Çı Robinzon Kruzo heyrətinə jimon iyən çəy macəron

?i Robinzon Kruzo heyr?tin? jimon iy?n ??y mac?ron
Daniel Defo

300 sore ki, inqilis? ?nivist D.Defo «Robizon Kruzo..» roman sinniku b? sikir? nibi? ?handon h?m? h?d?yon oq?ted?, ?voni ?o??s karded?. Q?ysti g?zo b?pest insoni linq niqiniy? s?rku?d? visti h?st sor coyli-coylin? mand? insoni humanist?ti, pandin?ti, inson?ti pen? fay?d? q?tey bo ?handon?n omuteyro vey moly?tin? mijonin. «Robinzon Kruzo..» b? tolis? zivoni peqordoniy? bi? imin? romane. H?mon? vaxtiku d?vard? 85 sor?d? h?m tolis? x?lqi status?d?, h?m?n x?lqi tale?d? vey d?qes?tiyon bi?n. De pey?qordoni dast?rizi, stil oq?t? ??mi, roman de latin? qrafika ono? bi? is?tn? tolis? zivoni ?lifba ri?? formada edast? bi?. Kitob h?m Rusiyada jiy? tolis?zivon? ?handon, x?rem?von?ti fakulton?d? hand?k?son iy?n zivoni otirinonro n?z?r?d? q?t? bi?.

Daniel Defo

?i Robinzon Kruzo heyr?tin? jimon iy?n ??y mac?ron

V?s?

?e Inqilt?r? nomdar? ?nivist Daniel Defo tob? penc sa qil? nivist?y mu?llife. Mande 300 sor b? nav ??y b? g?l?m s? im ??e Robinzon Kruzo ?o?in? mac?ron? romani sixani dirist? m?n?d? dinyo ?d?biyoti tarix?d? mislis ni. Bes?doyn? kino vaxtonkus q?t? tob? imrujn? b? im romani s?pe Amerik?, Avropa, Asiy? kesv?ron?d? x?yl?ki b?dii film k?s?sone. ?s?r b? sivil? dinyo zivonon vote b?be ki, h?mm?y peqordoniy? bi?. Im t?rcum? siyahi XX-n? sasori 20–30-min? soron?d? ?e k?mmuniston d?vuniy? ?Lenini milliy? siyas?ti?, ?B? r?g-ris? oqardemon? siyas?ti? s?kist?d? h?tta tob? ? vaxti ist?n nivist?yis nibi?, b? ?and qil? kamko? s?vet? x?lqon zivonon hisob h?niy?n q?ncin be. H?mon? zivonon?d? qil?yniy?n tolis? zivone. S?vet? d?vl?ti c?mi 10 sor d?vom kard? milliy?-m?d?niy? siyas?ti intibahi vaxt?d? de ?. R.Mahmudovi t?rcum?,de Z.?hm?dzad? redaktor?ti, iy?n de I.Abdullayevi m?suliy?ti 1935-n? sori ?Robinzon Kruzo? Boku?d? ?apo bese. ?? vaxtiku 85 sor d?vard?. B?v?d??n, b?n?y is?tn?, tolis? zivoni ?lifba ?e latin? nivistemoni s?pe on? bi?be. Mande ki, is?ti tolis? ?lifba ?i ? vaxti qil?ku q?d?y f?rg dod?. Im toj? n?sr?d? h?mon? h?rf? f?rgon, ?lb?tt?, b? n?z?r s? bi?n. B? t?rcum?voni n? stili, n??n m?tn?d? b? ??y s??in kard? sixanon g?l?m d?no? bi?ni, g?yzi 3–4 qil? sixani. Ki, bo imrujn? ?handi d?r?sey saxt nibeyro, ?von de co tolis? ekvivalent? sixanon ?v?z kard? bi?n. ?ve, im toj? n?sr h?m yoliku b? ruk bo h?m? ?handon cobeyis mumkun nibi? qil?y hande b?be, h?m?n de tolis? ?d?biy? t?rcum? tarixi, de tolis? zivoni ist?ni ovci tarixi gal bi? bo otironon qil?y moly?tin? baxs?ye. Dinyo ?d?biyoti lesion?d? bi? ?Robinzon Kruzo? tolisi?d? bo t?krar n?sri hozo kard?s? b? ??m? gurbin? zivon?zin? alimon-b? Allahverdi Bayrami iy?n b? Rasim Heyd?rovi do? moly?tin? m?sl?h?tonro sepas voted?mon. Romani imin? n?sri b? ?rs? besey?d? z?hm?t ?k?s? ?. R.Mahmudovi, Z.?hm?dzad?, I.Abdullayevi s?r?fin? nomon tolis? x?lqi qen? vir?d? he? vaxt benib?se.

