QIRMIZI BÖYÜRTKƏN

QIRMIZI B?Y?RTK?N
Vahid M?mm?dli

Onunla dostluq etm?k ??tindir, ??nki ?ox d?r?std?r.D?sm?n olmaq da m?mk?n deyil, ??nki ?ox g?cl?d?r.D?nya ?d?bi elitasinin ?n ?ox oxudugu Az?rbaycanli yazi?i olmasindan dolayi v?t?nind? d? istedadsiz insanlarin onunla r?qab?t aparmalari c?hdi g?l?nc doguracaq d?r?c?d? utanvericidir.Vahid M?mm?dli il? tanisligimdan sonra m?n anladim ki, T?rk v? m?s?lman olmagimdan q?rur duymaliyam.??nki h?r ?z?n? yazi?i dey?nl?rin cild cild romanlarda dey? bilm?dikl?rini bir hekay?d? dey? bil?n yalniz odur…Y?hya Ko?.

Vahid M?mm?dli

QIRMIZI B?Y?RTK?N

Qirmizi b?y?rtk?n

Enli yol k?ndin d?z ortasindan ke??r?k, onu iki yer? b?l?r. K?ndin arxasinda mes?likl?rl? ?rt?l? uca daglar, bir q?d?r asagida is? sam v? k?knar mes?l?ridir. Ir?lid? k?nd d?nizin qumlu sahill?rin? dir?nir. Bu k?nd b?lk? d? d?nyanin ?n g?z?l k?ndidir. ?z? d? s?rh?dd? yerl?sir. Bax mes?nin arxasinda g?r?n?n o daglarin ?st? il? s?rh?d x?tti uzanir. H?min x?ttin o biri t?r?find? S?rqin ?n q?dim v? ?n b?y?k ?lk?l?rind?n biri yerl?sir…

Uzun ill?r s?rh?dl?r bagli idi. Bu g?z?l k?ndd?n s?rh?ddin o biri tayinda yerl?s?n ?lk?y? gedib-g?lm?k k?nd sakinl?ri ???n m?mk?ns?z idi.Indiki kimi asan deyildi. ?vv?lki qurulus l?gv olunana q?d?r insanlar ?kin sah?l?rind? bec?rdikl?ri m?hsulu d?vl?t? t?hvil verib, aldiqlari ?m?k g?n? m?vacibi hesabina dolanirdilar. Amma bu k?nd camaatinin ?lav? g?lir yeri d? vardi.

H?r il may ayinin ortalarindan payiza q?d?r, k?ndin usagindan tutmus qocasinad?k k?ndin ?trafinda, mes? qiraginda v? el? b?zil?rin? h?y?t ??p?ri olan b?y?rtk?n kollarinin meyv?l?rini vedr?l?r? yigib, satmaq ???n, h?r? ?z h?y?tinin qapisi agzinda ?z? s?h?r?, ordan da simala v? daha ne?? -ne?? ?lk?l?r? gedib ?ixan yol boyu d?z?rd?l?r.Bel?likl? d? k?nd camaati dolanir, ogul-usaq sahibi olurdular.O vaxtlar k?ndd? iki b?y?k ev var idi. Biri s?drin idi, o birisi is? k?nd m?kt?binin direktorunun.

Amma ill?r ke?di… ?vv?lki qurulus dagildiqdan sonra s?rh?dl?r a?ildi. B?t?n ?lk?d?n, el? bu k?ndd?n d? s?rh?ddin o biri t?r?find?ki ?lk?y? gedis -g?lis asanlasdi.S?rh?dd? b?y?k g?mr?k m?nt?q?si a?ildi.

