Желтоқсан желі

Желто?сан желi
Серiк Асылбек?лы

1986 жылды? желто?санында Совет Ода?ыны? б?рын?ы республикаларды? бiрiнде СССР деп аталатын ?лемдiк державаларлы? бiрiнi? ??лауыны? е? ал?аш?ы жаршысы бол?ан айтулы о?и?а болды. Осы с?ттен бастап ?аза? ?о?амы ?р?айсысы ?з м?дделерi мен идеалдарын ?ыз?ыштай ?ор?а?ан екi бiтiспес лагерьге б?лiнедi. Пьесада сол кездегi ?лгi екi лагерьге б?лiнген азаматтарды? ерiктi ж?не ерiксiз т?рде ?з ??л?ы мен мiнезiн, сезiмiн жала?аштап тастауына м?жб?р еткен сол бiр т?ннi? о?и?асы суреттеледi. 1998 жылы Тараз ?аласында ?ткен театр фестивалiнде Гран-приге ие бол?ан б?л драма бойынша ?ойыл?ан спектакльдер ?азiргi к?ндерi ?аза?стан театрларыны? сахналарында ?ойылуда. PDF-формат издания не отображает используемый <span style="color: rgb(0, 0, 0);">в книге</span> шрифт.

Екi б?лiмдi драма

?атысушылар:

Баймырза – п?тер иесi, жасы 65-терде

Талшын – оны? ж?байы, 60-жаста

?айсар – демонстрация?а ?атысушы, 21-жаста

А?марал – демонстрация?а ?атысушы, 24-жаста

Мария Перовна – Баймырзаны? к?ршiсi, 45-50 шамасында

Тимур ?алдыбаевич – беймезгiл ?она?, 45-тер шамасында

Бiрiншi б?лiм

Алматы. 1986 жыл. 18-желто?сан. ?ыс?ы кеш. Ел орын?а отыр?ан мезгiл. Бiр б?лмелi ?алалы? жайлы п?тер. ?стiне пижама киген Баймырза залда?ы диванны? ?стiнде электр шамны? жары?ымен кiтап о?ып отыр.

Кенет п?тердi? сырт?ы есiгi елеусiздеу ашылады да, ?йге ентiге басып, ?айсар мен А?марал ал?ын-ж?л?ын кiрiп келедi. Олар есiктi? iшкi кiлтiн жайымен сырт еткiзiп жабады да, алак?ле?ке коридорды? б?рышына ты?ылып т?ра ?алады. Екеуiнде де ?? мен т?с жо?.

Баймырза: /сол ?олында?ы кiтап?а ??iлген ?алпы/.

Ке-ем-пi –iр!.. А, кемпешка!.. /Ешкiм ?н ?атпайды./

Та?ы да ?нсiздiк.Баймырза кiтабы мен к?зiндегi к?з?йнегiн б?рышта?ы жата?ан ?стелдi? ?стiне ?ойып, орнынан т?рды да, т?пiшкесiн тырп-тырп басып, коридор?а шы?ады.

?айсар: /?ысыла сыбырлап, ентiгiн ?лi баса алма?ан к?йi/

С?леметсiз бе,а?а!…

А?марал: Амансыз ба…

П?тер иесi ал?ашында беймезгiл, ша?ырылма?ан ?она?тар?а а?тарылып, та?дан?ан кейiппен сiлейiп т?рып ?алады.

Баймырза: Саламатсыздар … И?, б?л ?ай баласы?дар? Шынымды айтсам, ж?здерi?дi шырамыта алмай т?рмын.

?айсар: А?а, сiз бiздi танымайсыз. Бiз…

А?марал: Бiз демонстрациядан ?ашып шы?ты?. А?ай кешеден берi Брежнев ала?ында ?аза? жастарыны? Орталы? комитет пленумыны? шешiмдерiне ?арсы болып, наразылы? бiлдiрiп жат?анын естiген шы?арсыздар…

Баймырза: И?-и?, естiгем. ??ла?ы кере?, немесе мыл?ау бiреу болмаса, оны естiмеген ж?рт жо? болар б?гiнде.

А?марал: Ендеше, бiз сол демонстанттарды? бiрiмiз. Жа?а солдаттар б?рiмiздi ?рт с?ндiргiш машиналардан су шашып, ?ару ?олданып, ала?нан ?уып шы?ты. ?олдарына т?скендерiн т?т?ындап, т?рмеге жауып жатыр…

?айсар: Бiздi де бес-алты жазалаушы осы ара?а дейiн ?уып келдi. ?зер ?ашып ??тылды?. ?йтеуiр сiздi? п?тердi? есiгi ашы? т?р екен…

Баймырза:/?лi де а?-та? ?ал?ан кейiптен арыла алма?ан к?йi/ И?,ашы? болса, ашы? т?р?ан шы?ар. ?лгiнде осы ?йдi? кемпiрi дала?а мусор т?гуге шы??ан.

