Оценить:
 Рейтинг: 0

Медиатаълимнинг «ўзбек модели» ни яратиш ва амалиётга жорий этиш истиқболлари

<< 1 2 3 4
На страницу:
4 из 4
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

жинсий муносабатларни тасвирлаш ёки баён этиш тарзида та?дим этиладиган;

уятли сyзлар жумласига кирмайдиган ?а?оратли сyзлар ва ибораларни yз ичига олган ахборот ма?сулотлари киради»[39 - https://lex.uz/docs/4013413 Мурожаат ва?ти: 09:48 / 06.09.2022.].

Экспертиза жараёнида ахборотларда эзгулик ёвузликнинг устидан ?алаба ?озониши, ра?м-шаф?ат ифода этилиши, жиноят содир этишга ундамаслиги, дайдилик ва тиланчилик билан шу?улланишга ча?ирмаслиги, оилавий ?адриятларни инкор этмаслиги, ахло?сизликни тар?иб ?илмаслиги ва бош?а белгиланган талабларга эътибор ?аратилади.

?онуннинг 3-моддасининг 2-?исмида «Ушбу ?онуннинг амал ?илиши илмий, илмий-техникавий, статистик ахборотни yз ичига олган ёки жамият учун тарихий, бадиий ёхуд yзгача маданий ?имматга эга бyлган ахборот ма?сулотининг айланиши со?асидаги муносабатларга татби? этилмайди[40 - https://lex.uz/docs/3333797 Мурожаат ва?ти: 09:38 / 06.09.2022.]” дейилади. Яъни бадиий, илмий, статистик ахборотларнинг болаларга зарари борлиги борасида чеклов таснифи ?yйилмайди.

Ахборот ма?сулотининг айланиши, яъни ахборот ма?сулотини тар?атиш, жумладан, уни сотиш, обуна бyйича тар?атиш, ижарага бериш, ахборот-кутубхона муассасалари фондларидан тар?атиш, бериш, оммавий намойиш ?илиш, эфир ёки кабель узатуви, томошабоп тадбирлар воситасида оммавий ижро этиш, телекоммуникация тармо?ларига, шунингдек, интернет жа?он ахборот тармо?ига жойлаштиришга доир талаблар ва хусусиятлар ?онуннинг 18-19-моддаларида белгилаб берилган: «Болаларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан болаларни ?имоя ?илишни таъминлашнинг маъмурий ва ташкилий чора-тадбирларини, дастурий-аппарат ва техника воситаларини кyлламай туриб, ушбу ахборотнинг жамоат жойларида айланишига йyл ?yйилмайди»[41 - https://lex.uz/docs/3333797 Мурожаат ва?ти: 09:38 / 06.09.2022.].

Болаларни уларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан ?имоя ?илишни таъминлашнинг интернет тармо?и, теле ва радиоузатиш, мобил ало?а тармо?лари ор?али тар?атиладиган ахборотдан фойдаланиш имкониятини та?дим этишда ?yлланадиган дастурий-аппарат ва техник воситаларига ?уйидагилар киради:

– «интернет тармо?идаги сайтларда жойлаштирилган болалар yртасида тар?атилиши та?и?ланган ахборотдан фойдаланишни чеклаш воситалари;

– болалар yртасида тар?атилиши та?и?ланган ?амда теле ва радиоузатиш, мобил ало?а воситалари ор?али тар?атиладиган ахборот ма?сулотидан фойдаланишни чекловчи декодлайдиган техник воситалар;

– фойдаланишни блоклаш воситалари, фойдаланишни чеклаш воситалари, контентни фильтрлаш воситалари, фойдаланишни назорат ?илиш воситалари, шунингдек, ахборотдан фойдаланиш имкониятини та?дим этишда болаларни уларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан ?имоя ?илишни таъминлайдиган бош?а дастурий ва техник воситалар.

– интернет, телевидение ва радиоэшиттиришлар, уяли ало?а тармо?лари ор?али тар?атиладиган ахборотдан фойдаланишни чеклаш шартлари лицензия шартномаларида ва телекоммуникация хизматлари кyрсатиш шартларида назарда тутилади»[42 - https://lex.uz/docs/4013413 Мурожаат ва?ти: 09:38 / 06.09.2022.].

?онунда белгиланган умумий механизмлар болаларнинг со?ли?ига зарарли бyлган ахборотлар ва унга тегишли тушунчаларга ани?лик киритиш, ёшга оид ахборотларни таснифлаш, уларнинг айланишини назорат ?илиш ва талабларга мос бyлмаган ахборотларни тар?атганлик учун жавобгарликни белгилаш ва бош?алардан иборат.

