Империядағы туған күн кеші

Империяда?ы ту?ан к?н кешi
Серiк Асылбек?лы

Атал?ан пьесада б?рын?ы Совет Ода?ы деп аталатын алып империяны? бiр б?лшек сыны?ы болып табылатын ?аза?станда ал?аш?ы кездерi жабайы капитализм ретiнде к?рiнiс тап?ан экономикалы?, ?о?амды? ?леуметтiк трансформацияны? б?рын?ы совет адамдарыны? ??ндылы?тар ж?йесiн астан-кестен еткен ?ым-?и?аш ?згерiстерi бейнеленедi. Б?рын?ы мыз?ымастай к?рiнген социалистiк моральдi ендi нары?ты? экономиканы? а?ша мен капитал?а табын?ан мiнез-??л?ы алмастырады. С?йтiп ?о?амда осы ?згерiстерге тез бейiмделгендер озып, ал б?рын?ыша ?здерiнi? тек адал е?бектерi мен б?рын?ы социалистiк м?дениетке с?йенгендер жа?а социумны? аутсайдерлерiне айналады. PDF-формат издания не отображает используемый <span style="color: rgb(0, 0, 0);">в книге </span>шрифт.

Екi б?лiмдi драма

?атысушылар:

Айдар Сейт?али?лы – жасы 40-тар шамасында, к?сiпкер

?лжал?ас – 40-тар шамасында, Айдарды? ж?байы

Болат – Ботик – 17-де, Айдарды? ?лы

Берiкбол – 35-тер шамасында, Айдарды? ауылдан келген iнiсi

С?лтанбек Ерту?ан?лы – 50-лер шамасында, кафедра ме?герушiсi, профессор

Г?лден – 27-28-дерде, аспирант ?ыз, С?лтанбек Ерту?ан?лыны? с?йiктi ш?кiртi

Тойболды – 40-тар шамасында, а?а о?ытушы

Н?рс?лу – Тойболдыны? ж?байы, 38-39-дар шамасында

С?ния – 20-да, даяшы

Фараби – 19-да, даяшы

Бiрiншi б?лiм

Кеш??рым

Толы?сы?ан тамыз. Таби?ат-ана дертiп,айы-к?нi жетiп, ?бден пiскен. Айдар Сейт?али?лыны? екi ?абатты жекеменшiк рестораныны? жазды? ала?ында?ы терасса, к?зге е? алдымен сол ресторанны? келiстi фасады, екiншi ?абатында?ы ?зын балконы, жартылай ашы? т?р?ан ?ызыл ?о?ыр, биiк емен есiгi, есiкке iлiнген т?рт б?рышты та?тайша?а к?рнектi ?рiптермен кестелеген «Ресторан ж?ндеу ж?мыстарына байланысты уа?ытша жабы?. Кешiрiм ?тiнемiз. ?кiмшiлiк» деген жазу шалынады.

Ресторанны? ауласы кiсi бойындай, е?селi темiр шарба?тармен ?оршал?ан.Сол шарба?ты жа?алай ?скен екi-?ш шырша мен а? ?айы?ы, ?йе?кiсi аралас та?ы бiр бес-алты т?п а?аш жапыра?тарын молынан жайып, жай?алып т?р. Атал?ан мекеменi? кiреберiсiнi? алдында?ы постаменттерде екi арыстанны? м?сiнi ?ойыл?ан, Б?л к?штi, ?а?арлы жануарларды? тас бейнелерi аула?а с?н беру ?шiн ?ана емес, ж?рт алдында осы мекеменi? айбынын асырып, оны? м?ртебесiн ас?а?тата т?су ?шiн де ?ажет бол?ан секiлдi. Екi арыстан да тым т?каппар, ма??аз. Олар осында келген ?она?тарды бiрiншi болып ?арсы алады.

Ресторанны? ма?дайшасында ?лкен ?рiптермен оймыштал?ан «Империя рестораны» деген жазу жар?ырайды. Ол кешке ?арай неон шамдарымен с?улеленедi. Жазуды? екi ?апталына орналас?ан барьелефтерде де а? патшасы арыстанны? бастары бейнеленген.

Жаз?ы ала?да?ы террасада бiр-бiрiне тiркестiре ?ойыл?ан екi-?ш ?стел мен сол ?стелдi жа?алай он ша?ты орынды? ?ойыл?ан.?стелдердi? ?стiнде тап-таза а? ша??ан дастархандар, ба?шадан жа?а ?ана ?зiлген жас г?лдер салын?ан хрусталь вазалар. Сонымен бiрге т?рлi-т?стi керамикалы? та?талар т?селген жазды? ала?ды жа?алай ?ойыл?ан ?лкен ?ыш ??мыраларда да к?здi? жауын алып, ?ызылды-жасылды с?ндiк г?лдер мен ?сiмдiктер ?сiп т?р. Осыларды? б?рi жиналып келiп б?л мекемедегi с?нiне салтанаты келiскен то?,, ба?уатты ?мiрдi ай?а?тайтындай. Ресторанны? iшiнде ж?ндеу ж?мыстары ж?рiп жат?анды?тан, пьесаны? екi б?лiмiндегi барлы? о?и?алар осы жазды? ала?да ?тедi.

