Adəmin lüğəti

Ad?min l?g?ti
Vahid M?mm?dli

Kitabda Vahid M?mm?dlinin m?xt?lif ill?rd? yazdigi hekay?l?rind?n bir qismi toplanmisdir."Allah insanlarla yalniz bir d?f? – d?nyani yaradanda danisib. O s?s buludlarin arasindan g?lirmis. S?zl?r d? eyn?n m?nim isl?tdiyim kimi – b?t?vl?kd? he? kimin, ayri-ayriliqda h?r k?sin anladigi s?zl?r…"(Ad?min l?g?ti)

Vahid M?mm?dli

Ad?min l?g?ti

Kuz?

N?n?-babalari sagliginda g?rm?k xosb?xtlikdir. M?n yalniz g?z?m? d?nyaya a?andan biziml? qalan Fatma n?n?mi g?rm?s?m. Onun xos simasi h?mis? g?z?m?n ?n?nd?dir. Bir usaqliq xatir?m is? he? vaxt yaddasimdan silinm?z.

S?kkiz yasim vardi, yay t?tilind? idik. M?h?ll? usaqlari il? axsama kimi oyun oynamaqdan doymurduq, he? ev? getm?k ist?mirdik. M?n t?rl?yib b?rk soyuqlamisdim. Axsama h?rar?tim qalxdi, valideynl?rim h?kim ?agirdilar. H?kim "Adi soyuqd?ym?dir" – deyib, h?rar?tsalan d?rman verib getdi. X?st?l?nm?yimd?n hami narahat olsa da, n?n?m he? yanimdan ?l ??kmir, tez-tez dodaqlarini alnima toxundurub h?rar?tim olub-olmadigini yoxlayir, ?ndis?sini gizl?d? bilmirdi. Anam n?vb?ti d?f? otaga qayidanda n?n?min h?y?canla danisdigini esitdim:

– Bu usaga g?z d?yib. Balam g?z?m?z?n qabaginda saralib-solur. M?mm?d icaz? vers?ydi, onu sabah s?bhd?n ?hm?diyy? babanin ocagina aparardim. O ocaq balami sagaldacaq.

Atam n?n?min m?ni ocaga aparmasina ?ox isti baxmasa da, s?z?n? yer? salmayib raziliq verdi. Cibind?n ?lli manat da ?ixarib n?n?m? uzatdi, “bunu da bizim hamimizin adindan ocaga n?zir ver?rs?n” – dedi.

S?h?r erk?nd?n atamin s?r?c?su artiq bizi g?zl?yirdi; n?n?ml? m?n ?hm?diyy? babanin ocagi yerl?sdiyi K?rimb?yliy? yola d?sd?k. S?r?c? uzanan k?l?-k?t?r k?nd yollarindan g?z?n? ??km?d?n el? hey deyins? d?, masin bizi atib-tutduqca n?n?ml? m?n arxa oturacaqda h?r d?f? bir-birimiz? sarilib g?l?ms?yirdik.

H?y?t darvazasinin ?n?nd? bizi buxara papaqli nurani bir qoca qarsiladi. N?n?m m?n? onun ?hm?diyy? baba oldugunu dedi. Ocaq adlanan bu yer d? ?slind?, ?hm?diyy? babanin evi idi.

– Ay sizin sabahlariniz xeyir. G?r bir kimi g?tirmis?n biz?, ay Fatma! Y?qin, M?mm?din ki?ik ogludur bu? – dey?, baba t?b?ss?ml? ?z?m? baxdi.

– H? babasi, naxosdayib, g?z d?yib balama, – n?n?m ?min idi ki, x?st?l?nm?yimin s?b?bi m?hz b?dn?z?rdir.

– Nurlu usaqdir. Pis g?zl?r? sis batsin… Ke?in i??ri, – dey? ?hm?diyy? baba bizi ev? d?v?t etdi.

S?bh ?agi olsa da, h?y?t artiq t?rt?miz s?p?rg?l?nmis, x?fif su ?il?nmisdi. Hasar boyu sira il? ?kilmis das palid agaclari h?y?t? x?susi g?z?llik verirdi. K?l?-k?t?r k?nd yollarindan sonra buradaki s?liq?-sahman ruhu oxsayirdi…

H?y?td?n ke?ib evin pill?l?rin? ?atanda s?s?b?ndin qapisinda ?hm?diyy? babanin arvadi G?ld?st? n?n? bizi g?l?r ?zl? qarsiladi. ?n b?y?k otaqda bas t?r?fd?ki divar boyu s?rilmis d?s?k??l?rd? bardas qurub oturduq.

Evd?n s?h?r yem?yi yeyib ?ixsaq da, G?ld?st? n?n? s?fr?y? yag, pendir, ??r?k d?z?b, biz? ?ay s?zd?. N?n?m ??r?yin arasina yag-pendir qoyub m?n? uzadanda basimi bulasam da, israr etdi:

– Ye, ay bala. Bura ocaqdi. Yem?s?n, sagalmazsan.