Cabbar ?li, otirin? tarix?von

Diana Montqomeri, otirin? zivon?zin.

I f?sil. ?i Robinzoni xiyzon iy?n ?i ist? k?ykuson ??y tile

?imi d?d? mini ?i m?hk?m? qil?y davl?tmand? ko?k? karde fik?d?be. ?mo mi diyo?d? s?yoh?t kardem ve pid?, h?mis? vaxt bi bar?d? fik kard?bim.?imi d?d? ?imi im fiki b?s? d?qiniiy?be. Ruyi minis b?st? utog hele karde qil?y rikin? hol?d?s vote:

– Mi isti fiko d?vard?yon zind?m. Ti ist? k?o tile pid?, im qil?y be agl? koy. Ti ?i fikiku b?pe das peq?tiy. ?q?m b? ?imi sixanon qus bidos ?i k?yku b? benton benisos, b?v?d? az bivotono qil?y ?ok? d?d? b?bem; ne, ?q?m b?mi qus nidos b?n?y tile b? axm?g? fik d?sos, b?sti s? vey? f?lok?ton omeyo xotoc?m bibi!…

?v dimi sixan kardey?d? ??y s?do larze-larze host?-host? im sixanonis ?lov? karde:

– Ti imi b?s? d?qiniy?ninis ki, ti ??m? iql? t?k? avlodis. Ist? n?n? holi b?n?z? bu?… ?v b?sti cobe d?vom nib?ne harde.

Mi, ?v sixan kardey?d? be ixtiyor ??y ??sonku dimis?s em? ??s? ason vind?bim. ?y minis ?an? bivotos pid?se iy?n bo cimi s?ad?tiyo kulsiyed?be. Bi?imi qoros?n ??y vot? sixanon b?mis ve t??sir karde. I k?r?n h?ni ?i diyo s?yoh?ti bar?d? fik nikardem b? g?ror s?y.

G?ror doe hoson be. ?nc?x ?? g?rori piyo mande mumkun nibe. ?an ruji b?pest? im ?ok? g?ror ist? navkon?ni mehk?m?ti d?mande qin karde. Oxo ??yku hi? ?s?ri nimande. Dist? d?d? sohb?t kardeku di haft? b?pest? ?i k?yku tile fik ojn?n mini noroh?t kard?be. Oxo b? g?tiy? g?ror om?ym. Qil?ymi ?ok? vaxti p?ydo karde ist? n?n?m b? it?r?f okirniy b?yim vote:

– ?imi h?yd? sinnim hese, h?ni bo m?hk?m? ko?k? beyo cimi vaxt d?vard?. B?votemon ki, b? qil?y v?kili katib bim; nab?na zind?m ki, ve vaxt b?y gollog karde nim?n?, b? diy?ro? m?ml?k?ton til?ninim. Miku b? dinyo n?ve qil?y yol? h?v?s hese. Im h?v?si ist? s?o bekarde nim?n?. B? har gollogiy?n d?sim ?y b? s? bekardeyo s?brim nib?be. Xahis kard?m ?imi d?d?ku bomono izin bis?n?n, bid? bahasti i k?r? diyo?d? s?yoh?t karde t?crub? bik?m. Bakam im s?yoh?t hi? b??imi xos nom?y. B?v?d? b?st? k? ob?qardem, ?i s?yoh?ti fiki ist? s?o beb?kardem, h?ni i k?r?n ?i k?yku b? k?no se fik d?nim?si. ?okis ime ki, ?imi d?d? bi koy rozi bibu, joqo nibu bo tileyo m?cbur b?bem.

