Манифест. Кыргызстандагы насыя алуучуларынын укугун коргоо элдик кыймылынын манифести

«Кабар-Пресс» мамлекеттик маалымат кызматы

Финансылык системабызды стабилдештир?? ?ч?н «валюталык башкаруу» режимине ?т?ш?б?з керек»

Бишкек, 3-декабрь, 2015 /Дайырбек Мейманов – Кабар/. «?лк?б?зд?г? б?г?нк? валюталык курсубуздун режими Д?йн?л?к валюта фондунун (МВФ) классификациясы боюнча „башкарылуучу режим“ болуп саналгандыктан, биз эгемендикке ээ болгондон бери эле АКШ долларына к?з каранды болуп келе жатабыз. Мындай к?з карандылыктан арылуу, экономикалык кризистен чыгып, финансылык системабызды стабилдештир?? ?ч?н „валюталык башкаруу“ режимине ?т?ш?б?з керек» -деди «Кабар» агенттигине эксперт, экономист Кубан Чороев.

Анын айтымында, «Валюталык башкаруу» режиминде сомдун курсу АКШ долларына бир курс менен мыйзам боюнча бекитилет, экономикабыздагы сомдун массасы толугу менен Улуттук банктын резервине байланат. Бул деген сомдун курсу экономикабыздагы башка факторлордон мисалы, Россиянын рублинин жана Казакстандын тенгесинин девальвациясынан, импорттун, экспорттун к?л?м?н?н, инвестициялардан, мигранттардын акча которуусунан эч кандай к?з карандысыз болуп калат дегенди билдирет. Кандай гана экономикабызда проблемалар болбосун сомдун курсу туруктуу тура берет, анткени сомду каалаган убакта мыйзамда бектилген курс менен долларга, же тескерисинче долларды сомго айландыруу процесси мыйзамга ылайык Улуттук банк тарабынан токтолбостон иштей берет.

«Улуттук банктын „валюталык башкаруу“ режимине ?т??г? резервдери жетишт??. Ноябрь айынын бирине карата Улуттук банктын резерви 1 млрд 897 млн АКШ долларын т?з?т, ал эми Кыргызстандагы акча базабыз, тагыраак айтканда экономикабыздагы болгон сомдун массасы 67 млрд сомдун тегерегин т?з?т. Демек, б?г?нк? к?нд?г? курс менен сомдун курсун бекит??г? 900 млн доллардын тегерегиндеги резерв жетишт?? болот. Резервдин калган 1 млрд га жакын АКШ долларын экономикабыздын ?н?г??с?н? жумшаганга толук м?мк?нч?л?к т?з?л?т» -деди ал.

Эксперттин пикиринде «Валюталык башкаруу» системасы ?лк?д? инфляциянын де?гээлинин кескин т?м?нд?ш?н, экономиканын интенсивд?? ?с?ш?н шарттайт. Кыргызстандын инфляциясы жылына 1—3% дык денгээлде гана болот, анткени доллардын инфляциясы жылына ушул денгээлден ашпайт. Ошондуктан Кыргызстандын жарандары узак м??н?тт?? келечекте к?нд?м болгон баанын жогорулашынан арылат. Инфляциялык коркунучту т?м?нд?т??, девальвация коркунучун жок кылуу жана кыргыздын сомуна ишенимди бекемд?? акча сактоолордун ?с?ш?н? к?м?к к?рс?т?т, ал эми алар ?з кезегинде экономикалык ?с?шт?н ылдам темптерин камсыз кылуу менен ички жана чет ?лк?л?к инвестициялардын ?с?ш?н генерациялайт.

«Бул система 20-кылымдын башында эле пайда болгон жана б?г?нк? к?н? мындай жана буга тектеш валюталык режимди д?йн?н?н 60 мамлекети колдонот, алардын ичинде Гонконг, 2015-жылга чейин Литва колдонгон (кийин еврого ?тт?), Болгария, Дания, Гренландия, Фареры, Бруней, Бахрейн, Сауд Аравиясы, Оман, Катар, Кувейт, Иордания, Бириккен Араб Эмираты, Марокко, Венесуэла, Бутан, Непал жана башка мамлекеттер бар» -деп кошумчалады К. Чороев.