Ўзбекистонда болаларни уларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан ?имоя ?илиш бyйича ?у?у?ий асос яратилган. Бу медиатаълимни жорий этишга ?у?у?ий жи?атдан йyл очиб беради. Сабаби, медиатаълим ма?садлари болаларни салбий ахборотлардан ?имоялашни кyзда тутади ва «Болаларни уларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан ?имоя ?илиш тy?рисида”ги ?онуни ма?садига мос келади. ?онун ижросини таъминлаш таълим, y?ув-тарбия муассасаларида болаларни уларнинг со?ли?ига зарар етказувчи ахборотдан ?имоя ?илишга доир чора-тадбирларни амалга оширишни та?озо этади. Медиатаълим болаларнинг ахборот истеъмоли жараёнини yрганиш, ахборот ?у?у?ини таъминлаш, ахборотдан тy?ри фойдаланиш, фактчекинг ?илишга yргатиш, медиага ?арамликдан халос бyлишга yргатиши билан а?амиятли. Медиатаълимнинг жорий этилиши натижасида Ўзбекистонда y?увчи-ёшларнинг зарарли ахборотдан ?имояланиш борасидаги ?у?у?и таъминланади, болалар ва ёшлар инсон онги ва маънавиятига та?дид солувчи ахборий хуружлардан онгли равишда ?имояланади, интернет ва бош?а ахборот ресурсларидан фойдаланиш маданияти шаклланади, фан ва таълимда ахборот оламини тартибга солиш йyлларини излайди, ахборот билан муомала ?илишнинг янги усул ва кyникмалари тизими ишлаб чи?илади.

Бундан таш?ари, «Давлат сирларини са?лаш тy?рисида», «Шахсга доир маълумотлар тy?рисида», «Тижорат сири тy?рисида», «Реклама тy?рисида», «Ахборотлаштириш тy?рисида», «Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тy?рисида», «Давлат ?окимияти ва бош?аруви органлари фаолиятининг очи?лиги тy?рисида”ги ?онунларида ахборот истеъмолини тартибга солиш бyйича ?у?у?ий меъёрлар белгиланган.

Масалан, Ўзбекистон Республикасининг «Реклама тy?рисида”ги ?онуни рекламанинг айланиши со?асида ягона давлат сиёсатини амалга оширишни таъминлайди, реклама тайёрловчи ва тар?атувчининг ?у?у? ?амда мажбуриятларини белгилаб беради. ?онунда реклама кyринишидаги ахборотни саралашга ёрдам берувчи аксилреклама, ахло?сиз реклама, нома?бул реклама, нотy?ри (инсофсиз, билатуриб ёл?он) реклама, яширин реклама, ?иёсий реклама каби тушунчаларга ани?лик киритиб yтилган. ?онуннинг 17-моддаси вояга етмаганларни рекламадан ?имоя ?илишга ?аратилган бyлиб, вояга етмаганларни, уларнинг ишончи ва тажрибаси етишмаслигини суиистеъмол ?илишлардан ?имоя этиш ма?садида рекламаларга бир ?атор та?и?лар киритилган:

– «вояга етмаганларнинг истеъмол ?илиши та?и?ланган товарларни истеъмол ?илаётган ёки улардан фойдаланаётган вояга етмаганларнинг тасвирларидан фойдаланиш;

– хавфли вазиятларда, шу билан бирга уларнинг ?аёти ва (ёки) со?ли?ига та?дид солувчи хатти-?аракатларни содир этишга, шу жумладан, yз со?ли?ига зарар етказишга ундовчи вазиятларда вояга етмаганларни намойиш этишда фойдаланиш;

– вояга етмаганларни товарларни олишга даъват ?илиш ёки реклама ?илинаётган товарларни олишни илтимос ?илиб учинчи шахсларга мурожаат этишга ундаш;

– ?а?и?ий ёки yйинчо? ?уролдан фойдаланиш;

– ота-оналар ва тарбиячиларни обрyсизлантириш, вояга етмаганларнинг уларга бyлган ишончига путур етказиш;

– вояга етмаганлар олиши ёки истеъмол ?илиши та?и?ланган товарларни вояга етмаганлар учун мyлжалланган телеканалларда, телекyрсатувлар ва радиоэшиттиришларда реклама ?илиш»[43 - https://lex.uz/docs/6052631 Мурожаат ва?ти: 12:04 / 06.09.2022.].

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги ПФ-6079-сон «Ра?амли Ўзбекистон – 2030» стратегиясини тасди?лаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тy?рисида», 2019 йил 2 февралдаги ПФ-5653-сон «Ахборот со?аси ва оммавий коммуникацияларни янада ривожлантиришга оид ?yшимча чора-тадбирлар тy?рисида”ги фармонлари ?амда Вазирлар Ма?камасининг 2018 йил 5 сентябрдаги 707-сон «Бутунжа?он интернет тармо?ида ахборот хавфсизлигини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тy?рисида”ги ?арорларида кyрсатилган вазифалар ?ам медиатаълимни жорий этишга мос келади. Ўзбекистонда таълим тизимида тарбиянинг параллел олиб борилиши медиатаълимни жорий этишни осонлаштиради. Чунки тарбияда медиатаълимнинг элементлари мавжуд. Шунингдек, Олий ва yрта махсус таълим вазирлиги, Хал? таълими вазирлиги, Мактабгача таълим вазирлиги, Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети, Медиатаълим маркази, Киберхавфсизлик маркази ДУК томонидан болаларнинг, ёшларнинг, а?олининг медиасаводхонлигини ошириш бyйича чора-тадбирлар амалга оширилмо?да.