Indii k?ndd? ?ox sey d?yismisdi.K?nd camaatinin geyimind?n tutmus, b?zi ad?tl?rin?d?k.H?r g?n d? k?ndin ortasindan ke??n ana yol il? bir-birind?n q?s?ng, r?ngar?ng traylerl?r s?t?y?rd?. ?ox uzaq ?lk?l?rd?n yola ?ixib ta simala kimi gedib ?ixan traylerl?r…

Amma k?ndd? bir sey d?yism?misdi. Bu da yen? enli yol boyu, h?r k?sin h?y?t qapisi agzinda d?z?lm?s i??ril?ri b?y?rtk?n dolu vedr?l?r…

qirmizi b?r?tk?nBu k?ndd? bir qeyri adilik d? vardi.Bu da onda idi ki, k?ndd? ?sas?n qirmizi b?y?rtk?n bitirdi. Qara b?y?rtk?n t?k-t?k adamlarin h?y?tl?rinin ?trafinda k?k salmisdilar. O vaxtlar qara b?y?rtk?nl?r? t?l?bat daha ?ox idi. Daha da baha satilirdi. S?h?rd?n g?l?nl?r ?sas?n qara b?y?rtk?n almaq ist?yirdil?r.V? bu k?ndd? ?n ?ox qara b?y?rtk?n kollari olan h?y?t ?nalin ata-anasinin yasadigi h?y?t idi. ?nal s?rh?dl?r a?ildiqdan xeyli sonra dogulmusdu…

Ill?r ke?di… ?nal b?y?d?… Iki g?nd?n sonra onun oxudugu m?kt?bd? son z?ng olacaqdi.?nal on birinci sinifi basa vuracaqdi.

O, h?y?tl?rind?ki qoca tut agacinin g?vd?li budagi ?st?nd? oturub d?nyanin ?n sirin tutlarindan yey? -yey? k?ndin o biri t?r?find? yerl?s?n evl?r? dogru baxirdi. Uzaga dikilmis g?zl?rini oradan ??km?m?y? onu m?cbur ed?n h?r an, h?r saniy? sevgilisi Paknuru g?rm?k ?midi idi. Paknur onunla bir sinifd? oxuyur. H?r g?n d? onu m?kt?bd? sinif otaginda lap yaxindan g?r?r. Amma o, Paknuru g?rm?kd?n doymur.

Paknuru sevdiyini h?l? s?kkizinci sinifd? qiza demisdi. Paknur ona n? h? cavabi vermis, n?d? ki, yox s?yl?misdi. El?c? yam-yasil g?zl?rini sinif otaginin p?nc?r?sind?n m?kt?bin arxasindaki ?rik bagina dogru dikib:

–M?n ingilis dili m??llim?si olacagam,– demisdi.

O da p?nc?r?y? dogru addimlayib Paknur il? yanasi durdu.Aman Allah! Bu qiz nec? d? g?z?l idi. Sevgilisi b?lk? d? k?ndl?rini d?vr?y? alan daglardaki ?i??kl?rd?n daha t?z?t?r, xos qoxulu v? cazib?dar idi. Indii bu g?z?lliy? heyran oldugu m?kan, sinif otagi onun ???n ?n m?q?dd?s, ?n m?rh?m v? dogma yer idi. M?hz burda, sinif otaginda o Paknura ?z sevgisini b?yan etmisdi.Odur ki, ?nal da ?ox d?s?nm?d?n, -M?n d? m??llim olacagam,-dedi.

–Dogrudan?,– dey? Paknur, usaq sad?l?hvl?y? il? sorusdu.

– H?, q?rarim q?tidir. Bir yerd?, el? bu m?kt?bd? m??llim isl?y?rik,-dedi…

Ugultulu turbo m?h?rrikin s?si ?nali x?yallardan ayirdi.Az qaldi ki, tut agacinin budagi ?st?nd?n yer? g?lsin. Yola t?r?f boylandi.Enli yolun ortasi il? qizili r?ngd? olan «Lombarcini» ildirim s?r?ti il? ke?di. Son zamanlar bu yoldan ?ox yarasiqli masinlarin ke?diyini g?rm?sd? ?nal, amma bel?sini g?rm?misdi. Yadina d?sd? ki, bu Abisalamin «Lombarcinisidir». O, ir?li Abisalamin k?nd evl?ri arasinda g?yl?r? ucalan d?rd m?rt?b?li villasina dogru baxdi. Lombarcini bir daha uguldayib, onun s?si esidilm?z oldu. Abisalam masini artiq ?z h?y?tind? saxlmisdi.

