Равшан Ўразалиев

Корректор Му?аббат ?yжамуратова

ISBN 978-5-4483-2868-8

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Сyз боши

?yхна ва ?амиша нав?ирон Хоразм во?аси бyйлаб кезар экансиз, ёхуд унинг билан я?индан танишар экансиз, меъмор бу ?адим yлкада ни?оят ардо?ли ва ?адрли касб эгаси эканлигига гуво? бyласиз. Бир-биридан му?ташам бинолар, саройлар, ?асрлар бунёд этиш меъморлар, ?урувчилар а?ли-заковати, билими, ма?оратига бо?ли? эканлигини пай?аб оласиз. Биргина Хива обидаларига назар ташлаганингиздаё?, меъморчилик во?а ?унармандчилигининг гултожи эканлигига и?рор бyласиз. Кейинги даврлар мабойнида ?ад ростлаган ?атор замонавий иншоотларда ?ам ота-боболаримизнинг ана шу нодир касбга садо?ат ва мухаббати мужассам эканлиги намоён бyлиб турибди.

Ушбу китобда Хоразмда меъморлар, ?урувчи кадрлар тайёрлашдек улу? вазифани шараф билан адо этиб келаётган Урганч ?урилиш колледжи тарихи, унинг жyш?ин ва ?айно? фаолияти ?а?ида маро? билан ?икоя ?илинади. Кyплаб ёш мутахассисларни муста?ил ?аётга йyллаётган билим юрти жамоасининг ибратли ишлари китобда yзининг ёр?ин ифодасини топган. Рисолада меъмор масъулияти, ?урувчи ?адри ?а?ида фикр юритилади. Чу?ур муло?аза ва мунозарага, ба?сга чорлайдиган yринлар ?ам мавжудки, бу рисола мундаражасини бойитишга хизмат ?илган.

Китоб муаллифи ?а?ида икки о?из сyз:

Ибадулла Байджанов – Хоразмнинг и?тидорли меъмори. Ўз со?асининг билимдони. Хоразм тарихида биринчи бyлиб меъморчилик фанлари номзоди унвонига сазовор бyлган. Республикада кyзга кyринган мутахассис архитектор. Изланувчан, истеъдодли олим. Ташкилотчи ра?бар. Ундаги бу фазилатлар 15 йилдан орти?ро? Урганч ша?ар бош архитектори вазифасида ишлаб, шахар бош режасининг тара??ий ?илишида во?а марказининг чиройли ва кyркам ?олда шаклланишида намоён бyлди. Хусусан аэропорт, темирйyл вокзали, марказий универмаг, ?атор микрорайонлар, маданий маиший бинолар бунёд ?илинишида И.С.Байджановнинг ?иссаси катта. 1988 йилда Урганч ?урилиш техникумига директор ?илиб тайинланганидан кейин ?ам жyш?ин ва самарали фаолият кyрсатиб келмо?да. Шахсан И. С. Байджановнинг бевосита ра?барлиги ва ташаббуси остида техникум колледжга айлантирилди. «Архитектура», «Хал? хyжалигини ривожлантириш ва и?тисод», «?урилишни кyкаламзорлаштириш каби мутахассисликлар бyйича янги бyлимлар очилди. Колледжнинг янги y?ув биноси ?ад ростладию Бо? гулзорлар яратилди.

Коллледжга мана шундай и?тидорли, элим деб, юртим деб ёниб яшашга ?одир инсоннинг ра?барлик ?илаётгани ва yз жамоасида а?иллик, уюш?о?лик, тадбиркорлик, ташаббускорлик му?итини шакллантираётгани ?увончлидир. Билим юртининг yттиз йиллик юбилейи айёмида мен бу а?ил жамоага муста?ил республикамизнинг янада гуллаб яшнашига, тобора муста?камлана боришига ?yшадиган ?иссаларингиз ошаверсин деймиз!

Во?амиз, ?ур диёримиз кyрки таровати Сизларнинг шарафли ме?натингизу ижодингизга бо?ли?! Тyйингиз муборак бyлсин!

