ТҰРАН БАҺАДҮРЛЕРІ НЕМЕСЕ ЕР, БИ, НАРДЫҢ ЕРЛІК ЖОРЫҚТАРЫ

деп девиз-?рандарын айтты. Содан кейiн ?здерi ?ала?ан ойын-дарына кiрiсiп кеттi.

А?шам жамырай балалар ?йлерiне бiртiндеп тарай бастады. Айс?лтан: «Ой, к?рiп жат?ан сериалым басталып кеттi. Мен ж?нелдiм» деп, ?йiне ж?гiре ж?нелдi. Еркiн: «?йдегiлер к?тiп ?алды. Тама? iшетiн уа?ыт болды» деп, iнiсiн ертiп ол да ?йiне зытты. «Компьютердегi ойыным ?алып ?ойды» деп, Бердiм?рат та тайды. Бiр кезде ала?да а?айынды ?шуi ?ана ?алды. Олар ?обалжы?ан жо?, «Бiздi? ?ке-шешемiз ?ызметтерiнен кеш келедi. О?ан дейiн кiтап о?и т?райы?» деп, ?йреншiктi орынды?тарына жай?асты. Олар кiтап беттерiн аударыстырып ?арап, суреттерiн тамашалап, ?р?айсысы ?з-?зiмен болып кеттi.

Мезгiл наурыз айыны? со??ы ширегi т??ын. О?т?стiктi? ерте басталатын к?ктемi на?ыз дер ша?ында. Айнала атырапта?ы а?аш-тарды? балауса, жап-жасыл жапыра?тары к?з с?йсiндiре баурайды. Сонау ?ткеншек т?ста?ы а?аштарды? шешек ат?ан ?ызыл тор?ын г?лдерi т?бiнде ойнап ж?рген балдыр?андарды? шо? к??iлдерiмен еселене ??лпырып к?рiнетiндей. Кенет саяба? ?оршауы сыртынан бiр ?йелдi?: «?й, ?лима, Ш?рiп, бол, ?йге ?айты?дар! Тама?тары? суып ?алды…» деген даусы шы?ып едi, онда?ы балалар да бiртiндеп ?йлерiне тарап кеттi. Кешкi ымыртта а?аш арасында?ы ??старды? орын-орындарына жай?асып жат?ан ши?ылдары ?ана назар аудар-тады. Бiршамадан кейiн оларды? да ?ндерi ?штi. Тылсым тыныш-ты?ты кенет бiр т?стан шы??ан гуiлдеген дауыс б?зды. ?р?айсысы ?з ойымен болып отыр?ан балалар бастарын к?терiп еле? ете ?алды. ?шеуi ??ла?тарын т?рiп, дауыс шы??ан к?кке ш??шия ?адалды. Ж?лдызды аспаннан, шынын айт?анда, берiден, я?ни, тiк?ша? ?шатындай жа?ыннан асты-?стi жар?ыра?ан «т?релкенi» к?ргенде, олар есе?гiреген балы?тай ауыздарын ашып, сол т?р?ан к?йлерiнде ?а?шиды да ?алды. Т?ла бойларын белгiсiз ток к?шi кернегендей тiтiркендiре шымырлатты. Ал ?лгi «т?релке» болса ?ткiр с?улелi шамдарын мы? ??былта ойнатып, жайымен жылжып, ескерткiштi? т?сына жа?ындай бердi.

– Бейм?лiм ?шатын объект! – дедi Нар та??алысын жасыра алмай к?зiн ба?шитып.

– Тура бiздi? т?бемiзге ?шып келедi! Тез жасырынайы?! – дедi Ер де ала?дап.

– Олар бiздi? ала??а ?онба?шы!.. Ж?рi?дер, бауырлар, ана б?та-ны? тасасына барып, бiлдiрмей ба?ылайы?, – дедi Би ендi сабасына т?скенiн бай?атып.

?шеуi е?кейе ж?рiп, жылдам басып, итм?рын б?тасыны? артына жасырынды. К?здерi жыпылы?тап, жапыра?тарды? арасынан ?лгi «т?релкенi» ба?ылай бастады.

«Т?релке» айт?андай-а?, д?л т?беге келiп «то?тап», астынан т?рт ая?ын шы?арып, жайымен лифт сия?ты т?мен сыр?ыды да, ала?ны? ортасына келiп жайымен ?онды. Б?йiрiндегi есiгi ашылды. Ішiнен адам кейiптi, жылтыра? киiмдi, т?белерiнде антенналары бар ?ш гуманоид шы?ты. Олар ескерткiштi? алдына барып, жан-жа?ынан байыппен ?арап, монументтегi батырларды фотоаппарат сия?ты ??ралдарымен т?сiре бастады. Кенет бiреуi ескерткiштi? т?бiне т?ртб?рышты бiр затты ?ойды да, содан шы??ан ш?батыл?ан сымды кемелерiне тартты.

