Bizi Umudsuz qoyma

–Sizi. Buyurun, ?yl?sin, ged?k.

–Ist?yirsiniz, m?n arxaya ke?im. – Qabaq oturacaqda oturan, m?nd?n bes-alti yas cavan olmasina baxmayaraq da, on-on bes kilo agir g?r?n?n kisi t?klif etdis? d? razilasmadim.

–Eyb etm?z.

Salona ke?ib oturdum, yerimi rahatladim. He? birimiz bir-birimiz? mane olmurduq.

–S?leyman. – Tanisliq verdim, amma he? biri buna ?h?miyy?t verm?di.

–Siz Culfaya gedirsiniz? – ?v?zind? s?r?c? he? n? esitmirmis kimi az qala pi?ilti il? sorusdu.

–Yox. ??dibin? gedir?m.

–Onda S?f?rlid? d?s?c?ksiniz, yoxsa T??lid??

–S?f?rlid?.

Masin yerind?n t?rp?ndi.

M?h?rr?m ?minin qirx m?rasimin? gedirdim. O, ??dibind? yasayirdi – o tayli qohumlarimizdandi.

S?r?fnis? qocam ??dibin qiziydi. ?slind?, S?r?fnis? qocamin babasigil ??dibin? bizim S?rt?n k?ndind?n k???b getmisdil?r, bunu S?r?fnis? qocam b?y?kl?rind?n, biz d? ondan esitmisdik.

Babam H?seyxan kisi S?r?fnis? qocami bahar bayrami vaxti, ??dibin?, qohumlarigil? bayramlasmaga ged?nd? g?r?b b?y?nib. Ail? qurandan sonra S?rt?n k?ndind? yasamali olublar, daha dogrusu, S?r?fnis? qocam bura g?lin g?lib.

K?ndin basqa sakinl?ri kimi t?s?rr?fatla m?sgul olurmuslar, mal-heyvan saxlayirmislar. Qisi Araz qiraqlarini, Hasani bagi, Sigirt d?zl?rini otarir, yayi Al?aliya, ?v?likliy?, Miyand?r? yaylagina qalxarmislar. S?r?fnis? qocamin dediyin? g?r?, ?? y?zd?n ?ox qoyun-ke?il?ri, on-on bes sagilan iribuynuzlu mal-qaralari variymis. Sovet h?kum?tinin dalgasi onlari yaylaqdan en?nd? vurub. Ki?ik k?ndl?rin birl?sdirilm?si, kollektiv t?s?rr?fatin yaradilmasi m?s?l?si ortaya ?ixanda H?seyxan babama bolsevik dostlarindan kims? qabaqcadan x?b?r g?tirib. Deyib b?s n? durmusan, t?z? h?kum?t g?lir, ?lind? n?yin var, hamisini alacaq, ?z?n? d? kulak damgasi il? damgalayib Sibir? s?rg?n eliy?c?k. H?seyxan babam da ha yenis?-yoxusa fikirl?sir, bir ?ar? tapa bilmir. H?kum?tl? h?kum?tlik eliy?si deyil ha… G?z?n baxa-baxa on ill?rl? z?hm?t ??kib t?s?rr?fat yaradasan, g?lib qapindan yigib aparalar, ciqqirini da ?ixarda bilm?y?s?n, bir s?z dey?mmiy?s?n. Bununla da qane olmayalar, adinin qabagina bir kulak nallayib ?z?n? g?nd?r?l?r ged?r-g?lm?z?, xaraba qalmis Sibir?. N? s?nin ail?-usagindan x?b?rin ola, n? onlarin s?nd?n… Sonra da kim harda ?ld?, ?ld?…

