Оценить:
 Рейтинг: 0

Бабалардын жанырыгы

Жанр
Год написания книги
2018
<< 1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 64 >>
На страницу:
40 из 64
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

Т?рт баатыр кыбыланы карап кудайга жалынып жиберишти.

– Ата?дын к?р? бул кулду с?н?тк? отургузуп алганда бир жолу биздин динге ?т?п, кастык кыла албай калат эле,– деди Абаат аябай ?к?н?п.

– Торгой ата ?з дининде тим койгула дебедиби, муну ошентиш керек болчу. Эми карачы, ээ- жаа бербей кулдун кутуруп турганын.

Эки баатыр аттарын бастырып, т?з??г? келишти. Эк?? те? бир-биринен кем калбаган баатыр эле. Чо?дугу боюнча Каабын олбурлуу болчу. Ал Жолчорону те?ине албай мен-менсинип к?л? карап шылды?дагансып турду. Жолчоро ичинен ыза болуп « Коё тур кургурум, колума т?шс??, башы?ды жеп тынам».

Жолчоро:

– Калмак качкыны эмеси?би ал кезмети?ди, ким жа?ылса, ал о?бой калат,– деди.

– Антпе, кыргыз каны? т?г?л?т, мен силерди ?лт?р?п, каны?арды ичем.

– Каабын аны кезектеги кармаш чечет, эгер же?илсе? мен сени ж?н койбойм.

Жолчоро куралдарын кармап, кармашка даярданып турат.

Каарданган Каабын Жолчорону о?тоюу келсе к?м-жам кылып жок кылууну самайт. Каарданган Кабын Желгарага камчы уруп, чыгышка карай чаап барып, кайра кайрылды. Ал атын камчылап, найзасын Жолчоронун ж?р?г?н? мээлеп, тоголото уруп, башын кесип кетмей болду. Жолчоро душмандан калканы менен коргонууга камынды. Торгошка ат Каабындын Желгарасынын кыймылын т?ш?нд? окшойт, токтоно албай алды?кы эки буту менен асмандай секире айга жанып алды. Эки баатыр бир-бирине жакындады. Ошол кезде Жолчоро ?н салып катуу кыйкырып жиберди да, Каабындын найзасын ай балта менен кагып калды. Темирге-темир келип тийгенде айбалтадан «ча?к» деген дабыш алыска-алыска тарады. Айлана бул дабыштан сестене т?шт?. Эгерде Каабындын куралын Жолчоро айбалта менен тоспогондо катуу соккуга учурап, аттан кулап т?шм?к, анда Каабын э? жаман иш иштемек. Эмки туруп бер?? кезеги Каабынга келди. Жолчоро Торгашканы каргытып келип Каабынды найза менен уруп калды. Желгара ошол кезде буйт берип, сактап калды. Тоодой болгон калмак ат ?ст?н?н э?шерилип кете таштады. Эмки сайыштын кезеги Кайра Каабынга келди. Каабын Желгараны каргытып келип Жолчорону урмак болгондо айбалта менен коргонуп калды. Жолчоро жини келип аябай ?к?нд?. Каабын туруп берди. Жолчоронун найзасы Каабындын ж?р?г?н? тийбей о? ийнине тийди. Каабындын к?з?н?н от чагылыша т?ш?п катуу жарадар болду. Эми эки баатыр кылычташа т?шт?. Каабындын о? колу жарадар болуп, такыр к?ч бербей жатты. Ал же?илеерин билип, атынын башын буруп качты. Каабын кайрыла калып эки жолу жаа тартты. Бул силер менен элдешпейм, ?л?г?м талаада калсын деген белги эле. Биринчи огу Жолчоронун башынан алыс кетип, экинчи огу кашка аттын жанбашына келип сайылды. Кашка ат жаанын сайылганына чыдай албай кетти окшойт, эки бутун асмандата ай чапчып кишенеп жиберди. Жолчоро о? колу менен жаанын огун сууруп салды. Каабын качып баратат. Жел кара аргымак к?зг? илешпей закым болуп баратат. Жалгыз калмак кете берсин деп ойлогон. Бирок ал эртедир-кечтир келип кыргыздарга бир б?л?к салаары белгил?? эле. Ошол ?ч?н анын жок кылыш керек болуп калды. Каабын жол о?утун билип, тезиреек кутулуп кетишке Жаман Эчки тарапка чу койду. Ал ошол жактагы суюк токойго кирип таптырбай кет??н? ойлоду. Калмак ар дайыма куралдарын ?з? менен ала ж?рч?. Ал жаа тартуу жагынан да мыкты чебер эле. Ал асмандагы кушту атканда жанына топ этип келип т?ш?т. Аны кутултуп жибербеш ?ч?н анын артынан кугунчулар катуу келатты. Тоодон ылдый кулаган шар суу нечен кылымдан бери ?з?н?н ырын ырдайт. Жол таштак ?р. Айлана бейкуттукка ч?м?л?т. Анда санда тоо чымчыгынын ?н? угулат. Ар кайсы жерде кой таштар кезигет. Жогору жакты караса? бийиктикте аскалар ылдый сала?дап, кичине эле тийип койсо? кулап кетч?д?й болуп ж?р?кт?н ?ш?н алып турду.

