Олох оҕо оонньуута буолбатах

– Оо, кэм би?иги буоллахпыт, сыар?абыт бытаарбыт, – уолаттар хаадьыла?ан к?лсэн ылаллар.

Б????лэккэ киирэн, суол икки ?тт?н са?а ????н???н эрдэхтэринэ, массыыналара эмискэ хорус гына тохтообутугар иннилэрин диэки к??скэ ба?айы дь?кк?с гынан, эдэр дьон эбии к?лсэн к?йг??рэн ыллылар.

– О?олоор, т????. Хонтуора?а кэллибит. Ха?ыаккытын ?ч?гэйдик а?ытаассыйалаа?. Элбэх ки?и суруйтарда?ына, ха?ыаппыт тираа?а ?рд?? этэ, – суоппардара Кирилэ м?т?лл?н олорон к?лэн к???г?рэттэ.

VI

Быйыл ардахтаах к???н буолла. Сир-дойду барыта уунан туолан турар. Улахан техникалар ха?ан кэби?эннэр, суол олох суох. Сарсын улуус киинигэр оскуола хамаандата к?????? спартакиада?а к?рэхтэ?э барыахтаах этэ да, оптуобустарын суоппара кыккыраччы аккаастанан кэбистэ. «Дэриэбинэттэн да кыайан тахсыахпыт суо?а», – диир. Эбиитин оскуолаларын тыраахтардара алдьанан турар. Саппаас чаас суох. Сергей Николаевич о?олорун сатыы илдьэр санаалаах этэ да, к?дь??стээх к?рэхтэ?ии тахсыа суо?а диэн куттанар, саатар бэ?э?ээ, биир к?н эрдэлээн барбыттара буоллар, сынньала? к?ннээх буолуо этилэр. Онтон билигин айаннаатахтарына, сарсын буолар чаа?ыгар тиийэр кыахтаахтар. Хайыах ба?айыный? Сергей Николаевич тырахтарыыс уолаттарга барыларыгар тиийэ сырытта, ?кс?лэрэ алдьаммыттар, сорохторо окко сылдьаллар. Дириэктэрэ Иван Семенович: «Оскуола тыраахтара барбат буолла?ына, эрэйдэнимэ?, тохтуургутугар тиийэ?ит», – диэн илиитин эрэ нэлэ?нэтэн кэбистэ. Онтон уолаттара барыахтарын ба?арбыттара с?рдээх, бэлисипиэтинэн барарга бы?аарынан бары тимир к?л?л?р?н тэбэ сылдьаллар.

Сергей Николаевич кэлин ти?э?эр биирдиилээн к?р??нэргэ к?рэхтэ?эргэ уонча о?ону илдьэ барар санаалаах оскуола диэки баран и?эн, иннигэр сэттис кылааска ??рэнэр Миитээ с??рэн тилигирэйэн и?эрин к?р?н тохтоото.

– Сергей Николаевич, сибилигин Афанасьев Кириисэ «Белару?унан» улуус киинигэр со?ото?ун барар ???.

А?ам эттэ. Та?а?астаргытын барытын биэри? диир. Ситэри бырысыаптанан о?олору илдьэ бар диирин с?б?лэспэтэх. Ыксыыр а?ай ???, били учуутал кыы?ы кэргэн ыла барар, онон убайа тыраахтарын улуус киинигэр диэри эрэнэн биэрбит. Онтон Горнайдыыр дииллэр, – Миитээ омуннаахтык кэпсиирин быы?ыгар сирэйигэр к?л???н бычыгыраабытын ботуой илиитинэн туора-маары соттуммахтыыр.

Сергей Николаевич Григорий Горнай улуу?угар барарын истэн с?рэ?э к??скэ тэбэн, эт-этэ ты?аан к??рэн кэлбитин уолга биллэримээри илиитин сутуруктуу тутан со?уччу истибит сонунун а?арынна, сыыйа уоскуйан курус санаа?а куустарда. «Ол аата Нарыйа с?б?лэ?эр буолан барар буолла?а… Эрдэттэн да с?б?лэ?эннэр булустахтара. Чэ, ол миэхэ туох буолуой, холбостуннар да хайаатыннар» диэн санаатар да, сирэйэ-хара?а биллэр гына уларыйда бы?ыылаах, то?о эрэ уола са?атыттан матан, со?уйбуттуу о?оччу к?р?н турарын бэлиэтии к?рд?. Санаатын киэр кыйдаан ??рэ-дь??рэ ?ктээн, спортзал диэки бардылар.