    Р.М.Ахмедов
    Хоразм вилояти бош маъмори Ўзбекистонда
    хизмат кyрсатган архитектор

Хоразм бунёдкорлар эли

Хал?имизнинг ажойиб удумлари бор. Яхши кунларда, тyй-томошаларда бир-бирларини чин дилдан ?утлайдилар. Кyнгилдаги эзгу ниятларини из?ор ?илиб, аввало эл-юртга тинчлик, омонлик, фаровонлик, дастурхонларга ?ут-барака тилайдилар. Албатта, бундай самимий ?утловлар бирон-бир катта иншоот, замонавий бинолар ?урилиб фойдаланишга топширилганида ёхуд ?овли тyйларида ?ам тез-тез ?уло??а чалиниб туради. Ана шундай ла?заларда ?урувчилик, меъморлик касби ни?оятда фахрли ва шарафли касб эканлигидан ?увонаман. Бутун вужудимни ифтихор туй?улари чул?айди. Элдошларимнинг яшашлари, y?иш, дам олиш, ме?нат ?илиш учун хизмат ?иладиган ?анчадан-?анча бинолар ?урилишида иштирок этдим. Уларни фойдаланишга топшириш тантаналарида ?атнашдим. Ўша бахтиёр ла?заларда хаёлимдан ?адим аждодларимиз томонидан бунёд этилган мухташам иморатлару, салобатли деворлар, сарою ?асрлар, масжид мадрасалар, минораю карвонсаройлар yтади. Уларни ?уриш учун чекилган за?матлар, маша??атлар ташвишларни ?ис ?иларканман, бир эзгу фикр уй?онади: меъморлар ме?нати азал-азал эл эътибори ва эъзозида бyлган! Бу ме?нат хал?имиз кyз yнгида яхшилик ва гyзаллик тимсоли бyлиб гавдаланаверади.

?адрдон колледжимизнинг yттиз йиллик тyйи арафасида бу туй?улар яна бир бор ?албимда ту?ён урди, ?yлимга ?алам тутказди. Бобомерос касбу кор – меъмор ?урувчилик, унинг ?адим тарихию бугунги а?воли тy?рисида ?икоя ?илишга ундади. ?адимги Хоразм илмий манбаларда ?айд ?илинишича Ўрта Осиёнинг Амударё этакларидаги ?удратли давлати бyлган. Жуда ?адим замонлардано? (?адимги Хоразм маданий тара??иёти неолит давридан – эрамиздан аввалги 4—6 минг йилликнинг бошлари) каналлар ?азилиб, су?ориш ишларининг авж олиши, турмуш тарзининг яхшилани боришига, тyкин-сочинликка, биробарин маданиятнинг гуллаб-яшнашига замин яратган. ?урилиш-меъморчилик жаб?асида улкан yзгаришлар бyлганлиги археологларнинг илмий изланишлари хулосаларида ?айд этилган. Жумладан, Ахмонийлар давлати томонидан илгари сурилган ша?ар ?урилиши yзига хос: Улар ша?арни баланд деворлар билан yраб олиш ?ар бурчакда минора ва дарвозалар бyлиши зарурлигини таъкидлаб, буни yзлари амалда жорий ?илдилар. Пировардида бу ?оя кейинчалик янада ривожлантирилиб, салобатли деворлар билан ?уршаб олинган тy?ри бурчак шаклидаги ?удратли ша?ар-?альалар тикланишига олиб келган. Тарихнинг гуво?лик беришича, yша давр обидаларини, иморатларини яратган меъморлар, ?урувчилар хандаса (геометрия) илмини чу?ур билганлар. ?урилишда мутаносибликнинг турли услубларидан самарали фойдаланганлар.

Милоддан аввалги 1 минг йиллик yрталаридан араб истилосигача yтган давр мобайнида Хоразмда монументал меъморчилик тара??ий топган. Жонбос?альа, ?yй?ирилган ?альа, Тупро??альа ?олди?лари шуни кyрсатидики, хоразмлик меъморлар ва тасвирий санъат усталари ни?оятда юксак дид ва ма?орат билан ишлаганлар. Хукмдорлар яшайдиган ?арорго?лар, саройлардаги ?ашамдор безаклар архитектура иншоотларига уй?ун ?олда ишланган.