Каабындын кара аты мындай жолдо жедеп такшала чуркап ?тк?н коёндой ылдам секирип, аттап-буттап кетип баратты. Куугунчулар артынан калбай куугундашып, Жолчоро бат атма мылтыгы менен меелеп туруп атты эле, ок качкындын башынан кайып ?т?п ташка тийип «чыр» деген ?н чар тарапка жа?ырды. Дагы эки жолу атты эле ок жетпей барып, кара жер топуракка си?ип кетти. Качкын кара атын кара терге т?ш?р?п, кутулуп кет??н?н айласын жасап баратты. Учкан кушка жеткирбес жарыктык Желкара жаадай сызып алдыга баратат. Бул Желгара кайсы жердин малы эле. Ал окуя т?м?нд?г?д?й болбоду беле. Эс тартып калган Каабын бир к?н? Беккулу атага кайрылат:

– Ата мага ат берсе?из мен дагы бала?ыз элем,– деп атага кайрылат.

Эч нерсе жаманчылыкты сезбеген айк?л ата ага ушул канаты бар кара аргымакты кармата берген. Чын эле атага берилбес бул адамдын ниети кара экенин ал кезде кайдан билинет. Атка шыктуу Каабын аны аябай таптайт. ?з?н? курал жаракты топтоп, бир к?н? качып кет??н?н жолдорун ойлонуп келген эле. Бала чакта анын атасы ат таптаган мыкты саяпкер болчу. Аттын ж?н?н ал ошондон ?йр?н?п калган. Калмак талаадагы, желедеги жылкылардын баарын карап чыгып ушул ж?д?? кара тайды жактырып калып:

– Беккулу ата мага бобул эле ж?д?? кара тайды бер деген.

Аргымак сырын билген Беккулу ата да ушул кара тайга к?з? т?ш?п ж?рг?н. Кара тай чаалыкпаган жаныбар болот,– деп ата да баамдаган. Бирок «кулум деле менин жакыным эмеспи мине берсин, кара тай сенден айлансын»– деп айк?л ата Каабындын тири карактыгын т?ш?н?п, к?л?к жаныбарды андан аяган эмес эле. Бала кара тайды ?йр?т? баштайт.

Ошондо саяпкер Нурсейит:

– Беккулу ата бул бала тегин эмес экен ат к?л?г?н билет тура,– деген.

– Ой, бул бала, калмактын атактуу байынын баласы болгон кыргыздарды чаба берип такыр тынчтык бербей койгондо, биз аны кешигин кетире кыйратып, оокатын, малын талап алып урук тууганын кул кылып алганбыз.

Калмак таптаган атын «Желгара» деп коёт. Желгара далай сызып байгелерди ала баштайт. Муну к?рг?н Беккулу атанын жакындары:

– Ата буга эмне кара к?л?кт? берди?из,– дешет.

– Ой эми, бир тай экен ошону койчу, к?л?к керек болсо момунча жылкыдан к?л?к тандап ала бербеси?ерби,– деген.

Атанын айтканына алар макул болушкан.

Калы? журт дагы Беккулу атанын марттыгын ?т? жактырган. «Март болсо Беккулу байдай болсун тигине кулу к?л?к чаап жыргап ж?р?т»– дешкен.

