Оценить:
 Рейтинг: 0

Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма

<< 1 2 3
На страницу:
3 из 3
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

– бу синф объектлари ёки ?одисаларининг асосий белгилари.

Биро?, умумлаштириш му?им эмас, балки ?ар ?андайини танлашда ифодаланиши мумкин объект ёки ?одисанинг белгилари. Ушбу тад?и?от умумий усулга асосланади, хусусий ва бирлик фалсафий категорияларида.

Тарихий метод пайдо бyлишини, шаклланишини yрганиш имконини беради жараён ва ?одисаларнинг хронологик кетма-кетликда ривожланиши ва ривожланиши ички ва таш?и ало?аларни, на?шларни ва ани?лаш учун. Ушбу тад?и?от усули, асосан, табиий ва тарих фанларида ?yлланилади. Aмалда фанлар, масалан, ривожланиши ва шаклланишини yрганишда ?yлланилади фан ва техниканинг айрим со?алари.

Илмий усул сифатида мав?умликдан конкретликка кyтарилишда билим шундан иборатки, тад?и?отчи аввало асосий ало?ани топади, yрганилаётган мавзуда (?одисаларда). Кейин, унинг ?андай yзгаришини кузатиб бориб турли шароитларда янги ало?аларни очади ва шу тарзда унинг мо?иятининг тyли?лигини акс эттиради.

Тизимни та?лил ?илиш усули. Тизим та?лили концепцияга асосланади. Объектлар (компонентлар) тyплами сифатида тушуниладиган тизим;

– улар yртасида муста?камланган маълум хусусиятларга эга. Ушбу концепция асосида муносабатлар ?исобга олинади, энг яхши ?арорни ?абул ?илиш учун му?обилларни ми?дорий та??ослаш; баъзи бир мезон бyйича ба?олаш, yлчанадиган самарадорлик, ишончлилик, сифат ва бош?алар.

Тизим та?лили учта асосий бос?ичдан иборат;

– биринчиси, вазифани белгилаш;

– объектни, ма?садларни ани?лаш, тад?и?от ма?садлари, шунингдек, yрганиш ва бош?ариш мезонлари;

– иккинчи бос?ич – yрганилаётган тизимнинг чегараларини ани?лаш ва унинг тузилиши;

– объектлар ва жараёнлар билан бо?ли? ма?сади, yрганилаётган тизим ва таш?и тизимга бyлинади атроф-му?ит;

– учинчи бос?ич – yрганилаётган тизимнинг математик моделини тузиш мавзулар;

биринчидан, тизимни параметрлаштирилган, тавсифи тизимнинг yзгармас элементлари ва уларнинг yзаро таъсири.

Тизимли та?лил усуллари: иерархияларни та?лил ?илиш усули, назария усуллари лой?а тyпламлар, а?лий ?ужум усули, сценарий усули, тартиблаш усули, жуфт та??ослаш усули, кyплик та??ослаш ва бош?алар. Мураккаб тизимларни yрганишда тизимли усуллар ?yлланилади кyп ?иррали бирикмалар билан, узлуксизлик ва детерминант сифатида тавсифланади ?азиб олиш, шунингдек, дискретлик ва тасодифийлик (операцион тад?и?отлар рацион, навбат назарияси, назорат назарияси, тyпламлар назарияси ва бош?.).

2.3. Эмпирик даражадаги усуллар

Кузатиш – бу тy?ридан-тy?ри билиш усули нарса ва ?одисаларнинг хоссаларини сезгилар ёрдамида идрок этиш. ?ар бир кузатиш фа?ат баъзи омилларни тузатиши мумкин. Жараённи тyли? тушуниш учун катта ?ажмга эга бyлиш керак.

Илмий тад?и?от, кузатиш усули сифатида масалан, со?ада социологик маълумотларни тyплаш учун и?тисодиёт ишлатилади. Тад?и?отчининг объектга нисбатан позициясига ?араб тад?и?отлар оддий ва иштирокчи кузатишни ажратиб туради.

Биринчиси, таш?и томондан кузатиш, тад?и?отчи – объектга нисбатан фаолиятнинг иштирокчиси бyлмаган учинчи шахс ?иймат.

Иккинчиси тад?и?отчининг очи? ёки инкогнито эканлиги билан тавсифланади, фаолиятга иштирокчи сифатида ?yшилади. Кузатиш натижалари протоколларда, кундаликларда, карталар, лента ва бош?алар тавсифланади.

Эксперимент илмий тад?и?отнинг энг му?им ?исмидир. Бу янги илмий билимларни олишнинг асосий усулларидан биридир. Оддий пассив кузатишдан эксперимент фаоллиги билан фар?ланади тад?и?отчининг yрганилаётган ?одисага таъсири. Тажрибанинг асосий ма?сади назарияни синаб кyришдир (ишчи гипотезани тасди?лаш), шунингдек, кенгро? ва чу?урро? илмий тад?и?от мавзусини yрганиш. Ижтимоий yрганишда табиий тажрибалар характерлидир, ?одисалар (ижтимоий эксперимент), масалан, ишлаб чи?ариш, ?аёт ва бош?алар.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
<< 1 2 3
На страницу:
3 из 3