Антик Хоразм ша?арчалари тy?ри бурчакли ?илиб, ани? режалар асосида бунёд этилган. Ша?арни ?алин, баланд пахса деворлар билан yраш расм бyлган. Мудофаани муста?камлаш ма?садида деворларнинг таш?и томонлари остига хандаклар ?азилган. Бу давр (эрамиздан аввалги 1 минг йилликнинг биринчи ярми) маълумотлари жамланган энг ?адимий ёзув обидаси ?исобланган «Авесто» китобида хоразмлик меъморлар ме?нати ?а?ида маълумотлар берилган. Хуллас, меъморчилик азалдан хоразмликларнинг ?он-?онига сингиб кетган бобомерос касб эканлиги шак-шуб?асиздир. Буни кyхна ва ?амиша нав?ирон Хива ёдгорликлари ?ам исботлаб турибди. ?айси бир обидага кyз ташламанг, унда юксак дид, нафосат ва гyзаллик мужассам. Ўз замонасининг энг яхши меъмори ?исобланган уста Нурму?аммад Тош?овли ?урилишида катта хизматлар ?илган бyлса, Абдуллажон деган маш?ур меъмор Па?лавон Ма?муд ма?бараси, ?yхна Арк ва бош?а ?атор обидаларни бунёд ?илишга бе?иёс ?исса ?yшган. Хоразм меъморчилигига оид услубларни ривожлантиришда ?ормай-толмай ме?нат ?илганлардан яна бири Рyзимат Машариповдир. У оддий пахса девор ?урадиган устадан катта меъмор, етук на??ош даражасига кyтарилган. Уни хал? орасида «Рyзимат бобо» дея эътироф этишган. Ичон ?альа сарой-мадрасалар ?урилишида фаол иштирок этган. Полвон ?орий, Мамат Махрам, Хусайинбек мадрасалари, ?yша дарвоза, Нуриллабой, Тозабо? саройи ?урилиши ва безатилиши юмушларига бош бyлган. Шyро даврида Урганч, Мангит, Гурлан, Хазарасп ва бош?а жойларда давлат муассасалари, касалхоналар, пахта заводлари ?урилишига ра?барлик ?илган. Хивада ташкил этилган «Умид» артелида ё?оч, ганч, меъмор yймакорлиги ва на??ошликдан сабо? берган. Тошкентдаги Алишер Навоий номли Академик театр биносини безашда ?атнашган. 60 ёшида Па?лавон Ма?муд ма?барасини таъмирлаган нозик ва маша??атли ишга бошчилик ?илган. ?озир Хивада Хоразмнинг бу маш?ур меъмор ?унарманди номига кyча ?yйилган. Унинг ишларини y?ли Самандар невараси Жуманазарлар давом эттиришаяпти.

Каримберган Ра?имов, Юсуф Худайберганов, Бекчан Я?убов, Каримберган Полвонов, Одамбой Бобожанов, Одамбой Ё?убовларнинг ?ам Хоразм меъморчилигини ривожлантиришда хусусан Хивадаги ноёб обидалар умрини узайтиришдаги хизматлари каттадир. Шунингдек, Худайберган Полвонов, Эшму?аммад Худайбердиев, ака-ука Вафо ва Болта Мирзаев, ?ожиниёз Саидниёзов, Матё?уб Жонибеков, Худайберган Матчанов каби Хоразм меъморчилиги асосчилари номларини фахр билан тилга олса арзийди. Уларнинг ме?натлари во?адаги йирик иншоотлар, биноларда дастхат мисоли му?рланиб ?олган.