А?марал:/к?здерi боталап, жылап ?оя бередi/ А?ай, бiздi ?уып шы?а к?рме?iзшi! Жа?а?ы солдаттар ?стап алса, бiздi ??ртады!..

Баймырза: Ау, сендердi? не жазы?тары? бар соншалы?ты? ?лде…

А?марал: /ентiгiн баса алма?ан ?алпы/ Жазы?ымыз – демонстрация?а ?атыс?анымыз. ??дай бiледi, ?иянатымыз жо?. А?атай, бiздi ?уып шы?а к?рме?iзшi…

Баймырза: ?ой, жылама , ?ал?ам. ?ысты? к?зi ?ырауда жетiм тор?айдай пана iздеп келген екенсi?дер, олай болса, мен сендердi ?уып шы?а алмаспын. Т?уекел…

А?марал: Алла разы болсын, а?а!..

?айсар: Рахмет…

Баймырза: Ал, шешiнiп, былай шы?ы?дар. Жаурап та ?ал?ан шы?арсы?дар.

А?марал мен ?айсар шешiне бастайды. Осы кезде бiреу сырттан есiктi? т?т?асын б?райды да, оны? жабы? т?р?анын к?ргеннен кейiн, шар еткiзiп ?о?ырауды басады. Екi жас ?она? шошып кетiп, ?рписе ?алады. А?марал жаута?дап, ?й иесiне ?арайды.

Баймырза: ?оры?па?дар. ?ане, былайыра? т?ры?дар, есiктi ашайын, б?л д?у де болса, осы ?йдi? кемпiрi шы?ар.

Сырт?ы есiк ашылады. Есiктi? к?зiнен ?стiне шалыны? тонын желбегей жамыл?ан талшын к?рiнедi. ?олында – ?о?ыс салу?а арнал?ан пластмасса шелек.

Талшын: Ойбай-ай, мас?ара!.. К?ше толы – солдат, мiлитса. Ала??а жиыл?ан жастарды ?уып жат?ан?а ??сайды. ?лгi к?ктiгiлгiр мусор салатын контейнердi домуправ т?менгi к?шенi? ?иылысына апарып тастапты, ауланы? с?нiн б?зады деп. ?зер жеттiм. Бiреу-мiреу ?а?ып кете ме деп, з?рем ?шты –ай тiптi.

Баймырза:/сырт?ы есiктi кiлттеп жатып/ ?, ?артайса? да жан т?ттi, ?, кемпешка?!

Талшын:/тонын шешiп жатып/ Е, т?ттi болмай! ?артай?ан адам?а жан керек емес пе екен?..

Кенет Талшынны? к?зi бiр шетте не iстерiн бiлмей т?р?ан екi жас?а т?се кетедi.

Талшын: /шошып кетiп/ Ойбай, к?тек!… Мына балалары кiм та?ы?..

Баймырза: /?зiлдеп/ Б?л сенi? на?ашылары?ны? балдары. Ж?ра?аттары?.

Талшын: ?айда?ы на?ашы?.. Менде на?ашы бар ма едi?

Баймырза: Ілгерiде ?ытай?а ауып кеткен на?ашыларымыз бар деп ж?ретiн едi? ?ой. Соларды? ?рiм-б?та?тары болар.

Талшын: ?ойшы ?рi, кiсiнi? жынын келтiрмей. Ата са?алы? аузы?а т?ссе де, ?зiлi? ?алмайды-ау. Одан да ж?нi?дi айтпаймысы?.

?айсар: Апай, бiз…

Баймырза: Б? балдар ?лгi ?зi? к?рген жан ал?ыш солдаттардан ?ашып ж?рген к?рiнедi. Демонстранттар. Ала?нан ?ашып шы?ыпты.

Талшын: Ойбай-ау, ала?нан ?ашып шы?са, бiзде несi бар, ?йлерне бармай ма?!

Баймырза: ?й, кемпiр, сен де ?ызы?сы?-ау, сол ?йлерiне жете алма?ан со? осында келiп отыр?ан жо? па? Бiзге тама? асырау ?шiн келiп отыр деп пе едi??..