Оценить:
 Рейтинг: 0

Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Жанр
Год написания книги
2018
<< 1 ... 281 282 283 284 285 286 287 288 289 ... 296 >>
На страницу:
285 из 296
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

К?н?ч?кт?н кол китеп,

К??н?рб?с жагы мол китеп.

С?з? с?г?лб?с,

Кеби кемибес.

Айтканы арыбас,

Ак санаасы карыбас.

***

Караандуу айлым Темир-Канатым

Кан жанымда сен айланып турасы?.

Кийинки кезде барбай калдым ?з???,

Кирди чыкты м?шк?л тура бу д?йн?.

Киндик каным таамп каралдым,

.Ой санаамда т?б?л?кк? жашайсы?.

К?нд?й болгшон туулган жерим аймагым

К??г? айланып ж?р?г?мд? сен барсы?.

Мен сага каттабай калган к?нд? да,

Медерим деп мени эскере ж?рг?н??.

Ырыстуу айлым Темир Канатты,

Ырга айлантып энекемдей с?йч?м?н.

КУРАН

Арбактар чын д?йн?д?,

?м?р с?р?п ж?р?ш?тт.

К?з? ачык кээ бир адамдар,

К?р?ш?т да с?йл?ш?т.

Алыс узап кеткендерди,

Кээ бир кезде эстесек.

Кудуретин баалай ж?р?л?,

Куран окуп кез-кезек.

?м?рд?н ?т?п кетебиз,

?лб?й турган жан барбы.

Биз баарыбыз сезебиз

Бир баштагы арманды

Д?ЙН? ЭЛДЕРИНИН ДИНДЕРИ

Д?йн? элдеринде э? белгил?? диндери жана алардын ар биринин ыйык китептери бар. Кээ бир диндин ыйык чыгармасы катары бир канча китептер окулат.

Байыркы кыргыздар Те?ирчилик динине сыйынышка. Алар бир жерден экинчи жерге к?ч?п ж?о?шк?н. Те?ирчилик дана бул жаратылыш болуп эсептелет. Алар: тоого, сууга, жылдызга, айга жана башка жаратылыштын элементтери болгон. Бир четинен бул деле туура болгон. Жаратылыштан ыйык эмне бар. Бул 5- 12 кылымдардын айланасы болуш керек. Айрымдары шаманизм динине да сыйынышкан. Бирок Те?ирчилик дининде китеп болгон эмес сыйынуу ооз эки т?р?нд? ж?рг?з?лг?н. Ар бир динде китеп болсо ал муундан-муунга кала берип адамдар ошол китепти окуп сыйынышат. Кийинчереек будпарас ( Буддизм) динине кирип кетишкен. Бул 5- 10 кылымдар болуш керек.

Э? ке?ири тараган китептер, каапырлардын Инжил, ж?й?тт?рд?н: Эски осуят жана Жа?ы осуяты. Бул китептерди бир канча пайгамбарлар жазышкан. Алар библия же библиотека, бизче китепкана, «китептер» деген с?зд?н келип чыккан. Бул чыгармада бир канча китептерди биириктирип бир китепти т?з?шк?н. Ал байыркы грек жана еврей тилинде жазылган. Аны кыргыздар Ыйык китеп деп чыгарып ж?р?ш?т. Бул китепте санжыра, дастан, ырлар, учкул с?зд?р деги эмне деген чыгармалар жок. Аны шашпай окуган адамдын к?з? ачылат. Ал эки салаага б?л?н?т. Байркы осуят. Мусулманча- Тоорат китеби. Экинчи китеби Жа?ы осуят-Инжил. Д?йн?г? болгон т?ш?н?г? арбыйт. Айрыкча Соломон же, Сулайман пайгамбардын осуят китеби, ырлары азыркы кезде окумуштуулардын башын катырып кандай акылмандык менен жазылганы ойлондуруп келет.

Инди элинде «Веда» ал чыгармада «Катха Упанишады» китеби адамды ойлондурган

кереметт?? китептердин бири. Инди элинде «Рамаяна» же «Махабарата» китеби да э? кызыктуу китептерден турат. Ошондой эле Инди элинде ?т? ыйык китеби Бхагавад Гитада киетби ?т? салмактуу жана олуттуу оорунда турат. Замшуддарда «Авеста» китеби да колдон т?ш?рб?й окула турган китеп. Анда учкул с?зд?р, осуяттар биринин артынан бири келип окуган адамдын жан д?йн?с?н к?з карашын ке?ейтет. Ал эми чыгышта э? ке?ири тараган будда дини да кызыктуу буга к?пт?г?н элдер кирип, алардын да э? сонун чыгармалары бар. Ошол эле чыгышта Конфуций дини ушул улуу ойчулдун атынан пайда болгон дин.

Анын осуяттары, акылман учкул с?зд?р? ?з?нч? бир керемет.