?imi n?n? ?an? bivotos rikn?yn be iy?n:

– Dist? d?d? ?bi? sohb?ti b?pest? toj?d?n isti bi fik d?se t??ccub kard?m-votise. – ?y ki, tiku ?i fikiku qarde t?l?bis kard?be. Is?t ki, ti ist?ni pid? t?l?f bik?y,hejo, bi sahat se b?nes. ?nc?x ?y bizin ki, n? mi, n??n isti d?d? bo s?yoh?t kardeyo ro nib?domon.

?imi n?n? ?imi saxanonis bo ?imi d?d?s q?py?be. Mi imim peso zin?y. ?imi d?d?n ?imi fiki d?qes beku ve g?mqin b?be b?cimi n?n?s vot?yb?n ki:

– ?v ist? m?ml?k?t?d? xosbaxt ?zini be; ?q?m b? s?yoh?t beso b? dinyo om?k?son sof b?db?xton?d? b?nine. Ne, az bimi rozi be nim?n?.

?i ?hvolotiku itk? b?pest? bomono qil?y minosib? firs?t eqini Qil?ymi dus hesbe. ?v ist? d?d? q?miy?d? b? London s?nin iy?n oqard?ninbe. Dist? b? ico b? s?yoh?t beses iy?n q?miy?d? ?imi be pul ses izohis karde. Min?n ist? d?d?-n?n?ku be izn,-qil?y bex?yr? ruj?d? – b?st? dusi q?mi penistim b? London b? ro d?qinim.

II f?sil. Diyo?d? imin? g?ziy?. B? Gvineya s?yoh?t

??m? q?mi ?i Gambergo h?l? bes?nibe ki, b? qil?y sidd?tin? voy, b? vahim?yn? l?pon di?o be. Mi ist? umr?d? b? diyo bes?nibim. B???y qoros?n ?imi hol d?mande x?rob be.

?mo vo se-se sidd?t kard?be har t?r?fi barz? l?pon ?hot? kard?bin.

Har qil?y toj? om? l?pon ?m?ni ebardes ??s kard? bed?be iy?n hak?n?y q?mi b? diyo bin niste t?ki ?iy?d? joqo zind?bim ki, h?ni i k?r?n b? dim benib?si. ?q?m s?g mandim, b?k? ist? d?d? toniku oqard?ym, ist? ??mi umr?d? h?ni i k?r?n b? q?mi peniste, b? diyo s?yoh?t karde fik d?niseyo h?zo k?ronim g?s?mim harde.

Im m??neyn? h?m?n ?ok? fikon ?an? ki, l?p? d?vomis karde mikus das nik?s?y. ?mo vo sokit be-be, l?pon hite-hite min?n d?mandim b? diyo pemujiye. ?mo c?mi ruji dorozi (?unki h?l? ?i s? b? qiy omeku r?x?nibim). Sanqov?s?y h?vos okarde, l?p? niste, ?i h?si ?trof?d? itk?n av? nibe h?si niste; qil?y sokit? ?ok? s?v eqini. ??y maskin?n joqo d?varde.

?i h?si rusni jiyo sokit? diyo, ist? umr?d?m nivind? m?nz?ron ?ks kard?be.

