ТҰРАН БАҺАДҮРЛЕРІ НЕМЕСЕ ЕР, БИ, НАРДЫҢ ЕРЛІК ЖОРЫҚТАРЫ

Т??iр с?йiп жарат?ан,

?лемдi ?зiне ?арат?ан,

?а?арын жау?а тарат?ан

К?к т??iрiнi? ?лы едi!

– К?не, бауырлар, – дедi Ер бауырларына кезек-кезек ?арап. – Са?атымызды к?не д?уiр – бiздi? д?уiрiмiзге дейiнгi 626 жылды? Наурызына туырлайы?.

?шеуi де же?дерiн ысырып, «Ке?iстiк са?аттарыны?» айналарын бас-?ылайды. Содан кейiн о? ?олдарын кеуделерiне ?ойып, ?ран-дарын екпiнмен айтады:

Бiз – Т?ранны? ?лдарымыз,

Ерлiк – басты ?ранымыз!

Жоры??а сай, дайынбыз,

Тектi елдi? ?ыранымыз! —

?шеуi де са?аттарыны? т?ймесiн сырт еткiзiп басып ?алады.

***

Бiздi? д?уiрiмiзге дейiнгi 626 жылды? Наурыз айы. Парсы елiнi? Нейн?ва ?аласыны? ма?ында?ы басы жайпа?, ат шаптырымдай жазы? ке? жота. Алып Ер То??аны? ?алы? ?скерi ?лысты? ?лы к?нi – Наурыз мерекесiн тойлау ?стiнде. К?к жотаны? бiр ?анат-ында к?рес, жамбы ату, сада? тарту, та?ы бас?а сайыс ?нерi ?ызу ж?рiп жатыр. Сай жа?тан к?кпаршыларды? ?и?у салып дауры??ан дауыстары естiледi. Жонны? екiншi ?анатында ?азан-?азан ет асылып, к?же ?айнат?ан, саба-саба ?ымыз пiскен ?ызылды-жасылды киiнген ?йелдер.

Жасыл жонны? орта т?сында?ы мереке ?шiн арнайы тiгiлген е?селi, ке? асырда[1 - Асырда* – хандар?а арнайы тiгiлетiн з?улiм, ке? жоры? ?йi.] да думан ?ыз?ан. ?стi мол та?амнан ?айыс?ан ?лкен дастар?анда т??iректегi тайпа к?семдерi мен а?са?алдар, билер мен ?ол-басшылар жай?ас?ан. Т?рдегi ке? иы?ты, е?селi, алып денелi кiсi ?згелерден ерекше к?рiнедi. Б?рi а? са?алды, а? киiмдi бiр к?йшiнi орта?а алып, соны? ?обызбен егiле тарт?ан к?йiн ?ор?асындай бал?ып, ?ымыз iшiп балбырап ты?дау ?стiнде. ?здiге-созды?а шы??ан к?й ?уенi ?ай-?айда?ыны еске т?сiрiп, жауыгерлердi бiр к?рсiнтiп алып едi. Ж?ректi езген к?не к?й буыр?анып ая?тал?аны сол едi, iштегi-сыртта?ы жауынгерлер: «Ой, б?рекелдi, к?йшi ата! Ту?ан елдi еске т?сiрiп, бiр жасап ?алды? ?ой!» деп, ?ошемет с?здерiн жаудырды. Лепес, тiлектер с?йыла бергенде iшке бас к?зетшi кiрдi. Ол т?рдегi алып денелi ?лгi кi-сiге ?арап т?рып:

– Хан ием, ?иянда?ы ж?рттан келген ?ш бозжiгiт Сiздi? алды-?ыз?а кiруге р??сат с?райды. ?алай б?йырасыз? – дедi басын иiп.

– Р??сат, кiрсiн.

Б?рi есiкке ?арап еле?дей ?ал?ан. Ер, Би, Нар ая?тарын кiбiртiк-теп басып iшке кiредi.

– К?не, б?л жiгiттерге к?же ??йы?дар!

?ш даяшы олар?а бiр-бiр тоста?тан к?же ?затты. ?шеуi ыдыс толы ?лыс к?женi бiр деммен т??кере iшiп, боса?ан тоста?ты ?айтып бердi.

– Б?рекелдi! ?лысты? ?лы к?нi жа?сы ас ?ал?анша, жаман ?арын жарылсын деген. Ал, ендi б?йымтайлары?ды айты?дар.