Желгара жаныбар укмуш ат болду. Ал Манас жомогундагы Алгара сыяктуу болуп калды. Балдар дагы Желгара жаныбарды Баатыр Ко?урбайдын Алгарасына окшоштуп т?м?нд?г? ырды чыгарышкан.

Минген кезде жарашат,

Каабындын кара аты.

Капталында бар эле,

Калдайган эки канаты.

Каабын кара тору кара мурут, куш мурун тултугуй бет балжайган жигит эле. Ал дайыма кундуз тебетей кийип сыланганды жактырган.

Качып баратып Каабын арманданды « Ата?ын к?р? бекер кылган экем, атанын эле айтканы боюнча болгонумда эмне? Мындай азап-тозокко учурабайт элем. Булар мени соо койбой калды» – деди оюнда.

Жолчоро:

– Беккулу атам ушул кара атты Каабынга бекер берген аны ?з баласындай к?рч? эле.

Куугунчулар Каабынды кууп ж?р?п отурушту. Бат эле т?н кирип, жылдыздар жымы?дап чыкты. Акыры эч нерсе к?р?нб?й калганда, куугунчулар чо? таштын т?б?н? келип, эс алып тамактанышты. Бир?? атка сак болуп кайтарып жатышты. Калганы эки жактан эптеп кургак отун чогултуп, жаа менен атып алган кекиликти куйкалап жешти. Калгандары эки жакты Каабын келип калабы деп акмалашып сак жатты. Та? ата элек кара?гы жылдыздардын нуру жерге т?г?л?п, куугунчулар тамактанып б?т?п, аттарын минип куугунга камынышты. Тээ сайдын ары жагындагы чо? таштын т?б?н?н жылтылдап к?йг?н от к?р?нд?. Жолчоро:

– Тетиги от мергенчилердики же алардыкы болбосо Каабындыкы. Ал т?нд? ашуудан ашып кете алмак эмес. Ашуудан б?г?н ашат.

Алар аттарын минип бат эле отту карай ашыга жете келишти. Беш?? от жакты карашты. Бир адам от жагып жаткан экен. Жакшылап караса, Каабын экендиги байкалды. Ал оттун алоо жарыгында коломтонун жанында отурган д??н?н элесин берип турду. Качкын бир нерсени куйкалап б?т?п, ашыга апылдатып жеп жатат. Аябай ачка болгон шекилденет.

–Каабын экен ылдам барып колго т?ш?р?п алалы.

– Колго т?ш?р??н?н кереги жок аны ушул жерден жок кылыш керек, ошондо биз келишпес жоодон кутулуп тынч уктайбыз. Билеси?би анын эмне деп айтканын ал Беккулу атанын ?ч баласын ?лт?р?п тукум курут кылып кетем,-деген. Биз аны ушул бойдон тим койсок ал баары бир бизди чаап, уйпалап кеткенге аракет кылат.

Бул с?зд? угуп баардыгы шалдайып калышты.

Ошол кезде келаткан аттын кабарын алдыбы, Каабындын кара аргымагы кишенеп жиберди. Каабын келаткан кишилердин кабарын алып, даяр турган киймин кийип, бат эле жолго чыкты. Куугунчулар анын артынан кууп калышты. Качкын кара атын камчылап ашууга карай бет алды.

Жылдыздар асманда жымы?дайт. Аркайган ашуу тараптан сууктун илеби согуп адамды ичиркентет. Ар кайсы жерде атам замандан берки таштар сороёт. Азырынча теребел тынчтыкта. Каабын атын камчылап, ашууга карай жол тартты. Ал артынан куугун калбай катуу келатканын билди. Качкынды Жолчоро мылтык менен атты. Ок Желкаранын о? бутуна тийип, аксап баса албай калып, жарыктык жаныбар жадам сурап аянычтуу кишенеп жиберди. Качкын аттан т?ш?п, куралдарын алып качып баратты. Бир аз чуркап кача албай демигип к?й?г?, жыла албай калды. Ошол кезде ал жаасын, мылтыгын алып кыргыздарды атууга камынды. Каабын да о?ой мерген эмес эле. Жолчоро меелеп туруп атып калды. Ок калмактын сол капталына тийип, тоголонуп жатып калды. Куугунчулар бат эле жете келди. Качкын катуу жыгылып, денеси бир далайга дир-дир этип кагып турду да, анан оозунан кара кочкул кан агып, бат эле жан берип жатып калды.