Хоразм бунёдкорлари яратувчилар эди. Архитектура иншоотларининг асосий ижодкори ва бунёдкори хал?, хал?нинг пеш?адам вакиллари ?исобланади. Шу боисдан ?ам архитектура тара??иётининг туб негизида аввало хал? мехморчилиги услублари устун туради. Жамиятнинг ривожлана бориши сайин архитектура иншоотлари, бинолар йирик ?урилиш мажмуалари тури ва кyриниши ?ам yзгариб, замонавийлик касб этаберади. Хал?нинг миллий услублари, турмуш шароити, маданияти ва табиий шароит бунёд этиладиган иншоотларда ифодасини топади. Натижада туб а?оли манфаатларига мос иншоотлар, бинолар ?ад ростлайди. Хоразмда бу борада фидойилик намуналари кyрсатган меъморчилик ишларини ривожлантиришга йyл очиб берган шу улу? иш устида турган азиз инсонлар кyп. Шулардан бири Ме?нат ?ахрамони Улу? Ватан уруши ?атнашчиси Искандар Дyсовдир. У урушдан ?айтиб келгандан сyнг – 1945 йилдан бошлаб то умрининг охиригача 1976 йилнинг ноябрь ойига ?адар Богот туманидаги Наримонов номли жамоа хyжалигига ра?барлик ?илди. Унинг бевосита иштироки ва ра?номалигида колхоз йил сайин юксала борди. Айни?са ?урилиш жаб?асига зyр берилди. ?ишло? марказида минг yринли санъат саройи, икки ?аватли «Бахт уйи» беш минг томошабинга мyлжалланган стадион, ?атор маданий-маиший бинолар, обод ва кyркам посёлкалар меъморчиликнинг сyнги юту?лари асосида ?ад ростлади. Бу колхоз шухрати соби? Иттифо? ва хорижий мамлакатларга тар?алди.

Мен хизмат ва касбим та?озасига кyра бу улу? инсон билан учрашиш ва ?амсу?бат бyлиш бахтига мушарраф бyлганман. Искандар ака энг аввало ?урилиш лойи?асига жиддий эътибор берарди. Зарур бyлса пойтахтдан энг тажрибали меъморлар, лойи?ачи му?андисларни олдирар, уларнинг фикр-муло?азаларини албатта инобатга оларди. Кейин иш устида шахсан yзи бош бyлар, ?урувчиларга барча шароитларни яратиб бериш учун жонкуярлик ?иларди. У ?урилиш бригадаси ташкил ?илиб, унга ?yлидан иш келадиган уста кишиларни, yз касбининг фидойиларини йи?ди.

Техника транспорт воситалари билан етарлича таъмирлаш чораларини кyрди. Бугунги кунда ?ам Нариманов номли колхоз жамоли во?а кyркига кyрк ?yшиб, яхшидан ?олган бо? бyлиб, гуллаб-яшнаб турибди. Дyсовнинг издоши Хива туманидаги Фрунзе номли жамоа хyжалиги раиси Рyзмат Мадаминов (?озир бу колхоз унинг номи билан аталади) ?ам ?урилиш ишларига жуда катта эътибор бериб, yзидан ?утлу? излар ?олдирди. Катта маданият саройи, стадион, бо?ча ва мактаблар, консерва заводи ?урилишига бош-?ош бyлди.

Меъморлар, ?урувчилар билан бирга тинмай елиб югурар, элдошларига ?улай шароит яратиб бериш йyлида астойдил жон куйдирарди. ?озирги кунда мар?ум Рyзмат Мадаминовнинг y?ли олий маълумотли мухандис ?урувчи Матё?уб Мадаминов отаси номидаги жамоа хyжалигига бошчилик ?илмо?да ва падарибузруквори ишларини давом эттириб, ?ишло?да янги-янги замонавий иншоотлар ?урилишига эътиборни кучайтирмо?да.