– Ой, олар бiздi? ескерткiштерiмiздi жарып кетпекшi! – дедi Нар кенет ?рейленiп. Осы с?здi? си?ыры ?сер еттi ме, бойларын билеген ?рей сап тиылып, оны? орнын бiр орасан к?ш ??рсай жаулап, ?шеуi де батылданып кеттi.

– Жо-о?! Бiз о?ан жол бермеймiз! – дедi Ер орнынан атып т?р-ып. – К?не, ?ылыштары? мен ?ал?андары?ды алы?дар! Ал?а, бау-ырлар! – ?шеуi ?аруларын жар?-ж?р? еткiзiп, ж?здерi с?станып, ая?тарын ны?, батыл басып, ала??а жетiп барды.

– То?та?дар! ?оз?алма?дар! – деп олар айбат шеге ал?а жылжыды.

Гуманоидтар сол т?р?ан жерлерiнен ?оз?алмай, балалар?а та?дана ?арады.

– Анау аспаптары?ды жинап алы?дар! Бiздi? бабаларымызды? ескер-ткiштерiн ?опарып, жой?алы т?рсы?дар! Бiз жар?ызбаймыз! – дедi Ер ?ткiзгiш-сымды ?стап т?р?анына т?не т?сiп.

– ?-?, – дедi олар балаларды? ойын т?сiне ?ойып. – ?оры?-па?дар. Бiз ескерткiштерi?дi жарайын деп ж?рген жо?пыз.

– Онда мыналары? не?!

– Б?л ?ткiзгiш ?ой. Кемедегi аппарат?а жал?ап, ескерткiштi? жалпы таби?атын зерттейiк деп едiк.

– И?, обьектiлердi? адамдар?а тигiзер ?сер-ы?палын ??айы? деп едiк.

– ?-?, онда зерттей берi?iздер, – дедi балалар сабасына т?сiп. – Сiздер кiмсiздер? ?айдан келдi?iздер? Не ма?сатпен ж?рсiздер? Бiз де сiздер туралы бiлгiмiз келедi.

– Бiз сiздер «?ркер» деп атайтын шо?ж?лдыздар ж?йесiнен келдiк. Я?ни, ?ркерлiктермiз. Ал, ма?сатымыз – сiздер, жерлiктер т?р?ыз?ан мына сия?ты ерекше ??рылыстар мен монументтердi? м?н-ма?саты мен таби?атын зерттеп -т?йсiну. С?йтiп жерлiктер туралы жан-жа?ты ма?л?мат жинау.

– Сiздерге та? ?алып отыр?анымыз, – дедi екiншiсi с?здi ?рi ?арай саба?тап. – Б?рын жерлiктер бiздi к?рген замат т?ла бойлары ?алшылдап, ?ор?ып, ?ркiп, естерiнен танып жатушы едi. Ал сiздер ?йтудi? орнына, батырларша айбат шегiп, бiзге тап бердi?iздер. Со?ан ?ара?анда, мына ер бабалары?ызы? ескерткiшi бойлары?ыз?а к?ш-?айрат пен рух дарытатын сия?ты ?ой. Солай ма?

– Д?рыс айтасыз, – дедi Би оны ?оштап. – Бiз батыр баба-ларымызды ма?тан т?тамыз ж?не ??рметтеймiз. Елiмiздi? тарихын тере? бiлуге ?мтыламыз. Сол ер бабаларымыз?а ??сап бiз де батыр, ?а?арман бол?ымыз келедi.

– Ж?н —ж?н.

– И?, батыр бабаларын ??рметтеп, ма?тан т?татын, ерлерiне арнап осындай з?улiм де с?улеттi ескерткiштер орнататын биiк рухты елге еш-?андай жау ?ор?ынышты емес шы?ар. Тiптi бiз де сiздерден сескенiп т?р емеспiз бе, – дедi олар к?лiмдеп. – Осы батыр баба-лары?ызды? ерлiк тарихын бiлесiздер ме?

– Бiлгенде ?андай! – дедi ?шеуi ны? та сенiмдi ?нмен.

– Бiзге ??гiмелеп бересiздер ме?

– О-о! – дедi Би басын шай?ап. – Батыр бабаларымызды? ерлiк хи-каяларын ??гiмелеуге бiр т?н т?рма?, бiрнеше к?н жетпейдi. Сiздердi? де уа?ыттары?ыз ты?ыз шы?ар.

– Д?рыс айтасыз.

– Онда сiзде к?шiретiн аппарат бар ма? Бiздегi кiтаптарда барлы?ы жазыл?ан, – деп, ?здерi орынды?та ?алдыр?ан кiтаптарды к?рсеттi.

– И?, бар, – дедi де бiреуi жылдам барып, ескерткiш т?бiндегi ?лгi аппаратты ?келiп, ?а?па?ын ашты да, балалар берген ?ш кiтапты со?ан салды. Бiр минут ?ттi ме, ?тпедi ме, ?а?па?ын ?айта ашып, кiтаптарды балалар?а ?айтарды. – К?шiрiп алды?. ?здерi?е ?лкен ра?мет!