2021 йилда нодавлат нотижорат ташкилот сифатида рyйхатдан yтган Янги медиатаълим марказининг асосий ма?сади – «а?олининг ахборотга бyлган талабини ?ондириш, интернетнинг миллий сегментини ?оявий жи?атдан бойитиш, ёшларда тажовузкор контентга нисбатан муста?кам иммунитетни шакллантиришдир»[44 - https://uza.uz/uz/posts/yangi-media-talim-markazi-oz-faoliyatini-boshlaydi_307614 Мурожаат ва?ти: 7:24 / 07.09.2022.]. Шунингдек, марказ оммавий ахборот воситалари, нодавлат нотижорат ташкилотлар, тадбиркорлик субъектлари, давлат ва хyжалик бош?аруви органлари вакилларининг медиасаводхонлигини оширишни назарда тутади. Медиатаълим маркази y?увчи ва талабаларда интернетдан самарали фойдаланиш кyникмаларини ?осил ?илиш, фейк ва манипулятив ахборотларга нисбатан иммунитет шакллантиришда тегишли ташкилотлар, таълим муассасалари билан ?амкорлик ?илади.

Ўзбекистондаги ?онунчилик асос, мавжуд ахборий вазият медиатаълимни жорий этиш заруратини намоён этади. Медиатаълим ахборот асрида ва?тни тy?ри та?симлашидан тортиб давлат хавфсизлигигача бyлган жараёнда зарур бyлган малакани шакллантиради. Медиатаълимни жорий этиш, унинг мо?иятини илмий асосда yрганиш, ма?сад ва вазифаларини тад?и? этиш, унга мос хорижий тажриба ва миллий таълим тизимидаги yхшашликларни топиш, шу асосда оптимал дастур ва дарсликлар яратиш ор?али амалга оширилади.

1.3§ Медиатаълимнинг полисемик тал?ини ва таснифи, ма?сад ва вазифалари

Ра?амли макон концепцияси энг кичик кимёвий зарра – атомдан энг кичик электрон бирлик – битга yтишга асосланади. XXI асрда – нанозарралар ва замонавий ахборот технологиялари асрида медиакорпорациялар ва коммуникация воситалари жамоатчиликка турли мазмундаги ахборот ва билимларни етказиб бериш билан бирга, ?ар бир шахснинг турмуш тарзини шакллантирувчи ижтимоий-маданий му?итни шакллантиришда фаол иштирок этмо?да. Бугун ахборот ишлаб чи?арувчилар истеъмолчилар онгини эгаллаш учун курашда сиёсий, и?тисодий ва бош?а ма?садларни кyзламо?да. Бу жараён жамиятга салбий таъсир кyрсатиши мумкин. Коммуникатив чегаралар тобора кенгайиб, ахборот ?ажми мислсиз даражада ортиб бормо?да. Бу ахборотларни онгли равишда саралаб, ?абул ?илишни ?ийинлаштиради. Ра?амлашув ва ахборотлашув таъсирида исталган со?а мутахассисидан нафа?ат yз со?асига доир кyникма ва малака, балки оммавий коммуникация воситаларидан зарур ахборотларни ?идириб топиш, та?лил ?илиш, саралаш, тy?ри ?абул ?илиш кyникмаси талаб этилмо?да. Та??ослаш учун айтиш жоизки, ХХI асрда ахборотдан тy?ри фойдаланиш фа?ат медиа со?асида фаолият юритувчи шахслар, балки замонавий ахборий жамиятда ахборотни ?абул ?илиш, унга ишлов бериш ва тар?атиш, матн яратиш имкониятига эга бyлган ?ар бир инсоннинг медиасаводхонликка эга бyлиши зарурлигини кун тартибига чи?армо?да. Ахборот истеъмолчиларининг ?арашлари, ?адриятларини шакллантириш масалалари ахборот истеъмолини тартибга солиш йyлларини излашни, ахборот билан муомала ?илишнинг янги усулларини ишлаб чи?ишни та?озо этиши натижада жа?он таълим амалиётида медиатаълим пайдо бyлди. Янги йyналиш ор?али y?увчилар ва талабаларга медиамаданият дунёсига мослашиш, медиадан ма?садли ва тy?ри фойдаланиш, медиаматнларни та?лил ?ила олишга ёрдам бериш кyзда тутилган. Медиатаълим y?итиш тизимида экспериментал, инновацион фандан бос?ичма-бос?ич фундаментал фанга айланмо?да.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
<< 1 2 3 4
На страницу:
4 из 4