?z?m? halsiz hiss edirdim, yem?y? istaham da yox idi, ?ox ist?yirdim ki, tez sagalim. Amma n? o boyda yol q?t edib g?ldiyimiz bu evd?, n? d? m?cbur?n yediyim pendir-??r?kd? he? bir qeyri-adilik g?rm?diyimd?n n?n?md?n sorusdum:

– Bura niy? ocaq deyirl?r?

N?n?m otagin m?rk?zind?ki tax?anin ?st?n? qoyulmus kuz?ni g?st?rib dedi ki, kim ondan su i?s? v? gec? d? bu ocaqda yatsa, s?h?r sapsaglam oyanir. ?lav? etdi ki, ?hm?diyy? baba seyid-?vliya ?vladidir v? bu sehrli kuz? ona da babasindan qalib. Sonra n?n?m G?ld?st?y? kuz?d?n m?n? bir st?kan su verm?sini dedi.

Kuz?nin ortasindaki dair?vi ?ixintinin i??risind? doqquzgus?li ulduz, ulduzun x?tl?ri arasinda is? d?z v? qiriq x?tli naxislar vardi. Bu naxislarin n? m?na k?sb etdiyini anlamasam da, sehrl?nmisdim, g?zl?rimi ondan ayira bilmirdim… ?z?m? uzaq yasil vadinin ortasinda hiss edirdim. Tax?anin arxasinda divara vurulan da adi kilim deyildi, ortasindaki r?ngar?ng naxislarin h?r biri el? bu cazib?dar, baxislari ?sir ed?n kuz?nin ?z? boyda idil?r…

G?ld?st? n?n? armudu st?kana kuz?d?n su doldurub qarsima qoydu. H?y?td?ki s?s-k?y? p?nc?r?ni a?ib, basini ??l? uzatdi:

– N? yaman ?oxsunuz? Vacib qonagimiz var. Dualari hazir olanlarinkini indi g?tirir?m. Kuz?d?n su i?m?k, gec? burda qalmaq ist?y?nl?r sabah g?lsinl?r, – deyib ?hm?diyy? babanin oldugu otaga ke?di. Ondan aldigi yazili dualari sahibl?rin? ?atdirmaq ???n h?y?t? d?sd?.

M?n suyumu i?ib qurtardiqdan sonra n?n?m axsam yatana kimi bu sudan m?n? ver?c?yini deyib, “Allah rast g?tirsin, s?fa versin” dey? dua etdi. Kuz?y? yaxinlasdim ki, ?z?m? bir st?kan da su s?z?m. N?n?m tez ?z?n? yetirib, m?ni k?nara ??kdi: “Ehtiyatli ol, ay bala, salib sindirarsan, h?r k?s pesman olar. Ist?y?nd? de, m?n ?z?m s?n? kuz?d?n su ver?c?m.”

M?n h?l? d? bu evin, kuz?nin, suyun n? il? f?rql?ndiyini anlamadigimdan n? is? ?yr?nm?k ?midil? n?n?md?n sorusdum:

– Suyu bu kuz?y? ?hm?diyy? baba doldurub?

– Yox, ay bala, bu kuz? sehrlidir. H?r d?f? kuz?d?n su qurtardiqda o ?z-?z?nd?n yenid?n dolur…

T??cc?b v? heyr?t i?ind? idim. Kuz?ni azca qaldirib altina baxdim. Tax?anin ?st?n? s?rilmis ag s?fr?d?n basqa he? n? yox idi. N?n?m yen? tez m?ni k?nara ??kib, kuz?ni ehtiyatla yerind? d?z?ltdi.

– N?n?, bu kuz? bosalanda su ?z-?z?n? nec? dolur axi? – tax?anin b?y?r-basina dolanib kuz?ni g?zd?n ke?irm?y? davam edirdim.

– M?nim balam, oraya suyu g?z?g?r?nm?z Allah baba doldurur, – n?n?m bunu el? ?r?kd?n dedi ki, s?kk-s?bh?m? yer qalmadi. T?l?sik:

– Biz d? bel? bir kuz? alsaq, Allah baba onu da su il? doldurar? – dey? sorusdum.

– Yox, canim-imanim, bu kuz?d?n t?kc? burda var. Ona g?r? d? bura ocaqdir… S?n bu sudan i?, g?r s?h?r nec? saglam olacaqsan. Daha m?nim balam x?st?l?nm?y?c?k. Hamidan g?cl? olacaq. Pis g?zl?r yanib yaxilacaq.

H?min g?n axsama kimi tez-tez n?n?m? m?n? kuz?d?n su verm?sini deyirdim. M?qs?dim is? m?c?z?nin sahidi olmaq idi, bosalmis kuz?nin ?z-?z?n? nec? dolacagini ?z g?zl?riml? g?rm?k ist?yirdim…

Axsamin gec saatlarinda n?n?min qollari arasinda yuxudan g?zl?rim yumulsa da, yatmamaga ?alisirdim. Kuz?d? lap azca su qalmisdi. Y?qin, bir-iki st?kan da i?s?m, su qurtaracaq v? m?n m?c?z?y? sahid olacaqdim.