“Agilli fikirl?sinc?, d?li vurub ?ayi ke??r” deyibl?r. H?seyxan babam da fikirl?sm?kl? ?ixis yolu tapa bilm?y?c?yini g?r?b gec? il? t?s?rr?fatini s?r?r Arazin o tayina. S?r?fnis? qocama da tapsirir ki, hazirlasin, bir gec? d? g?lib sizi aparacam. S?r?fnis? qocamin da el? o vaxtdan g?z? yolda, qulagi s?sd? qalir, amma n? H?seyxan babam onlari aparmaga g?lir, n? d? bir x?b?rini alirlar…

Rus qaradovoylari Araz boyu m?hafiz?ni el? g?cl?ndirirl?r ki, n? o taydan b?ri, n? bu t?r?fd?n o taya bir adam ged? bilir. Sonra da ??-d?rd yerd?n tikanli m?ftill?r ??kib bird?f?lik ?laq?ni k?sirl?r. H?seyxan babam o tayda qalir, S?r?fnis? qocam da iki k?rp? usaqla bu tayda.

–Dey?s?n buralara birinci d?f?dir g?lirsiniz? – S?r?c?n?n s?si m?ni fikird?n ayirdi.

–Nec? ki? – Sualin m?nasini basa d?sm?diyimd?n d?qiql?sdirm?k ist?dim.

–Hee??! Bel? g?r?n?rs?n?z. – S?r?c? cavabladi. – Fikriniz, diqq?tiniz gerid?di. El? hey Araz t?r?f? baxirsiniz…

–H?… el?dir… Fikir-x?yal insani rahat buraxir ki…

–H?l? xeyli yol ged?c?yik. Bir ist?yiniz olsa, utanmayin, deyin. ?ay-filan, ayaqyolu…

Dinm?dim. Bayaqdan he? fikir verm?misdim, indi baxdim ki, b?yr?md?ki arvadla kisi xisin-xisin danisirlar. Qabaqda oturan da, masallah, div yuxusuna getmisdi, bir xorultu-n?rilti salmisdi ki… Deyirdin b?s, bu d?qiq? masinin hava filtirl?rini sorub i??riy? g?tir?c?k.

Basa d?sd?m ki, s?r?c?y? s?hb?t el?m?k ???n yol yoldasi lazimdi, amma bu, indiki halda m?nlik deyildi. He? bir s?z dem?d?n ?z?m? bayaqki s?mt? ?evirdim. S?r?c? d?, dey?s?n, bunu basa d?sd? v? daha he? bir s?z dem?di.

…S?r?fnis? qocam ?mr?n?n sonunad?k s?ks?k? ?st?nd? yasadi, gec? d?, g?nd?z d? g?z? Xa?amas yalinda, qulagi xos x?b?r soraginda qaldi. S?ks?nbesi adlayib, doxsani haxlayanda artiq n? dizind? t?p?r qalmisdi, n? ?r?yind? yag. ?ti d? ?rimisdi, bir s?m?k, bir d?riydi. Amma ?midini ?zm?misdi, el? hey g?z? yol ??kirdi, bayatilarla ?z?n? t?skinlik verirdi: “Haminin ged?ni g?ldi, b?s m?nim ged?nim hani?”

…Bir g?n x?b?r g?ldi ki, b?s hami Arazin qiragina toplassin, tikanli m?ftill?ri qirib dagidacaqlar. H?kum?tin z?if vaxtlariydi, ?lk? daxild?n dagilirdi. Bir t?r?fd?n d? erm?nil?rl? dava qizismaqdaydi. Ancaq he? kimin aglina g?lm?zdi ki, tikanli m?ftill?r qirila bil?r. Yatsaydin, he? yuxuna da girm?zdi bu. Amma bu bel?ydi, s?n dem?, tikanli m?ftill?rin qirilmasi il? d? h?kum?tin dagilmasinin s?r?tl?nm?si baslayacaqdi.