?шеуi бiрден:

– Хан ием! Бiздi ?з ?осыны?ыз?а ?абылдап алуы?ызды ?тiнемiз. Сiзге адал ?ызмет еткiмiз келедi! – дедi.

Б?рi к?лiп жiбердi. Алып кiсi:

– Сендердi «?иянда?ы ж?рттан» дегенге, ?зге елден келген жатж?ртты? екен десек, т?ркiше с?йлегендерi?е ?ара?анда, ?з тума-мыз екенсi?дер ?ой. ?андай ?нерлерi? бар?

– ?н айтып, к?й тартамыз… Ым…

Іштегiлер ?ыран-топан к?лiп жатыр.

– Ал, жауынгерлiк ?нерлерi? ше?

– Сада? ату, ?ылыштасу, к?рес…

– К?не, ?шеуiне иа? берi?дер!

?ш ?арашы ?шеуiне о?ымен ?ш м?йiздi сада?ты ?статты.

– Сыртта?ы, жамбыларды к?рдi?дер ме?

Балалар арттарына ?арап алып, бастарын изедi.

– Соларды атып ??латы?даршы!

?шеуi сада?тарын о?тап, адырналарын жайлап тартып, жамбы-ларды асы?пай, ыждахаттылы?пен к?здеп, атып ?алады. Бiра? ?шеуiнi? де о?ы жамбы?а тимей, жанай ?тедi.

– На-ша-ар! К?не, ендi бiздi? жiгiттердi шы?ары?дар.

Орта?а ?ш жiгiт шы?ады да, о?таулы жа?тарын бiрден к?терiп, к?здемей атып-атып жiбередi. ?ш о? «зу-у» етiп, жамбыларды ?а?ып т?сiредi.

Алып кiсi ?шеуiне сынай ?арайды:

– ?алай екен?!. Ал, ендi ?ш балуанды шы?ары?дар!

Асыр алдында?ы парсы кiлемдерi т?селген ке? ала??а желкелерi к?жiрейген, б?лшы? еттерi б?лт-б?лт ойна?ан ?ш балуан шы?а келедi. Бiр ?ара?анда, кескiн-келбеттерi алып б??адай б?л ?шеуiн бойлары сыры?тай бауырларды? алып та, шалып та жы?улары м?мкiн емес-тей едi. Бiра? Нар екi жа?ында?ы бауырларына кезек ?арап, естiлер-естiлмес жайымен с?йледi:

– Б?ларды? ?олына т?ссек, ?шеумiздi ?ш б?ктеп, ла? ??рлы к?рмей атып ?рар. Сол себептi, ?олдарына т?спеудi? амалын жасап, каратэ т?сiлiне салып, ?ара??старынан теуiп-теуiп ??латайы?. Бас?а амалды? б?рiне б?лар мы?? етпейдi, – дедi.

– Д?рыс айтасы?, с?йтсек-с?йтейiк!

?ш балуан ?ш жа?тан анталап жа?ындай бергенде, б?лар оларды? уысына т?спей ла?тай б?лт-б?лт етiп ойна?тап, сытылып шы?а бере-дi.

– ?ррит деген! Ептiлiктерiн ?арай г?р!

– ?имылдарына к?з iлеспейдi, шiркiндердi?!

Осылайша олар жолбарысты? алдында?ы мысы? сия?ты ептiлiк к?рсетiп ж?редi де, кенет ?шеуi келiсiп ?ой?андай к?з iлеспес шап-ша? ?имыл-?рекетке барады. Олар мысы?ша к?кке секiрiп, шыр айналады да, бар екпiндерiмен балуандарды? ?ара??сынан теуiп-теуiп ?тедi. ?атты со??ыдан есе?гiреген балуандар жерге кескен теректей г?рс-г?рс ??лайды.

– Ту?, сайтан ал?ыр!!!

– Жарайсы?дар, жiгiттер!

– Б?л жолы ерледi?дер! – деп ?ау?ылдай дауры?ысты ж?рт.

Алып кiсi де та?данысын жасыра алмай басын шай?ап, н?кер-лерiне ?арап:

– Пай-пай! К?рдi?дер ме б?л ептi барыстарды! Жолбарыс деп ж?ргендердi с?латты ?ой! Б?л сайып?ырандар?а ?ш тор?ауыт сауыт пен ?ару-жара? берi?дер! ?осыныма ?абылдадым! – дейдi ?ктем ?нмен.