Шымылды? ашыл?анда бiз жа?а?ы бiр-бiрлерiне тiркестiре ?ойыл?ан ?стелдердi? ортан белiндегi орынды?тарда бiр-бiрiне ?арама ?арсы жай?ас?ан Айдар Сейт?али?лы мен Берiкболды? ш?йiркелесiп отыр?анын к?ремiз. Ал С?ния мен Фараби дастарханды ?рт?рлi та?амдар салын?ан ыдыс-ая?тармен, тама? жеуге арнал?ан та?ы да бас?а ?ажеттi ас приборларымен жабды?тау ?стiнде. Олар ыдыс-ая?тар мен ас приборларын ресторанны? бiрiншi ?абатында?ы асханадан тасып ж?р. Со?ан ?ара?анда ж?ндеу ж?мыстары бiрiншi ?абатта бiтiп, ол ендi екiншi ?абат?а к?шкен секiлдi.

Берiкбол. Айтпа?шы, тарс есiмнен шы?ып кетiптi, б?гiн сiздi? ту?ан к?нi?iз екен ?ой. ??тты?таймын!.. Сыйлы?ы?ыз – мойнымда.

Айдар( ?олын сiлтеп). ?й, ?ойшы соны!.. Со?ан басы?ды ауыртып ?айтесi?. Келгенi? жа?а. Ма?ан жаса?ан е? ?лкен сыйлы?ы? – осы… ?зi?дi менiмен ж?здестiргенi?. Айтпа?шы, кездеспегенiмiзге ?анша болды ?зi?

Берiкбол. ?ш жыл болды ?ой дейiм. Айжамал т?рмыс?а шы??анда келiнi?iз екеумiз келiп едiк ?ой, ?мытпасам, наурызда. ?лде с?уiрде ме екен?.. ?йтеуiр ерте к?ктем болатын. Ал ?здерi?iз елге келудi м?лде ?ойды?ыздар ?ой.

Айдар. Мына заман бiр алашап?ан болып кеттi емес пе. ?йтеуiр м?рша жо?, бiр ж?мыстан со? бiр ж?мыс итiнiп келет те т?рады… Сонымен келiн, балалар тегiс аман ба?

Берiкбол. Ш?кiр, аман-есен.

Айдар. Ауыл-айма??.. А?айын?..

Берiкбол. Олар да дiн аман.

Пауза.

Бiрлi-жарым кемпiр-шалдар бар ?ой ендi о д?ниелiк болып жат?ан. Айту?ан а?са?ал есi?iзде шы?ар. Жуырда со кiсi ?айтты. Бата о?ып барды?.

Айдар. (М?сылманшылы? салтымен бетiн сипап). Иманды болсын… Жа?сы кiсi едi ?ой.

Берiкбол. И?, алды ке?, а?айын?а ?ам?ор, мейiрiмдi адам болатын, Елде де ?азiр ондай шалдар ?алмау?а айналды. ?азiргi ж?ртты? обал-сауапта ж?мысы жо?, б?рi пайданы?, д?ние-м?лiктi?, а?шаны? iзiнде.

Айдар. Е, ендi ?айтесi?. Заман солай ?ой. Айтпа?шы, Н?рлан ?азiр нешiншi сыныпта о?ып ж?р?

Берiкбол. Алдына то?ыз о?иды. Жiгiт боп ?алды. Бойы сорайып, ?азiр ма?ан жете?абыл.

Айдар. Мектептi бiтiрген со? бiзге ?кел. Егер грант?а т?се алмаса, а?шасын ?зiм т?лейiм. О?ытамыз.

Берiкбол. Рахмет-рахмет. Осы Алматы?а, Сiздерге ?келмей ?айда апарамыз. Болатты? бiры??ай тестiлеуден 95 балл жина?анын есiтiп, б?рiмiз де ?уанып жатырмыз. Келiнi?iз м?з, ?айным о?у?а т?сетiн болды деп. Мына ресторандары?ызды? да ж?ндеу ж?мыстары ая?талып ?ал?ан екен, б?рi ??тты болсын!..