…Bir vaxtlar bu k?ndin dem?k olar ki, b?t?n usaqlari yaxsi oxuyur, yalniz bir arzu il? yasayirdilar.S?h?r? gedib, ali m?kt?b? daxil olmaq, orani bitirib, ?r?kl?ri ist?y?n bir isin qulpundan yapismaq…

T?kc? Abisalam m?kt?bd? yaxsi oxumurdu. M?kt?bin direktoru h?mis? ona deyirmis ki, bala s?n d? oxu, get adam ol…Yaxsi oxusan m??llim, m?h?ndis, h?kim ola bil?rs?n…Yoxsa avara-avara g?zm?kl? he? n? ?ld? ed? bilm?zs?n.Amma m?kt?b direktoru n? q?d?r s?y g?st?rs? d? Abisalam ip?-sapa yatmir.Bildiyini edir.Oxumadigi bir yana qalsin, davranislari il? d? d?rsl?rin gedisini pozub, dig?rl?rinin d? oxumasina mane olur…

Basqa ?ixis yolu g?rm?y?n m?kt?b direktoru nail olur ki, Abusalam m?kt?bd?n qovulsun.H?min g?n, s?kkizinci sinifd?n qovulan Abisalam k?ndin ayaq hiss?sind?n ke??n d?mir yolunun k?narindaki ki?ik stansiyada qatara minib, k?ndi t?rk edir.El? o vaxtdan da Abisalami g?rd?m dey?n olmur.Ancaq bir q?d?r sonra m?lum olur ki, Abisalam simaldakiuzaq ?lk?y? ?z tutb…

O, vaxtdan yeddi il ke?ir.Bir ne?? g?nd?r ki, Abisalam k?nd? qayidib. ?z? d? qizili r?ngli Lombarcinisi il?.Amma Abisalam ?z ata evin? qayitmamisdi.Bir il ?vv?l d? o k?nd? g?lmisdi. Onda g?l?nd? ?oxlu pul verib m?kt?b direktorunun hasar-hasara qonsulugundaki h?mk?ndlisinin h?y?tini alib, burdaki k?hn? evi s?kd?rm?sd?.H? onu m?kt?bd?n qovduran direktorun qonsulugundaki evi…M?kt?b direktorunun evin? bitisik hasarin d?z yanindan b?n?vr? qazdirib h?min bu d?rd m?rt?b?li villani tikdirmisdi. Indii onun villasi m?kt?b direktorunun k?hn? evini k?lg?d? qoyurdu. Deyirdil?r ki, Abisalam b?n?vr?ni o q?d?r d?rin qazdirib ki, direktoun evi h?tta ?at verib…

C?mi alti-yeddi il bundan ?vv?l m?kt?bd?n qovulan Abisalamin indii h?r seyi vardi.D?rd m?rt?b?li villasi, qizili r?ngd? olan Lombarcinisi, simaldaki o ?lk?d? d? h?l? n?l?ri oldugunu Allah bilirdi.K?nd camaati danisirdilar ki, ?fqanistandan tutmus, ?z? b?ri, ne??-ne?? ?lk?l?rd?n, k?ndin qurtaracagindaki g?mr?kd?n ke?ib g?l?n v? simala dogru s?t?y?n yarasiqli, b?r-b?z?kli traylerl?rin d? ?oxu Abisalamindir…O Abisalamin ki, alti-yeddi il ?vv?l Simaldaki o ?lk?y? ged?rk?n oradaki insanlarin dilini d? bilmirdi…

K?nd camaati ondan da x?b?rsiz deyildil?r ki, axsamin saatlarinda erk?n yatib, s?bh tezd?n oyanmaga ad?t etmis m?kt?b direktorunu h?r g?n gec? ikid?-??d? d?niz qiragindaki bahali restoranlarin birind?n qayidan Abisalamin Lambarcinisinin turbo m?h?rrikinin ugultulu s?si yuxudan oyadirdi.Abisalam k?nd? qayitdigi g?nd?n zavalli m?kt?b direktorunun yuxusuna haram qatilirdi. M?kt?b direktoru o g?n? s?birsizlikl? g?zl?yirdi ki, Abisalam n? vaxt simaldaki ?lk?y? qayidacaq.