Белгилей кетсек, Кыргызстанда доллардын курсу жыл башынан бери 29 пайызга жакын кымбаттаганы, жыл башында доллардын курсу расмий 58 сом болсо, учурда 75 сомго чыкканы, алтургай 79 сомго чейинки рекорддук к?рс?тк?чк? жетип асмандап кеткени, бул ?з учурунда соода-сатыкта, финансы-кредит саясатында к?йг?йл?рд? жаратканы ЖМКларга жарыяланган.

«Кабар-Пресс» мамлекеттик маалымат кызматы

«Валюталык башкаруу» тутумуна ?т?п калсак, сомдун туруктуулугу камсыздалмак»

Бишкек, 21-декабрь, 2015 /Дайырбек Мейманов- Кабар/. «Жакында болгон орус рубли менен казак те?гесинин девальвациясы кыргыз сомуна дагы таасирин тийгизди. Буга чейин эле биз „валюталык башкаруу“ системасына ?т?п калсак, улуттук валютабыздын регионалдык жана д?йн?л?к валюталык шокторго туруктуулугу камсыздалмак» -деди экономист, эксперт Кубан Чороев.

Анын айтымында, «Валюталык башкаруу» режиминде АКШ долларына сомдун курсу бир курс менен мыйзам чегинде бекитилет, экономикабыздагы сомдун массасы толугу менен Улуттук банктын резервине байланат. Бул деген сомдун курсу экономикабыздагы башка факторлордон мисалы кошуна Россиянын рублинин жана Казакстандын тенгесинин девальвациясынан, мигранттардын акча которуусунан, экспорттун, импорттун к?л?м?н?н, инвестициялардан эч кандай к?з карандысыз болуп калат дегенди билдирет.

«Валюталык башкаруу» системасына ?тк?нд?н кийин ?лк?н?н улуттук валютасы азыркы нечен жолку болуп жаткандай, д?йн?л?к жана регионалдык валюталык олку-солкулуктардын таасирине дуушар болбойт. Россиялык рублдин жана казак те?гесинин девальвациясы кыргыз сомуна мурдагыдай таасирин тийгизе албай калат. Д?рб?л??ч?л маанайлар, белгисиздик жана Кыргызстандын чабал банктык системасына болгон ишенимдин т?м?нк? де?гээли КР Улуттук банкынын сомдун курсун мурдагы де?гээлге кармап турууга болгон аракетинен майнапсыз болуусуна алып келди. Бул болсо биздин валютанын баалуу-лугун сактап калууга болгон Улуттук банктын м?мк?нч?л?кт?р?н? к?м?н саноолорду пайда кылды» -деди ал.

«Чет ?лк?л?к инвестициялар дайыма саясий гана эмес, экономикалык дагы туруктуу ?лк?л?рг? тартылышат. „Валюталык башкаруу“ системасына ?тк?нд?н кийин, инвесторлор сом девальвация болбосуна ишенип, капиталдарын коркпостон биздин финансылык институттарга салганга жакшы жагдай т?з?л?т. Бул экономиканы монеталаштыруу коэффициентинин жогорулоосуна алып келет, башкача айтканда, экономиканын акча менен, демек, инвестициялар менен дагы камсыз болуусуна алып келет. Кыргызстандын коммерциялык банктарындагы насыялар боюнча жогорку ?ст?кт?к чендердин башкы себеби- биздин экономиканын монеталаштыруусунун т?м?нк? де?гээли» -деп кошумчалады К. Чороев.

Белгилей кетсек, жакында болгон орус рубли менен казак те?гесинин девальвациясы кыргыз сомуна дагы таасирин тийгизгени, доллар к?т?р?л?п кеткени, бул болсо ?лк?н?н саясый жана экономикалык кырдаалына терс таасир тийгизгени ЖМКларга жарыяланган.