S?vi h?m? de sin? hanim d?vordiniy. ?i dil b?y?ndi qinekum hi? ?s?r-?lom?t nimande. ?imi kef?n om?be. Mi h?l? zin? sidd?tin? iy?n be ?mon? l?p? of?y? ?i diyo bi r?y sokitbes iy?n b? joqo ?ok? m?nz?r? ses heyron mand?bim. Bi vaxt?d? mini dist? b? s?yoh?t bekard? dus ?imi toniku om?y dasis ?imi dusis?s y?y:

– Ha, h?l? bivot bin?mom ?i zin?ni q?d? voy b?pest? ist?ni ?okn? hiss kard?s? M?rc b?q?tem ki, ti tars?s. B?st? qiy biq?t!-votise.

– Q?d? vo? ?c?b q?d? vo be. Mi bi cur vahim?yn? l?p?m b?st? yodim vard?nibe.

– L?p?? Ay s?fe, joqo zind?s im l?p?y? H?l? im komvir?y, im ?i?e ki! im hi?? koy! Mehk?m? yol? q?mimon bibu b? joqo l?pon hi? ?hmiyy?t nib?domon. Duze ti ?i diyo s?yoh?ti vind?ni, ?mo ojn?n tarse m?nes ni. ?okis ime ki, bis?mon puns[1 - Curi tind? s?robe.] hozi bik?mon, l?p? ist? yodo bek?mon. I k?r? h?l? diy?k? bini h?vo ?okn? ?oke.

Simon punsimon hozi karde, mi iy?n pesom?me, b? kef om?ym, har sey ist? yodom bekarde. H?vo sokit be-be d?mandim ?i l?p? mini ebardeku nitarse. T?hluk?yn? vaxton?d? hard? g?s?mon, do? v??donim h?m? ?i yodo bese.

??m? s?f? s?smin? ruji b? Yarmuti liman om?ymon. H?vo ?okbe. ?nc?x ?i firtin? b?pest? ?bi? vo b? ??m? dimi t?r?f qineku de suru?ti b? roy d?vom karde mane bed?be. ?i Yarmuti liman?d? lob?rimon egande tos? h?vo okarde haft-h?st ruj ??s kardeyo m?cbur bimon. Bi midd?t?d? b? liman vey? q?miyon om?yn. ?mo an? b? di d?niqineyo ov ros bey?d? (m?dd? r?mon?d?) b? ru ?zinimon d?se. ?nc?x vo h?l? zus? be. Penc ruj d?vard? nibe h?nis?n b?rk karde; lob?r iy?n ?i lob?ri jiyonimon mehk?m beku matroson bo qil?y t?hluk? s? nidoeyo ?min bin. ?mo ??y maskin? mast? r?b?d?ku voy h?niy?n b?rkis karde iy?n itk? d?nivarde ki, qil?y vohim?yn? tufoni s?s doy. Is?t vohim? iy?n h?y?con ?i matroson dim?d? hande ?biy. Mi, b? kapitani k?yut ?an k?r? d?sim-besim, b? ko?kon qineyo sey?d? ?imi toniku d?vardey?d?, de nim? s?do: «t?l?f bimon, t?l?f bimon!» votes m?s?me. ?i peyo?n ??m? matroson?d? qil?y, nav?d? b???m? nezi ?bi? ?i q?mi ese x?b?s doy. Diql? co q?miyon?n ist? lob?rison sindiniy?be b? diyo s?bin. ?voni ?iy ??s kard?be. L?p? ??von doronis arist?be.

S?vi nimoni b?jiye, b? jin? ambon diy?kardeyo es? qil?y matros de qil?y f?lok?tin? x?b? b?pe pese. D?mande zikk? ye, ?i ambo de ovi purbe x?b?s doy. ?i hodis? duz be x?b? zineyo vigand? qil?y coqil? votise ki, ?i q?mi dil?d? tos? ?o anqist ov hese.

B?v?d? kapitan:

– H?m? b? tulunba! Ov b? dast b?pe sodo? bibu!-votise, hikmis karde.