– Сiздерге жа?сы, – дедi Нар та?дан?анын сездiргiсi келмей. – Сонау ?арыш т?кпiрiнен «т?релкелерi?iзбен» ?шып келiп, жерiмiздi? таби?атын ???ыл-ш???ылына дейiн зерттейсiздер. Керектi ма?л?мат, деректердi жылдам к?шiрiп ала ?оясыздар. Ал бiз болса? ертеде ?ткен батыр бабаларымызды? ??мыр-деректерiн ?анша о?ыды? десек те, ?зiп-ж?лып ?ана бiлемiз. Шiркiн, сiздер сия?ты бiз де ата-бабаларымызды? д?уiрiне саяхат шегiп, ??мыр-т?рмыстарын ???ыл-ш???ылына дейiн зерттей алса? ?ой…

– Оны? еш?андай ?иынды?ы жо?, – дедi ?ркерлiктердi? бiрi кеуде-сiндегi ?обдишадан медальон-т?мар сия?ты бiр затты суырып алып жа-тып. – Бiз де сiздердi? биiк рухтары?ыз бен ер-ж?рек-тiктерi?iздi, батыр бабалары?ыз?а деген с?йспеншiлiктерi?iз бен отаншылды?тары?ызды ??рметтегендiктен, берген дерек-м?лiмет-терi?iзге риза бол?анды?тан, мына «Ке?iстiк са?аттарын» сiздерге тарту етпекпiз, – деп, ?шеуiне ?ш са?ат ?статты.

– Мойындары?ыз?а iлiп немесе ?олдары?ыз?а та?ып алы?ыздар. Бетiндегi мына айнасын басса?дызар, экраны ашылады. Бар?ы-лары? келген заманны? уа?ыт ?лшемдерi – сек?нд, минут, са?ат, ай, жыл, ?асыр, д?уiрлердi к?рсетедi. Осы са?ат ар?ылы тарих ?ойнауында?ы ?ткен д?уiрлерге де, алда?ы болаша??а да ке?iстiк ауыстырып, саяхат жасай аласыздар.

– Ежелгi д?уiрлерге де барып келе аламыз ба? – дедi Ер ?уанышын жасыра алмай, ж?зi алаулап.

– И?, ол ?шiн уа?ыт белгiлерiн бар?ылары?ыз келген жыл, ?асыр, д?уiрге ?ойып, картасына бойлы?-ендiктерi мен мекен-т?ра?тарын т?сiрiп, туралайсыздар да, мына т?ймесiн басып ?ала-сыздар. Сол мезет айнала ке?iстiк ?згерiп, ?ала?ан д?уiр, ?ала?ан жерден шы?а келесiздер, – деп, б?рiн к?з алдарында к?рсетiп, т?сiндiрiп бердi.

– Ал, керi оралу ?шiн ше?

– Онда мына к?рсеткiштердi б?гiнгi заман?а туралайсыздар, – т?ймелерiн басып к?рсетедi. – Т?сiдi?iздер ме?

– Т?сiндiк.

– Онда, балалар, бiз жиналайы?. Ал, арман-тiлектерi?iзге жетi-?iздер! К?рiскенше!

– Сiздердi? де жолдары?ыз болсын! К?рiскенше!

?ркерлiктер бас?ышпен к?терiлiп кемелерiне кiрдi де, есiктер жабылды. Бiр кезде ?оз?алт?ыш iске ?осылып, жерден баяу к?терiлдi де, асты-?стi жар?ырап, ?ршы?тай шыр айналып, ж?лдызды аспан-ны? т?негiне бара-бара н?ктедей кiшiрейiп с??гiп кеттi.

– Ала?ай! «Тiлегенi? алды?нан iздемей-а? табылар!..» – дедi Нар Алтынсариннi? екi жол ?ле?iн айтып.

– Табылады!!! – дедi ?ал?ан екеуi де ?уана са?ат ?ста?ан ?олдар-ын жо?ары к?терiп.

– К?птеген а?сарлы тiлектерiмiзге жететiн болды?!!!

?шеуi к?ш пен же?iс, шарапат – бiрлiкте дегеннi? белгiсi – ж?дыры?тарын т?йiстiрiп, артынша т?йiлген ?олдарын к?кке к?тер-дi.

– Ендi Алла ?аласа, батыр бабаларымызды? заманына жоры??а шы?а-тын м?мкiндiгiмiз бар.

– Онда, бауырлар, жоры??а дайындалайы?!

– Жоры??а дайындалайы?!!!

***

?шеуi ?арамерген жайлауында?ы Ж?мабай аталарыны? ?йiне бiр к?н ?онып, ата-?желерiне деген са?ыныштарын басып, ерте?iне олармен бiрге та??ы шай?а отыр?ан. Шай ?стiнде Би:

– Ата, ?же, бiз жыл сайын жаз?ы демалысымызды сiздердi? жанда-ры?ызда ?ткiзiп, жыл?ы ба?у?а ?ол?абыс тигiзушi едiк ?ой. Б?л жолы жоспарымыз ?згерiп, жайлау?а шы?а алмайтынымызды ескерткелi келдiк. – дедi ата-?желерiне еркелей ?арап.