Биз эми Иисус Христос ж?н?нд? токтолуп ?т?л?. Ал ж?н?нд? к?п с?зд?р айтылат. Эгерде динчилерден, тарыхтан анын баянын окуп чыксак анын болумушу т?м?нд?г?д?й экен. Ал ж?н?нд? диний китептерде, адабий китептерде к?пт?г?н баяндар жазылган. Анын энеси Мария Самариялык экен. Палестинада жашаган. Иисустун атасы Пантера деген киши тура. Элде мындай деген имиш болгон. Мария к?й??г? тийгенче жездеси Захарий менен жакындашып, Иисус Христосту т?р?г?н имимш. Ал эми христиан дининдегилер айтат кудай Марияга к?й??г? тийбей туруп эле анын боюуна б?т?п, пайгамбарды т?р?г?н дейт. Пайгамбар к?р?н?кт?? дарыгер болгон ал оорулуу адамдарды бат эле айыктырып койгон. Анын колу сокур адамдын к?з?н? тийсе эле алы к?р?п кеткен. Суунун ?ст?нд? ч?кп?й басып ж?рг?н. А спорт же иога менен машыккан. Ар т?рд?? кишини айыктырып, дарыларды жасаган. Ошол касиетине каршы келип диндин ?к?лд?р? аны куугунтукташкан. Аны жыгачка мык кагып асып салышкан. Ал иога менен машыккандыктан ал жерден т?ш?п Тибетке качып кеткен. Анын ошол жакта ж?рг?н?н документте тарыхта жазылып калган. Анын с?р?т? Тибет монастырында табылган. Анын улуту мурун еврей дешч?, кийин аны грек деп чыгышты. Ал Индияда 15-жыл жашап, Палестинага келген. Ал чебер уста, курулушчу, дарыгер, ?т? билимд?? акылман адам болгон. Ал кийин Кашмирде жашаган. 90-жашка чыгып ?лг?н деген имиш бар. Ыйык китеп Инжилде жала? Иисус Христос ж?н?нд? баян айтылат.

Ушул диндердин ичинен э? кийин жаралган дин же, Мухаммед пайгамбар негиздеген дин бул- Ислам. Ислам дининин китеби Куран болуп эептелет. Куран арабчадан которгондо «окуу» дегенди билдрет. Ал 114- с?р? жана бир канча аяттардан турат. Куран китеби да ыр т?р?нд?, кыргызча айтканда шыгыр же?ил окула турган ыргак, ыр катары окулуп кете берет. Улуу пайгамбар аны ооз эки жаратып, кийинкилер аны жазма бетине т?ш?р?шк?н. Куранды тартипке келтирип, с??кт?рг?, курма бариктерине, жалпак таштарга, кайы?дын кабыгына жана башка нерселерге жазып сактап калууну ойлошкон. Бул иштерди араб калифалары Абу бекр менен Омар ж?рг?зг?н. Ал байыркы араб тилинде жазылган. Байыркы араб тили менен азыркы араб тилинин ортосунда чо? айырма бар. Ыйык китеп катары Куранда да ар т?рк?н окуялар, илимий ойлор, тарых, санжыра, осуят, ж?р?м-турум, ?лк?н? башкаруу, мыйзам эрежелери деги айтып б?тк?с баяндар бар.

Куран-Мухаммед пайгамбарга кудайдын асмандан жиберген жыйнагынан турган мусулмандардын ыйык китеби. Айтып ?тп?д?кп? –« эмнени окуса ошону кырааттап айтуу». Куран с?р? деп аталган 114 бапка б?л?н?т. С?р?л?р аятка б?л?н?т, анда 6226 же

6228 аят бар. С?р?л?р пайгамбарга жаратканым асмандан т?ш?р?лг?н. Ал Меккелик жана Мединалык болуп б?л?н?т. Пайгамбар тир?? кезинде оозеки формада колдонгон, же оозеки айтылган. Куранды жарым-жартылай же толук билген к?п эле адамдар болгон. Пайгамбар ?лг?нд?н кийин куран жоголуп кет?? абалында болгон. Ошол ?ч?н аны жазып калууга аракет кылышкан. Османдын тушунда Куран жазма китеп формасында болот.

Мусулман жерлеринде куранды жатка ?йр?н?? аракетине ?тк?н.