Айдар. Б?гiн сол Ботиктi? тестiден аман-есен ?ткенiн атап ?тпекпiз. Оны? ?стiне менi? ту?ан к?нiм де бар дегендей… Мына ж?ндеу ж?мыстары бiтпеген со?, ешкiмдi арнайы ша?ыр?ан жо?пыз. Екi-?ш жолдасымыз «??тты?тап барамыз» деп, ?лжал?ас?а ?здерi хабарласыпты. ?азiр к?п ?замай келiп ?алар. Айтпа?шы, ауылда, «Бiрлiкте» б?гiнде ел ?алды ма ?зi?..

Берiкбол. ?азiр онша ?алып жарытпады-ау. Мы?таса, сол бiр жиырма ша?ты отбасы болар.

Айдар.(басын шай?ап, та?ыр?ап). Ал бiр кезде ?алы? ел едi, ??.. Бiздi? бала к?нiмiзде со «Бiрлiкте» ??ры?анда екi ж?з-екi ж?з елудей т?тiн бар едi ?ой.

Берiкбол. И?, сол шама болатын.

Айдар. Бая?ыда бiздi? ауылды? шалдары жаздыг?нi киiз ?йдi? к?ле?кесiнде аузында?ы насыбайларын шырт-шырт т?кiрiп ?ойып: «Елу жылда ел жа?а, ж?з жылда ?азан» деп отыратын жары?ты?тар. Солар б?рiн бiледi екен ?ой.

Пауза.

Айтпа?шы, с?рауды ?мытып барады екем, Алтын т?темiздi? ?йi ?айда ?азiр? Сол «Бiрлiкте» ме?

Берiкбол. Жо?, о кiсiнi? ?йi де аудан орталы?ына к?шiп келген. Бiзбен к?ршi. Бiздi? ?йдi? жанында?ы темiржол к?пiрiне барып тiрелетiн шола? к?ше бар емес пе, со к?шенi? бойынан бiр ?й-жай сатып ал?ан. Кенжесi Сырымны? ?олында.

Айдар. Е-е, солай де… Осындайда ойы?а ?ай-?айда?ы т?седi. «Бiрлiкте» Жары?бас деген шал болушы едi ?ой, есi?де ме?

Берiкбол. Неге есiмде болмасын. Ол кiсiнi? шын аты Аманкелдi ?ой. Бiздi? ауылды? ?йелдерi ?ой Жары?бас атандырып ж?рген. Басында ?лкен тырты?ы болатын. Жас кезiнде к?кпар тартып ж?рiп, аттан ??ла?ан ба, сондай бiрде?есi бар ?йтеуiр…

Айдар.Солай ма? Мен оны бiлмейдi екем.?йтеуiр жас ?йелдер «Жары?бас ?айна?а» деп сызылып отыратын. ?лкен де, кiшi де, б?рi де солай атайтын едi ?ой. ?йi ауылды? шетiнде, дарияны? д?л жиегiнде-тiн. Бiз, ауыл балалары, ?рiстен ?айт?ан малды со кiсiнi? ?йiнi? ?асынан ?арсылап алатынбыз. ?мытпасам, со кезде шалды? аудан орталы?ында?ы интернатта жатып о?итын, бойжетiп ?ал?ан бiр ?демi ?ызы ж?не сегiз-то?ыз жастар шамасында?ы ??ла?ы ?ал?и?ан, к?здерi ала?андай, бадыра? к?з бiр ?ара баласы бар едi. ?ысы-жазы ма?дайына ?ызыл ж?лдыз ?ада?ан бiр ?скери с?р пилотканы басынан тастамайтын.

Берiкбол. И?, есiмде…

Айдар. Со бала олай ?тсек те, былай ?тсек те, сарайды? т?бесiндегi ?йiлген пiшеннi? ?стiнде ?ала жа?тан келетiн айдау ?ара жол?а ?арап, шо?иып отыратын да ?оятын. ?мытпасам аты ?асымбек болу керек. И?-и?, ?асымбек… Бiз о?ан ?дейi не дер екен деп: «?й, ?асымбек, кiмдi к?тiп отырсы??» десек, ол ?немi «Т?темдi к?тiп отырмын да» деген бiр ?ана жауап беретiн. Сонда т?те деп ?лгi ?алада о?итын ?пкесiн айтады-ау деймiн. ?йтеуiр та?ерте?нен кешке дейiн ш?птi? ?стiнде шо?иып отыратын да ?оятын.

Берiкбол. Бiлесiз бе, ?азiр сол жiгiт Астанада ?лкен ?ызметкер деп естiдiм. Жа?ылыспасам, ?лгi Монополия?а ?арсы республикалы? агенттiк бар ?ой, соны? т?ра?асыны? орынбасары к?рiнедi. Негiзi сол ?асымбек мектептi де, институтты да жа?сы бiтiрдi. Оны? ?стiне ?айын ж?рт жа?ы да бiр д?кейлер к?рiнедi.