S?h?r g?zl?rimi n?n?min yaninda, yataqda a?dim. D?n?n axsam n? vaxt yuxuya getdiyimi bilm?misdim. N?n?m yatirdi. C?ld yataqdan qalxib kuz?y? yaxinlasdim. G?zl?rim? inanmadim, heyr?td?n donub qaldim: kuz? agzinacan su il? dolu idi. B?s g?r?s?n, axsam kuz?nin dibind? qalan suyu kim i?ib. D?n?n oyaq qala bilm?diyim ???n ?z?m? qinadim. Kuz?nin ?z-?z?n? nec? doldugunu, heyif ki, g?r? bilm?misdim. O m?c?z?ni g?rm?yi ?ox, lap ?ox ist?yirdim…

Bir az sonra n?n?m d? yuxudan ayildi. M?nim ayaq ?st? oldugumu g?r?b yaxinlasdi, dodaqlarini alnima yapisdirdi: – Ay s?n? qurban olum! Qizdirman yoxdur. ?z?n d?, masallah, sapsaglamsan. Qurban olum ?hm?diyy?nin c?ddin?.

Sonra n?n?m atamin n?zir olaraq verdiyi ?lli manati qoynundan ?ixarib ehmalca kuz?nin altina qoydu. Bir q?d?r sonra ?hm?diyy? baba il? G?ld?st? n?n? d? g?ldi.

N?n?m minn?tdarligini bildirib getm?li oldugumuzu dedi.

?hm?diyy? baba sa?larimi oxsayib “Allah s?ni y?z yasatsin, h?mis? saglam v? g?cl? olasan. Qarsina ?ixan pis g?zl?, pis n?fslil?ri bil?yinin g?c?, aglinin isigiyla bir anda m?hv ed?s?n” dedi.

M?n h?y?t? qa?ib qisa m?dd?td? qaynayib-qarisdigim k?nd usaqlari il? gizl?npa? oynamaga basladim. ?z?m? qus kimi y?ng?l v? saglam hiss edirdim. Bir q?d?r ke?mis atamin masini k???nin basinda g?r?nd?, s?r?c? bizim dalimizca g?lmisdi. Masina ?yl?s?nd? n?n?m ?ll?rini g?y? qaldirib “Allahim, s?n? min s?k?r. Say?nd? ?hm?diyy? ocagi, kuz?nin suyu balama s?fa oldu” dey? dua etdi.

?ox gec olsa da, atam h?l? isd?n qayitmamisdi. M?n d?n?nd?n onu g?rm?diyimd?n darixmisdim, anam v? n?n?m d? nigaran idil?r. Anam m?ni yatmaga g?nd?r?nd? esik qapisi cirildadi. Atam m?ni sapsaglam g?rd?y?n? ?ox sevindi. Niy? gec g?lm?si il? il? bagli anamin sualina k?ks ?t?rd?:

– Isd?n ?ixmaga az qalmis m?n? z?ng g?ldi ki, ?hm?diyy? babanin bird?n-bir? v?ziyy?ti pisl?sib, x?st?xanaya g?tirirl?r. M?n d? getdim, onu qarsilayib x?st?xanaya yerl?sdirdim. H?kiml?r dedil?r ki, v?ziyy?ti kritikdir. S?h?r? kimi ?ll?rind?n g?l?ni ed?c?kl?r. G?r?k sabah basimiza n? g?lir.

M?nim sagalmagima s?b?b olan nurani qocanin indi ?z?n?n agir v?ziyy?td? olmasina t??cc?bl?nirdim: – N?n?, m?n x?st?l?n?nd? ?hm?diyy? babanin kuz?sind?n i?diyim su m?ni bir g?nd? tam sagaltdi. N?d?n o ?z? d? kuz?d?ki sudan i?ib sagalmir?

N?n?m ?limd?n tutub m?ni yataq otagina g?tirdi, ?ynimi d?yis?-d?yis? ?z?nd? x?fif k?d?rli t?b?ss?ml? m?n? izah etm?y? ?alisdi:

– ?hm?diyy? babanin kuz?sind?n su i??nl?rin hamisi s?fa tapardi. Amma hami bu sudan o q?d?r i?di ki, kuz?nin suyu qurudu… – ?z?md?n ?p?b m?ni yatagima uzadark?n yen? g?l?ms?di, – Basa d?sd?n, agilli balam? Babanin ?z?n? su qalmayib. Dua ed?k ki, Allah ?z? ?hm?diyy? babaya k?m?k olsun… Indi yat, yuxun sirin olsun, – dey? yorgani ?st?m? ?rt?b otaqdan ?ixdi.

N?n?min s?zl?ri m?n? ?ox t?sir etmisdi: “Babanin ?z?n? su qalmayib”…

Bu hadis?d?n uzun ill?r ke?s? d?, ?n isti havalarda bel? m?n suyu qurtum-qurtum i?ir?m…

C?nn?td?ki hotel

Ona el? g?lirdi, g?z?n? a?andan b?ri yasadigi bu s?h?r? birc? g?nl?k s?f?r edib.