– Григорий та?а?аспытыттан олох ылыа суо?а, онон бара туруо?у?. Суолга ситтэ?инэ ылыа?а. Улахан уолаттарга эт, сибилигин суолга тахсыбытынан бары?. Мин оскуола?а киирэ сылдьыам, э?игини ситиэ?им, – учуутала уолу ыксатардыы, иннин диэки ?т?р?йдэ.

– С?п, би?иги бары бэлэммит ээ. Сергей Николаевич, оттон эн бэлисипиэти?? – Миитээ ыйытардыы к?р?н турда.

– Баар-баар. Миитээ, а?а?ар илдьиттэ тириэрт эрэ. Кириисэни хайдах эмэ гынан кыра бырысыаптаан ыыта сатаатыннар, та?а?аспытын кытта кыра кыргыттары олордуохпут.

– Мин а?абын улаханнык истибэт ки?и буолуо гынан баран этэн к?р??м, – уол, улахан ки?и курдук муннун анныгар ки?инэйээт, ууну-хаары тумнубакка, чалба?ы ортотунан с??рэ турда.

Истибит сонуна т??? да ыараханын и?ин, санааргыы олоруо дуо, с??рэн-к?т?н, к?ннээ?и олох кы?ар?аныгар санаатын дьай?ардан кэллэ?инэ-барда?ына, Нарыйа сыыйа умнуллуо буолла?а. К?н-дьыл барытын эмтиир дииллэр. Дьи?инэн, к?н бэ?э?ээ??э диэри хайдах эрэ Нарыйа киниэхэ чугас курдук киччим санаалаа?а. Онтуката баара кыыс эмиэ куоппут. Кириисэ ииппит о?ууруттан дойдутугар да баран т?л?р?йбэтэх. Ити барыта Сергей бы?аарынымтыата суо?уттан та?ыста. Эмиэ кураана?ы кууста, эбиитин кинини ис с?рэ?иттэн чахчы бэриниилээхтик таптыыр Маринаны тэйиппитэ. Ийэтэ ?н?р: «Атын ки?и ойо?о буола сылдьыбыт дьахтарга иирэн ?ч?гэйтэн ку?а?аны да араарбат буолбуккун, харааччы булкуллубуккун, ол дьахтар тарба?ын хамсатыа эрэ кэрэх, онно с??рээри бэлэм олоро?ун», – диэбитэ. «Сыыспат ки?и суох, эдэр о?о ол биирдэ сыы?а туттубутунан ?йэ тухары кириэтиир табыллыбат. Аныгы олох сиэринэн а?ыйах ый сокуоннайа суох олорбуттара улахан алдьархай буолбатах, кылаабынайа, с?рэх – быраап», – диэн а?ата, уолун ?й??н, ийэлэригэр утары са?арбыта. Бэл, табаарыс уолаттара аанньа ахтыбатахтыы тылла?аллар: «Кириисэлиин олоро сылдьыбыт кыыс буолан… Умун, бу кыыс элбэ?эр, достоинство?ын т??эрэ??ин. Хата, Марина?ын баран ылбыты? ордук буолуо, киниэхэ да ымсыырааччылар элбэхтэр дииллэр».

Уолаттар этэллэринэн, кини били??и т?бэспит бала?ыанньатыгар саамай с?пт??х бы?аарыныы – Маринаны кэргэн ылан сыбаайба ньиргитии. Оттон Нарыйалыын ыал буоллахтарына, дьон сиилээ?инигэр т?бэ?эллэр. Нарыйа ону ?йд??р буолан, билигин олох чуга?аппат. Ама да, Григорийы к?р??т с?б?лээбитин и?ин, ки?и хайдах итинник т?ргэнник олох билбэт уолунуун бииргэ олорорго ыксыан с?б?й? Ийэтэ этэринии, чэпчэки, сэбирдэх кыыс буолан тута ки?илэннэ?э. Уол ону барытын ?йд??р эрээри, с?рэ?э билиниэн ба?арбат, дуу?ата кураанахсыйан, бэйэтэ тулаайахсыйан сылдьар.

О?олоро алаас ортотугар са?а тиийбиттэрин к?рб?т?нэн Сергей Николаевич сыыры та?нары элээрдэн т?стэ. Суол кытыытынан, ходу?анан айаннаатахтарына, син барыы?ыктар эрээри, бытааннар эбит. Санааларыгар тыраахтары уонна учууталларын кэтэ?эн эрдэхтэрэ.