Куран араб жазмасында тарыхый эстелик, креметт?? адабий чыгарма. Куранды окуп т?ш?н?ш ?ч?н аны окууда даярдыгы, билими болуш керек. Ошондо ал баарын толук т?ш?н? алат. Куранда э? к?п ашык нерселер бар китептин чыгышы турмуш тиричилик шарттардын негизинде болгон. Кээ бир элдер к?п кудайга сыйынышкан. Ал эми курандан бир кудайга гана сыйынуунун жолдору жазылган. Жаратканым ал бир кудай. Ал эми арабдардын « Иллах» деген с?з? кудайдын кулу деген маанини билдирет. Жердеги адамдардын баардыгы кудайдын кулу болуп эсептелет. Ал эми Мухаммед пайгамбар Кудайдын жердеги элчиси болуп эсептелет. Кудайдын жердеги элчиси жердеги адамдарды боорукердикке, те?дикке, туугандыкка, бири-бирин кордообого, азаттыкка, ар кандай жаман иштерге барбоого чакырат. Жана ошондой эле Куранда ар кандай за?-закондор элди башкаруу, ж?р?м-турум эрежелери баардыгы жазылган. Пайгамбарлар дагы ар кандай кесиптерге ээ болгон. Мухаммед пайгамбар -т??ч?, Иисус Христос- дарыгер, Моисей – койчу болгон. Мухаммед пайгамбар куранды чыгарууда башка булактардан алган. Ал т??ч? болуп жолго чыккан ошондо, Ыйык Библия китебиндеги с?зд?рд? элден к?п уккан Курандын аяттары ошол китептеги с?зд?рд?н турат. Куранда байыркы уламыштар, икаялар, эселки казалдар,

к??н? баяндар, ж?р?м- турум эрежелерлери, ?лк?н? башкаруу, Тоорат, Инжилден алынган баяндар бар. Пайгамбар эл аралап, жер к?р?п ж?р?п ошол баяндарды кулагына си?ирип алган зирек адам болгон. Аларды адам тааныгыстай кылып башкача ?зг?рт?п алган. Аларга жа?ы маани, укмуш к?рк?мд?к берген. Натыйжалуу насыяттарды, негизд?? осуяттарды, куттуу кулакка угумдуу с?зд?рд? иргеп, Алланын гана айтканы деп, ?з?нч? к?рк?м тил, жагымдуу ?н менен ички мазмунуна сырткы кыраатын келтире айткан. Алгачкы эрг??д?н жаралган 550 аят абдан чо? ийгиликке жетип, арабдар аны жатка айткан. Пайгамбар курандын маани-мазмунуна ?зг?ч? к???л бурган. Эгерде ал кайсыдыр бир жеринен жа?ылып, жаратканга шек келтирип алса анын жаны кылыч мизинде турганын ?з? да т?ш?нг?н. Арабдар ал кезде к?п кудайларга баш ийген. Алардын ж?р?м-турум эрежелери да башкача болуп, ынтымагы жок болгон. Ошол ?ч?н аларды бир элге, бир журтка, бириктир??н? пайгамбар ойлонгон. Ошол ?ч?н жалгыз гана бир Кудайга сыйынууга Мухаммед пайгамбар чакырган. Ошондуктан кандайдыр бир жол менен баардык арабдарды бириктириш ?ч?н бир ишти ойлоп табуу зарыл экендигин Пайгамбар т?ш?нг?н.

Ошентип, мурдагы ыйык китептерде, улуу жазмаларда кезикпеген жа?ы адабий тексти ойлоп табуу чо? эрдик, кенен акыл эсти, шык-ж?нд?мд?, к?п кыйынчылыктарга, жан-милдетке, ?з?н туш кылган. Пайгамбар куранды ойлоп табууда к?пк? ойлонгон, ойлорду к???л?н? аябай т?йг?н, ?н?н кыраатка келтирип аябай такшалган. Ал куранды жатка айтууга к?н?кк?н. Эгер желкайып абалында куранды айтпаса ага эч ким к???л бурмак эмес. Куранды чыгарууда жалгыздап, ??к?рл?рг? барып жатка айтып чыгара баштаган. Куранды чыгарууда к?лк?п-толкуп, кээде ыйлап, жараткандан жардам тилеп, баян жорго с?з, дастан, ыр кайрыктары жанып, с?зд?р бир-бирине ?т? уйкаш келип угуп отурган адамдын к???л?н ?з?н? буруп алган. Адамдар аргасыз курандагы ыйык с?зд?рг? берилип, аргасыз ага баш ийишкен. Пайгамбар бул баянды чыгарууда байыркы арабдын элдик поэзия, ырларына, санжыра с?зд?р?н?, уламыштарына, эрдик баяндарына, ?рп-адат с?зд?р?н? аябай к???л бурган. Ошондуктан куран китеби укмуш чо? жетишкендикке ээ болгон. Башкача айтканда Куран пайгамбарга желкайып абалында келгендей болгон.

Курандагы э? эле ыйык с?р? 112. Ал болгону 7 гана аяттан турат. Ал б?тк?л курандын мазмун-маанисин ?з ичине батырат. Фаатиха с?р?с? окулбаса ал куран болбой калат дешет. Бул улуу генийалдуу с?р?.

Айт: « Алла таала бир?? гана,

Ал т?б?л?кт??!
<< 1 ... 281 282 283 284 285 286 287 288 289 ... 296 >>
На страницу:
285 из 296

Другие электронные книги автора Кадыр Абакиров