?nal is? indi tut agacindan Abisalamin villasina dogru baxib fikirl?sirdi ki, g?z?l villadir. Lambarcini d? g?z?ldir. Abisalamin h?r seyi var. K?ks ?t?rd?…Amma yox,– fikirl?sdi ?nal, -Abisalamin Paknur kimi sevgilisi yox idi…

Baci-qardaslarinin g?l?s, q?hq?h? dolu s?sl?ri onu x?yallardan ayirib yenid?n ?z h?y?tl?rin? qaytardi. Ata-anasi, baci-qardaslari h?y?tin arxasindaki kollardan b?y?rtk?n yigirdilar.Haminin ?z? g?l?rd?. Zarafat deyildi.Bu d?f? qap-qara b?y?rtk?nl?ri x?susi s?vql? yigmisdilar. Bu b?y?rtk?nl?ri yigib satdiqdan sonra, ata anasi sabah ona son z?ng g?n? geyinm?k ???n g?z?l ag k?yn?k, qara salvar v? par-par parildayan ayaqqabilar alacaqdilar.G?r?s?n sevgilisi Paknur onu bu paltarlarda g?r?b n? dey?c?kdi…

Atasi iki vedr? qara b?y?rtk?ni g?t?r?b h?y?t qapisindan ?ixaraq, yolun k?narina qoydu. Anasi arxada g?r?n?b, – b?lk? k?ndin ayagindaki bazara aparaq, orda daha tez satilar,-dedi.

Son zamanlar b?zi h?mk?ndlil?ri b?y?rtk?nl?ri k?ndin ayaq hiss?sind? yol k?narinda yigisib, ki?ik bazara b?nz?y?n yerd? satirdilar. Daha ?vv?l?r oldugu kimi h?y?tl?rinin qarsisina, yol k?narina qoyub g?zl?mirdil?r.

Amma h?r d?f? h?min o, ki?ik bazardan s?hb?t d?s?nd? atasi naraziliq edib, h?r v?chl? b?y?rtk?nl?rin oraya aparilib satilmasina qarsi ?ixirdi.V? h?r d?f? d? deyirdi ki, qism?tdirs? el? burda da tez satacagiq.

Amma bu d?f? anasi israr edirdi. Bird?n burda satilmaz usagin ?z?n? baxa bilm?rik. Birisi g?n son z?ngdir. Uzagi sabah ona yeni paltarlar almaliyiq. M?n usagimi k?hn?, nimdas paltarlarda g?nd?r? bilm?r?m. H?l? qarsidan da usagin instituta imtahanlari g?lir. Niy? axi s?n ist?mirs?n ki, b?y?rtk?nl?r tez satilsin? B?y?m ki?ik bazara toplasanlarin hamisinin basi xarab olub?

Atasi yen? d? dir?nib ki?ik bazara getm?k ist?m?di,– B?li, orda olanlarin hamisi k?f?ni bogazlarina dolyiblar. Haminin basi pul qazanmaga nec? qarsibsa h?r seyi unudublar. Bir g?n g?l?c?k ya ?zl?rinin qarsisina ?ixacaq, yadaki balalarinin. Orda qazanilan pullar da haramdir.

Atasinin bu s?zl?ri anasinin daha da maragina s?b?b oldu. Inadindan ?l ??km?di.

–Yaxsi, ged?k , h?r seyi ?z g?zl?rinl? g?r,– razilasmaq m?cburiyy?tind? qalan atasi vedr?l?ri d? g?t?r?b k?ndin ayagina dogru yollandi. Anasi da onun ardinca gedirdi.

H?mk?ndlil?ri qarsilarinda b?y?rtk?n dolu vedr?l?r sira il? yol boyu dayanmisdilar.Anasi diqq?t yetirdi ki, onlardan basqa daha he? kimin qarsisindaki vedr?l?rd? qara b?y?rtk?n yox idi. Dem?k olar ki, hami qirmizi b?y?rtk?n satirdi. Qadin bir q?d?r toxtadi. Y?qin ki, tez bir zamanda iki vedr? qara b?y?rtk?nl?ri satacaqdilar.

