ТҰРАН БАҺАДҮРЛЕРІ НЕМЕСЕ ЕР, БИ, НАРДЫҢ ЕРЛІК ЖОРЫҚТАРЫ

– ?лы т??iр??т! Кейхосрау Сiздi ?лысты? ?лы к?нiмен ??тты?тап, д??ай-д??ай с?лем жолдады. Егер м?мкiндiгi?iз болса, б?гiн жиенi?iздi? мерекелiк дастар?аныны? ??рметтi ?она?ы болса екен деп, iлтифат еттi.

Алып Ер То??а д??гелек ж?зi шырайланып, а? жарыла к?лiп алды да:

– Ендi, жиенiмiз жайылып жасты?, иiлiп т?сек болып жатса, на?ашысы неге бармайды екен. Барамыз! Бар, солай с?лем айтып бар!

Ер Нарды? ??ла?ына е?кейiп:

– Осы дастар?анда емес пе, Алып Ер То??аны? адамдарын шетiнен мас ?ылып, шараптарына у ?осып ?ырып салатыны?

– И?, осы дастар?анда.

– Ендеше сол жайды айтып, бар?ызбай ?ойса? ?айтедi?

– Жо?, болмайды, – дедi Би. – Бiрiншiден, «Т??iр??тты? екi с?йлегенi – ?лгенi», т??iр??т «барамыз» деп у?де бердi. Екiншiден, осындай ?лысты? ?лы к?нi т?ранды?тарды? д?ст?рi бойынша, жауыны? да дастар?анынан бас тартпайтын салт бар. Кейхосрауды? есебi де осы емес пе. Сонды?тан, б?л жолы ?ндемейiк, ал бар?ан со? бiр м?нiсiн табармыз.

***

Шахты? мейман к?тетiн ке? залы. Д??гелене жасал?ан ке? ?стел. Т?рде на?ашылы-жиен болып Алып Ер То??а мен Кейхосрау отыр. Алып Ер То??аны? о? жа?ына – т?ранны? игi жа?сылары – у?зiр, билер мен а?са?алдар, ?олбасшылар мен нояндар, Кейхосраудан т?мен парсыны? игi жа?сылары жай?ас?ан. Ал, Ер, Би, Нар есiк жа??а жа?ындау орналас?ан. ?стел ?стiнде т?ранды?тарды? ?лтты? та?амдары – ?йме таба? ет, ?азы-?арта, ?ымыз, бауырса?, iрiмшiк, ?лыс к?же та?ы бас?а та?амдар.

Би жанында?ы бауырларына сыбырлайды:

– Бауырлар, бай?ады?дар ма, дастар?анда?ыны? б?рi – т?ранды?тарды? ?лтты? та?амдары. Демек, б?л – ?она?тарына деген сый-??рметтi? белгiсi, ?она?тарыны? к??iлiн к?терiп, жайлан-дыруды? бiр т?сiлi. Ал, дастар?анны? екiншi б?лiгiнде менi?ше, парсыны? ?лтты? та?амдары мен шараптары ?келiнедi. С?йтiп, ?она?тарын жа?сылап сыйлап, ?ыздыра отырып, ?здерi де мерекелiк к??iл к?йге енедi. Сондай ?ызу отырысты? ?стiнде ?она?тарды? алдына улы шараптар ?ойылады… Т?сiндi?дер ме, бауырлар?

– Т?сiндiк.

– Ендеше сылтауратып дала?а шы?айы?. Сол жерде а?ыл-дасармыз.

?ш бауыр орындарынан т?рып, к?тушi жiгiттерге дала?а шы?у-ды? ым-ишарасын жасайды. Олар бiрден т?сiнiп, бiреуi оларды сырт?а ертiп ?кетедi.

***

?шеуi д?ретханада т?рып, бiрден жоспар?а кiрiседi.

– Бауырлар, бiздi? е? басты ма?сатымыз, ас ?йге бару екенiн бiлесi?-дер ?ой?

– И?, бiлемiз. Жа?а келе жат?анда ас ?йдi? ?айда орналас?анын бай?ап алды? ?ой. Осы ?йдi? батыс ?анатында, т?менде екен.

– Ендеше, мына ашы? терезеден т?мен т?суiмiз керек. Бауырлар, белiмдегi ар?анды шешiп алы?даршы, – Ер к?йлегiнi? етегiн жо?ары к?тередi. Нар мен Би оны? белiндегi ораулы ар?анды тар?атып, босатып алады. Оны? бiр ?шын терезе жа?тауына байлайды да, екiншi ?шын терезеден ары асырып жiбередi.

***

?шеуi д?лiз бойымен еппен, мысы?табандап ж?рiп, асхананы тауып алады. Бiра? есiгiнi? алдында бiр к?зетшi т?р екен.

– Ендi не iстеймiз? – дедi Ер ?обалжып. – ?лде оны? к?зiн жо?алтамыз ба?

– Жо?, болмайды, – дедi Би. – Парсылар к?дiктенсе, жоспар-ымыз ж?зеге аспайды.

– Онда ?андай амал бар?

Бауырлар ойланып ?алды. Бiр кезде Нар:

– Мен ?азiр к?зетшiнi? алдына барамын да, адасып кеткенiмдi айтып, ?она? к?тетiн залды? ?айда екенiн с?рап, шал?ытып т?ра-мын. Сендер сол кезде бай?атпай кiрiп кетесi?дер. Ал, мен ж?нелдiм.