«Кабар-Пресс» мамлекеттик маалымат кызматы

«Долларга болгон к?з карандылыгыбыздын себеби-туура эмес акча системасын тандап алгандыгыбызда»

Бишкек, 4-январь, 2016 /Дайырбек Мейманов- Кабар/. «Экономикабызда б?г?нк? к?нд? ?т? оор кырдаал жаралды. Ал эми экономиканын тамырын акча системасы т?з?р? белгил??. Биз ?з?б?зд?н экономикалык кызыкчылыктарга жооп бербеген акча системасын 24 жыл мурун эле тандап алганбыз. Биздин ?н?кп?й келе жатканыбыздын негизги себеби – ушул тандап алган туура эмес акча системасы» -деди «Кабар» агенттигине экономист, эксперт Кубан Чороев.

Анын айтымында, Кыргызстандын б?г?нк? валюталык курсунун режими бул «эркин с?з??ч? валюталык режимге» кирбейт, ал Д?йн?л?к валюта фондунун (МВФ) классификациясы боюнча «башкарылуучу режим» болуп эсептелет.

«Биз бул режимден кетишибиз керек да англисче „currency board“ деп аталган „валюталык башкаруу“ режимине ?т?ш?б?з керек. Мында экономикабыздагы сомдун массасы толугу менен Улуттук банктын резервине байланып, сомдун курсу АКШ долларына бир курс менен мыйзам боюнча бекитилет. Ошондо гана сомдун курсу экономикабыздагы башка факторлордон мисалы импорттун, экспорттун к?л?м?н?н, мигранттардын акча которуусунан, инвестициялардан, же болбосо кошуна Россиянын рублинин жана Казакстандын тенгесинин девальвациясынан к?з карандысыз болуп калат. Экономиканын долларлашуусунун жана АКШ долларына болгон талаптын де?гээлинин т?м?нд??с? бир гана „валюталык башкаруу“ системасында ишке ашат. Топтоонун каражаты катары сом бардык м?н?зд?м?л?р? боюнча АКШ доллары менен барабар болуп калат, демек, жарандар ?зд?р?н?н бардык долларлык топтоолорун сомго алмаштырып алышат» -деди ал.

«Б?г?нк? к?нд? калктын колунда доллар менен канча суммадагы накта акча бар экендиги белгисиз, бирок бул эбегейсиз сумма эки орундуу миллиарддар менен белгиленет болуш керек. Бирок мындай эбегейсиз сумманын ?лк?г? сактоонун каражаты катары кереги жок болот, ошондуктан долларлар активд?? т?рд? сомго алмашылып, КРнын Улуттук банкынын резервин толуктайт. Так ошондо биздин экономикада канча доллар болгондугу белгил?? болот. Долларлар Кыргызстандын экономикасында тышкы соода операцияларында гана пайдаланылып калат. Ал эми долларга болгон ички сурам жок болуп кетиши керек, анткени бардык ири акча операциялары – товарларды жана кызматтарды ж?н?т??, кыймылдуу жана кыймылсыз м?лкт?рд? сатуу-сатып алуу боюн¬ча операциялар, мыйзам ченемд?? т?рд? сактоонун башкы каражаты болгон валютада, башкача айтканда сом менен ж?рг?з?л? баштайт. Мына ошондо гана долларга болгон к?з карандылыктан арылабыз. Биздин долларга болгон к?з карандылыгыбыздын башкы себеби – туура эмес акча системасын тандап алгандыгыбызда» -деди К. Чороев.

Эскерте кетсек. Улуттук банк ?тк?н 2015-жылдын аягында тактап айтканда, 23-декабрда сомдун курсун кармоо ?ч?н валюта базарына 1 млн 700 ми? доллар сатканын, акыркы ?ч к?нд?н ичинде к?н сайын интервенция жасалып, жалпысынан 6 млн 50 ми? доллар сатылганын, бирок акча алмаштыруу жайларында доллардын курсунун ?с??с? байкалып, бир доллардын сатуудагы баасы 50 тыйынга к?т?р?л?п, 76 сом 50 тыйын болуп жатканын, ошондой эле 28-декабрда да сомдун баасын колдоо ?ч?н 1,8 млн доллар сатыкка чыгаргандыгын, ошентип, декабрь айында 13 интервенция ж?рг?зг?нд?г?н ЖМКлар жазып чыгышкан.