S?h?r t?r?fd?n g?l?n «Mersedes» onlarin qarsisinda dayandi. Avtomasindan d?s?n qara eyn?kli adam ?nalin ata-anasinin qarsisindaki vedr?l?r? baxib, qonsuluqdaki qirmizi b?y?rtk?nl?r olan vedr?l?r? yaxinlasdi,– Bunun qirami ne??y?dir? Bu vedr?ni g?tir masina,-dedi v? yenid?n qayidib masina ?yl?sdi.

?nalin anasi he? n? anlamadan mersedes? dogru baxdi. «B?y?m b?y?rtk?ni qramla satirlar?»

Qonsu vedr?ni ?lin? g?t?r?b avtomasinin p?nc?r?sin? dogru yaxinlasib cibind?n kagiz b?k?l? ?ixarib i??ri uzatdi. Eyn?kli tez b?k?l?n? qapib, oturacagin altinda gizl?tdi. ?lini cibin? salib ?ixartdigi y?z dollarliq ?skinazi qonsuya uzatdi.Tez d? masini is? salib bir q?d?r ir?lid? ?nalgilin vedr?l?rinin qarsisinda yenid?n sur?ti azaltdi. Anasi agzini a?ib cani-dild?n,-qara b?y?rtk?nl?ri g?t?r, bu b?y?rtk?nl?r kimisini burda tapmayacaqsan,-dem?k ist?dikd?, atasi basini bulayib,-isin yoxdur, qoy getsin. Ona qara b?y?rtk?n lazim deyil,-dedi. Qara eyn?kli masinini s?r?b oradan uzaqlasdi.

Vedr?si ?lind? qalan qonsu geri qayidib ?trafa d?y?kd?. Vedr?ni yerin? qoyub dinm?z durdu. Amma g?zl?ri g?l?rd?.

H?min g?n yol boyu d?z?lm?s insanlarin qarsisinda xeyli masin dayanir, tez d? oradan uzaqlasirdilar.

Axsama yaxin idi. Qara b?y?rtk?nl?rl? dolu vedr?l?r h?l? d? ata anasinin qarsisinda idil?r.Anasi t??cc?bl? ?vv?lc? atasina baxib, sonra is? yaxinliqdaki kefi k?k h?mk?ndlil?rin? dedi,-Dey?s?n haminin basi xarab olub. He? kim qara b?y?rtk?n almaq ist?mir. G?r?s?n masinlar hamisi niy? qirmizi b?y?rtk?n satanlarin qarsisinda dayanir. Bu n?dir bel??

Bird?n ?nalin anasini el? bil elektrik c?r?yani vurubmus kimi qisqirmaga basladi:

– Vicdansizlar, ?skikl?r, zatiqiriqlar, m?n indi anladim, siz haminiz burda heroin, h?sis satirsiniz. Qarsinizdaki o b?r?k?t, b?y?rtk?nl?r siz? haram olsun.

H?mk?ndlil?ri atasinin ?z?n? baxib:

– Dey?s?n burda ?ox qalmaq fikriniz var? Apar da bunu burdan,– dedil?r.

Atasi anasina dogru ?evrilib sakit s?sl?:

– Dedim axi, bura bizlik deyil,– dey?r?k h?mk?ndlil?rin? dogru,– Birisi g?n usagin son z?ngidir. Ona ?yin-bas almaliyiq. Yoxsa y?z il d? qala m?n bura g?lm?zdim,– s?sl?ndi.

–M?n neynim ki, Siz qirmizi b?y?rtk?n satmaq ist?mirsiniz,-deyib qirmizi b?y?rtk?n satan qonsu bic-bic g?l?ms?di.

?nalin anasinin is? hirsind?n bagri yarilirdi. H?l? d? sakitl?sm?k bilm?y?n qadinin agzindan od p?sk?r?rd?: «M?nim bu g?z?l k?ndimi bir g?r n? hala salmisiniz? ?claflar…»