Жолчоро:

– Бизге дитин бербеген качкын шыбагасын ушинтип алды, тууган болуп к???л?н бербесе да, к?п жылдан бери биз менен бирге ж?р?п калды, с??г?н тетиги жерге алпарып жакшылап к??мп коёлу. Денесин таштап карга, кузгунга жем кылсак биздин мойнубуга к?н?? ж?кт?л?п, тынч жашай албай калабыз. Баатырлар унаасынан т?ш?п, аттарынын ооздугун чыгарып, отко коё беришти. Качкындын курал жарак, буюмдарын алып анан кудайга жалынып, с??кт? кыбылага карата кийми менен казылган чу?курга салып, топурак жана майда таштар менен к??мп киришти. Денени тапшырып б?тк?нд?н кийин ит-куш жеп кетпесин деп, чо? таштарды ?ст?н? ?й?п киришти. Бир азга ошол жерде эс алып отурушту да анан туруп, колдорун агып жаткан булактын суусуна жуушту. Ушуну менен байкуш Каабындын иши б?тт?. «Бизге тынчтык бербеди? эле эмне кылабыз, тагдырдын иши ушундай эле дешти». Аттарынын минип, Желкараны акырын жетелеп келе жатышты.

Айлана кулак кескендей жымжырт. Такыр эчтеке болбогондой элес келет. Жерге к?н нурунун жарыгы толук т?г?л?п, к?з к?н?н?н элеси.

Качкындын с??г? чо? таштын т?б?нд? алыс калды. Кара ат жетелеп келаткан беш жолочу. Созулуп жаткан жарыша кеткен жолдор. Бетегелер катуу тартып ката баштады. Чо? таштын т?б?нд? шылдырап тунук булак ыр ырдап агып жатат. Ал ?м?рд?н элесин жакшы жышаана кылып ыр таратып жаткандай.

Б?г?н к?н ачык, тээ береги карт аскада илинип боз булуттар турат.

Ак элечек кийген касиетт?? эне айтып калаар эле:

– ?ч баламын кыялы ?ч башкача болду. Улуу балам курумшу мал жанга ынак болуп, айрыкча Камбар ата тукумун берилип жакшы к?р?т. Ал малын к?б?йт?п, бизди жыргатып, сасыган бай болот го.

Эне бир тынымга токтоп калды да анан с?з?н улантты;– ?ч?? аман –эсен чо?ойду, ?йл?н?п да алышты, эми бала-чакалуу болуп жаманчылыгын к?рс?тп?с? болду, журтубуздун саны арбып, тукумубуз к?б?йс?н,– деп кудайга жалынып бата тилеп койду. Анан эле эне жанындагы кемпирлерге кой десе болбой дагы с?йл?п кирди,– Ортончу балам Б?т?бай болбоюуп э? эле жоош, эчтеке менен иши жок, барбы, жокпу баарына кайыл. Бирок ата-энесинин тилин аябай алып, биздин с?з?б?зд?н чыкпайт. Ал атасын айрыкча жагат. Атасы менен жаны бирге. Ал б?рк?т салып, куш агыткан менен ынак жакшы адими кийинип, тайган коё берип ошол иши менен алек. Анан комузга ?т? жакын ?р?к комуз чертип, кыз келин, элге ырдап берип, ошолордун батасын алганга умтулат. Атасы сыяктуу эч нерсе менен иши жок. Ортончу балам, Шо?ко к?л?к таптап, ат чыгарып, Камбар Ата тукумуна ынак болуп калды. К?л?к чаап байге алып, ошонусу менен чо? атакка жеткиси келет. К?л?к минип алып, айылдан-айыл аралап, сулуу кыз издеп ?р??н?к иттерди абалатканга маш. Эне айылдагы Кермекаш деген бир куудул келиндин ырын айтып берди:

Шо?шо?доп унаа желдирип,

Шо?ко жигит атын чаап.
<< 1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 64 >>
На страницу:
40 из 64

Другие электронные книги автора Кадыр Абакиров