Tos? im sixanon m?se ?imi dil b?n?y biy? biriy?be. B?mi joqo omed?be ki, mard?m; berd?m b?pesto qinim. Matroson minison ros karde b? koy kom?q kardeson t?l?b karde. Co ?or?s ni, min?n d?von b? i co, b? ?i tulumba pes besim dist? zu d?mandim ovi bekirne. Bi vaxt?d? ?i vo nad? mande nizineson zin? kali q?d? bo? q?miyon ist? lob?ronison peq?te b? diyo d?ro d?qinin. ??m? toniku d?vardey?d? ?voni x?b?do kardeyo bo top gande kapitani ?mris doy. Ob? topon qull? s?don m?s?y ?i hi? seku b? s? d?niqinem qoros jogom zin?y ki, q?mi vilo be. B?vay tarsi ist?ku sim. Hi? k?si b?mis fik nibe. B? cimi s? ?i? ome b? hi? k?si n?z? nibe. ?imi mardeson qimon karde ??von?d? i k?si ?imi linqonkus q?te b? i t?r?fis okirniy ?imi ?v?z?d? b? tulumba s? bese.

Tos? d?larze nub?s?tin bo ovi bekirneyo d?mandim kom?q karde. ?mo ov ha d?g?s? ziyod ojn?n ziyod bed?be. ?q?m l?p? bihito?n ??m? q?mi ese oskore. Bo ??m? xilos beyo hi? itk?n umi nibe. ?i limano b? hi? vir? se n?zinimon. Kapitani topis doy gande b? kom?q hele karde?d?s d?vom harde.

Oxo, nez?d? ?bi? qil?y q?mi ist? lotk?s b? ov egande, b???m? kom?q vigandes curu?t karde. ?i lotk? d?qarde ya?n l?pon?d? eses diy?nikard?y, ?v dist? zu b???m? f?r?f omed?be. Ist? yimoni ?i co k?son roxne ro?d? b? t?hluk? so?d? bi od?mon oxon? d?r?c?d? kulsiyeson diy?nikard?y, t??ssuf ki, b? lodk? peniste zind?nibimon. ?unki ?v, b???m? q?mi nezi ome zind?nibe. Oxo?d? ??m? matroson b?vonkuson jiy? sodoy; k?d?ri kulsiy? b?pest? ?i jiy? tikson q?te zin?y. ?m? ?von?mon okirniy b?st? q?mi nezimon varde, ?m? h?m? b???y dil? d?simon. Ponz? d?g? n?biy ki, ?i q?miyo besimon, ?v de ovi purbe. ??m? ??si v?d? b? diyo ese.

Av?r ?k?son dist? zu lotk? b? k?no rosneyo kulsiyed?bin. ?m? k?no?d? qil?y yol? od?m? dasi vinde zind?bimon. H?m? tiled?bin, givr?g bed?bin, ?m? b? k?no nez om? vaxt?d? bo kom?q kardeyo hozi bed?bin.

?mo ?m? bo k?noyo ?an? bivotos qon omed?bimon. Kali qon? z?hm?ton b?pest? b? hisk besimon, piyod? b? Yarmut simon. ?yo ?m?nison ?ok g?bul karde. ?i s?hri ?hli ?m?nison b?st? k?on d??v?t karde. Taciron iy?n ?i q?mi soybon ?m?ni tos? London barde bekarde g?d?r?d? b?m?nison pul qird? karde b?m?son doy.

III f?sil. ?i Robinzoni ?sir?ti. Tiles. B? Br?zilya s?yoh?t

Mi London?d? hejo ?i sift? rujiku b? qil?y ?ok? c?miyy?t eqine s?ad?ti nayil bim. B? vaxton?d? im hol b?n?y mi ist? roy d?qijovniy? civonon kam gism?t ?biy.