Во?а ша?ар ва ?ишло?ларида бундай ?айрли ишларга ди??ат эътибор бераётган хал?парвар инсонларни учратиш мумкин. Урганч, Дружба ша?арларида, Богот, ?ан?а, Кyшкупир туманларида ?атор йирик замонавий иншоотлар ?ад ростлади. Бунга Хон?а туманидаги Охунбобоев номлижамоа хyжалигида амалга оширилган ишлар мисол бyла олади. Жамоа хyжалигига ?айси томондан кириб борсангиз ?ам кyзингиз аввало бо?ларга тушади. Айни?са ба?ор фаслида ?адам ранжида ?илгудек бyлсангиз, yзингизни бамисоли жаннатда тургандек ?ис ?иласиз. Мевали дарахтлар гуллаган, ?ушлар чу?ур-чу?ури, яшиллик, сувларнинг шар?ираб о?иши ?амма-?аммаси кyнглингизни кyтариб, ?албингизда эзгу орзу-умидлар уй?отади. Улу? Ватан урушида ?алок бyлганлар хотираси учун бунёд этилган кyркам бо?, бо?нинг ?о? yртасида уруш ?атнашчиларига yрнатилган ёдгорлик салобат билан ?ад ростлаган. Санъат саройи, бо?чалар, мактаблар бош?а замонавий иншоотлар Хоразм меъморчилигининг ёр?ин намуналари эканлигидан далолат бериб турибди. Бир-биридан шинам, обод, гyзал посёлкаларда исти?омат ?илаётганлар учун барча ?улайликлар му?айё: газ, водопровод, радио, телефон хизматидан ба?рамандлар.

Биро? мутахассис сифатида айтишим мумкинки ?амма жойда ?ам бундай шароит ва манзарани учратиш ?ийин. Барча туманларда ?али замонавий архитектура талабларига мос равишда игшоотлар, маданий-маиший бинолар, турар-жойлар ?урилган деб бyлмайди. Ша?арларда ?ам гулзорлар, хиёбонлар, дам олиш масканлари, тyйхоналар яратиш керак. Айни?са бунга миллий э?тиёжларимиз ва ?адриятларимиз эътиборга олиниши лозим. ?урилиш со?асида ?илинадиган ишлар кyлами кенг. А?оли сони йилдан-йилга ошиб бораяпти. Шунга яраша ?урилиш ишларини авж олдиришга талаб yз-yзидан ошиб бормо?да. Хоразмга етук yз касбининг усталари бyлган ?урувчилар, лойи?ачилар, меъморлар керак. Зеро малакали мутахассислар тайёрлайдиган махсус билим юрти очиш масаласини ?ал этиш даври етиб келган эди. Бу борада дастлабки ?адамлар ташланди.

?утлу? дарго?

Урганч ?урилиш техникуми очилди!

Бу хушхабар во?а бyйлаб ?анот ?о??анида ота-оналар ?ам ёшлар ?ам бирдай ?увонди. Азалдан ?урувчилар, бунёдкорлар эли бyлган Хоразм а?ли эндиликда махсус мутахассисликка эга бyлиш учун узо?ларга ?атнаб юрмасин, бу э?тиёжни ма?аллий шароитнинг yзида ?ондириш имконига эга бyлиш ма?садида 1965 йил 28 августдаЎзбекистон Вазирлар Кенгаши ?урилиш техникумини очиш тy?рисида ?арор ?абул ?илди. Шу ?арор асосида Хоразм вилояти ижроия комитети 323-сонли ?арор чи?арди. ?урилиш техникуми шу йилнинг сентябрь ойидаё? фаолият кyрсата бошлади. Техникум Хоразм Давлат педогогика институт биносига жойлаштирилди. Институт жамоаси эса Урганч шахрининг 42-кварталида ?урилган янги бинога кyчиб yтди. Узо?дан ?атнайдиган талабалар учун ёто?хона ?уриш, y?итувчи ?адрлар етказиб бериш масаласини тезро? ?ал этиш лозим эди. Урганч ша?ар партия комитаси я?индан мадад берди. Тажрибали муаллимларни танлаб, улардан 20 нафарини техникумга ишга йyллади. 167-?урилиш трести жамоасига ?ис?а муддатда талабалар ёто?хонаси ?уриб бериш вазифаси юклатилди. Бу ишга хам зудлик билан киришилди.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
На страницу:
1 из 1