Hamimiz Araz ?ayinin qiragina toplasdiq. Qonsu k?ndl?rd?n d? axisib g?lmisdil?r, usaqli-b?y?kl? bir ne?? y?z adam olardiq. Bununla bel?, c?r?timiz n? idi ki, tikanli m?ftill?r? yaxin ged?k. T?s?vv?r etdiyimiz kimi deyildi, tikanli m?ftill?r boyunca s?rh?d?i ?sg?rl?r d? d?z?lm?misdi, yalniz s?rh?d?i q?ll?sind?n bir ?sg?r durbinl? bizi m?sahid? edirdi.

S?rh?d xofu h?l? d? canimizdaydi. Biz he? vaxt s?rh?dd? yaxin getm?zdik. M?cburiyy?t qarsisinda s?rh?d boyu addimlayanda da o taya – Iran t?r?f? baxmaz, he? qolumuzu bel? t?rp?tm?zdik. D?f?l?rl? bel? hal oldugundan s?rh?d?il?r mal-heyvan otaran k?ndlini tutub zastavaya aparmis, sorgu-sualla z?hl?sini t?km?sd?l?r.

“Ay, n? bilim, s?n Irana isl?yirs?n, agents?n, spionsan. ?linl? Irana isar? verirdin. De, g?r?m harda, kiminl? g?r?s?rs?n? S?n? n? q?d?r pul verirl?r?” Bir s?zl?, basini asagi salib k?nd?iliyini ed?nin d? bes d?qiq?nin i?ind? k?nd?iliyini burnundan g?tirir, bu isiqli d?nyaya g?ldiyin? pesman qoyurdular.

Indi bizim c?r?timiz n? idi ki, s?rh?d? yaxin ged?k, ya tutalim, ?limiz? k?lb?tin alib tikanli m?ftill?ri qiraq, dir?kl?ri asiraq. ?ox da ki, yuxaridan sifaris g?lib. G?zl?y?k, qoy ?zl?ri g?lib ?ixsinlar. G?r?k tikanli m?ftill?ri nec? qirirlar.

Arazin o tayinda da xeyli adam toplasmisdi. Bizd?n f?rqli olaraq onlar daha s?n g?r?n?rd?l?r; s?s-k?y salir, ucadan n? is? deyib qisqirisirdilar, amma s?rbazlar g?z? d?ymirdil?r.

El? bu vaxt s?rh?d?il?rin VILLIS v? ?adirli QAZ-66 masininin biz? t?r?f g?ldiyini g?rd?k. Ist?r, ist?m?z canimiza bir ?s?tm? d?sd?. Indic? avtomatlarin saqqildayacagi, bizi qirib ?atacaqlari anin yaxinlasdigini d?s?nd?k. Ancaq he? kim yerind?n t?rp?nm?di, disimizi disimiz? qicayib durmusduq. Arazin s?rt silyani da bir yandan ?h?dimizi k?sirdi. Masinlar yaxinliqda dayandilar v? i?ind?ki adamlar yer? t?k?l?sd?l?r, onlar m?lki v?t?ndaslardi, bu da biz? bir az toxtaqliq g?tirdi. G?l?nl?rd?n kims? s?sg?cl?ndirici vasit?sil? n? is? deyirdi. S?s h?m ?ox bogulurdu, h?m d? tunelin ?st?nd?ki D?v?boynu daglarinda ?ks-s?da verirdi dey? he? n? basa d?s?b anlamaq olmurdu.

Adamlar masindan t?k?l?n kimi s?rh?d? t?r?f cumdular v? ?ll?rind?ki k?lb?tinl?r v? dig?r k?sici al?tl?rl? s?rh?d dediyimiz tikanli m?ftill?ri dograyib yer? t?km?y? basladilar. S?rh?d?i q?ll?sind?n m?sahid? ed?n ?sg?r g?ll? atmadi – bu hal biz? ?ox q?rib? g?r?nd? v? biz d? c?r?tl?nib dir?kl?ri asiranlara t?r?f k?m?y? getdik. G?l?nl?r arasinda iki, ya ?? s?rh?d?i zabit vardi, onlar da q?ll?d?n baxan ?sg?r kimi dayanib m?sahid? edirdil?r.