– Жолы? болсын!

Нар к?зетшiнi? алдына барып, адасып кеткенiн айтып едi, ол ?она? бала?а ?зын д?лiздi к?рсеттi де:

– Осы д?лiзбен тiке ж?ре берсе?, о? жа?ы?нан жо?ары к?тер-iлетiн текпешектi к?ресi?. Сол ар?ылы келесi ?абат?а к?терiлiп, о??а б?рылса?, оюлы алтын есiктi к?ресi?. Мiне, сол ?зi? iздеген ?она?асы беретiн ?лкен б?лме.

Нар ра?мет айтып, д?лiзге ?арай ая?дады.

Д?л осы уа?ытта, Ер мен Би к?зетшiнi? арт жа?ынан асхана?а ?тiп, аспазшылар мен даяшылар?а бай?алмай, ?стелдi? астына кiрiп кетедi. Соны? астында т?рып, ?стел-жап?ышты? арасынан сы?алап, асханада?ы бар жайды ба?ылап отырады.

Аз ?ттi ме, к?п ?ттi ме, бiр уа?ытта асхана?а бас у?зiр кiрiп келедi. Ол бас аспазды о?аша шы?арып, бiр шынысауытты ?статады да, ??ла?ына сыбырлап бiр н?рселердi т?сiндiредi. Аспаз «т?сiндiм» дегендей басын изейдi. У?зiр кеткеннен кейiн бас аспаз шыны-сауытта?ы с?йы?-ты?ты iргеде ?аз-?атар т?р?ан т?рт ??мыра?а ??йып шы?ады.

– К?рдi? бе? – дедi Ер бауырына ?арап. – ??мыралар?а у ??йып шы?ты. Ендi олар?а шарап ??яды да, ?она?тарыны? алдына апарады. ?не, бас аспаз даяшы жiгiттерге кеттi. Бiз оларды тезiрек бас?а ??мыралармен алмастырайы?.

Екеуi ж?гiрiп барды да, у ??йыл?ан ??мыраларды алып, оларды? орнына бас?а ??мыраларды ауыстырып ?ойды. ?лгi ??мыраларды ?здерi жасырын?ан ?стел астына апарып жасырды да, ?здерi еппен жылдам ж?рiп, асхананы? шы?ар есiгiне беттедi.

– Ендi к?зетшiден ?алай шы?амыз? – дедi Ер.

– Былай болсын, – дедi Би. – Бiз ?шеумiз егiз ?озыдай ??сас емеспiз бе? Мен ?азiр Нар болып к?зетшiге барайын да, адасып кеткенiмдi айтып, жолды та?ы с?райын. Ол т?сiндiрiп жат?ан кезде, сен сытылып шы?ып кетесi?. Жарайды ма?

– Болсын, – дедi Ер.

Би сырт?а шы?ып, к?зетшiге жа?ындады. К?зетшi к?зi шара-сынан шы?а та?данып:

– Сен м?нда ?айдан ж?рсi??! Мен ?лгiнде ?ана са?ан жол к?рсетiп едiм ?ой, – дедi.

– Рас, к?рсеттi?iз. Бiра? мен бай?аусызда бас?а жа??а б?ры-лыппын. Содан адасып ж?рiп, асхананы? ?ызметшiлерiне арнал?ан екiншi есiгiнен кiрiп кетiппiн. Ма?ан жолды асы?пай ?айта т?сiндiрсе?iз.

– Онда ж?р, – дедi к?зетшi Бидi д?лiзге таман ертiп ?келiп. – Жа?сылап ??ып ал. Осы д?лiзбен тiке ж?ре бересi?, о? жа?ы?нан жо?ары к?терiлетiн текпешектi к?ресi?. Сол ар?ылы келесi ?абат?а к?терiлiп, о??а б?рылса?, оюлы алтын есiктi к?ресi?. Мiне, сол ?зi? iздеген ?она?асы беретiн ?лкен б?лме. Ендi адаспай тауып бар.

– Ра?мет, – дедi де Би д?лiзге ?арай ая?дады.

Ер сол уа?ытта к?зетшiге бай?алмай сытылып шы?ып кетедi.

***

Ала к?ле?ке б?лме. Б?лменi? екi жа?ына ?зынынан ?ойыл?ан с?кiлерде т?ранды?тар с?лап-с?лап ?алы? ?й?ыда жатыр. Бiр б?йiрде жат?ан бауырлар орындарынан т?рады да, Алып Ер То??аны? жанына жетiп барады. ?орылдап, ?атты ?й?ы?а берiлген оны ?шеуi ?ш жа?тан тарт?ылап, ?ре? оятады да, а?ырын с?йлеп бар жа?дайды т?сiндiредi.

– М?мкiн емес! – дедi Алып Ер То??а та?данып. – Бiз тiрi ?алды? емес пе!

– ?йткенi, бiз улы ??мыраларды ауыстырып ?ойды?. Содан тiрi ?алды?ыздар.

– Т?к т?сiнсем б?йырмасын! – деп, Алып Ер То??а басын шай?айды.

– К?п кешiкпей ?аруларын жала?датып, парсыларды? ?здерi де келiп ?алуы тиiс. Сонда б?рiне т?сiнесiз. Ол ?шiн бiздi? адамдар ояу к?йде ?аруларын сайлап, дайын жатулары керек.