Az, nez? vaxt?d? ?i Afrika sahiliku d?vard?, is?t?n ?yo bo seyo hozi ?bi? de qil?y q?mi?i osno bim. ?y ?imis xosis om?be. ?imi b? s?yoh?t ?bi? oruzus zin? b?pest? dist? bardeyo t?klifis karde, jogos vote:

– Im bosm?no de hi?i duzb?be. Sim? dimi b?n?y qil?y dusi b? ico bahardeyon. ?q?m dist? bo mol peq?te imkonon hese, bo ticor?tiyo b?v?c om? c?mi m?nf??tin? molon?d? dist? peg?t?n… Gil?y t?crub? bik?n, bakam sim? b?xti varde.

Im q?mi?i qil?y nomusin? duz? od?m beyo ??y t?klifim g?bul karde. B? ro besey?d? dist? bo hire-h?vateyo qil?y sivik? boymi peq?te. V?hsiy? viron?d? b? ?ok? pul ?si ?il funt sterlingi cur?-b?-cur? qusovon iy?n co ?iyonim s?y. Im ?il funt sterlingim b?st? k? m?ktub nivistey?d? dist? gomon vosit? qird?mkard?be.Joqo m?hlum, ?von ?imi d?d? iy?n ?imi n?n?son bi s?ft?n?ni t?s?bbusiyom b?mi de kam? puli bo kom?q kardeyo rozison kard?be.

?imi im dimin? s?f?m vote b?be ki, cimi c?mi mac?rons? lap miv?ff?giyy?tin be. Im miv?ff?giyy?t iy?n ?i s?f? z?mon?d? mini de q?mi koon osno ?k? ?imi dus b? kapitani garzixo bim. B?y, ist? zin?y b?mi omute, b?min?n b?y qus egande l?z?t dod?be. Oxon? sixan im k?r?ni s?yoh?t minis f?g?t q?mi?i ne, taciris?n karde. Dist? peg?t? molonim de penc qirvank? gizil? xok?m d?qes karde. B? London oqardey?d? ?imi kam?ymi b? se sa funt sterlingim h?vate.

De jogo?n ist?ni ?imi b?pest? qil?y tacir hisob karde ?zinim. ?mo ?imi b?xtiku ?imi dus kapitan ves d?nik?s?y ki, nox?s qini marde. H?ni dimin? s?yoh?ti dist? givv? kard?nin bim.

?i Inqilt?r?o de h?mon? q?mi b? ro besim. Im s?yoh?t b? qil?y insoni s? ome zin? de qil?y yol? f?lok?ti t?mom be.

Gil?y ?ok? mast?y?d? h?vo host?-host? rusin bed?be. B? Kanarya c?zir? t?r?f b? ro d?qiniy? ??m? q?mi berd?m de Mavritani (Fas) diyo guldur? q?mi poy?be (t??gib kard?be). ?y ist? q?mi vokironis okard?be, b???m? dum omed?be. ??yku diy?robe umi ?m?n?n ist? ??mi vokironimon okarde. ?mo gulduron ?m?nison pestbir karde iy?n be s?k-subh? b? ?an sahat b???m? q?mi r?ses vindey?d? ?m?n?n b? dave d?mandimon hozi be. B?m?ku donz? qil?, ?mo desmenonku h?jd? qil? top hesbe. Se sahat d?vard?nibe b? ?ost? kam mand?be ki, ?von om?yn b?m? r?s?yn. ?mo b? q?mi b?pe ?i pestiku nez b?voyn s?hvison karde ?i ??p? q?mi t?r?fo nez om?yn. ?mo ?i firs?tikumon isifod? karde, b?vonimon ?i h?st topi ot?simon okarde. ?imi n?tic?ku ?von itk? b?pes mandin. ?mo b???m? okar- d? ot?si nav navko top, peso?n tos? di sa tifanq? ot?sison okarde. Dimiy?n ??von tos? di sa k?s beson m?hlum be. ??m?niyon ?i q?mi k?miku niyonbe qoros ?i desmeni ot?siku z?r?rison s?nibe.