Көттi қысқан бай болар

Адамны? психикасы солай жаратыл?ан- ма?тан?анды жа?сы к?редi. Е?бегi мойындалып, ба?ала?анда, бастан кешкен ?иынды?тарды мойымай же?iп шы??анда, ми, ма?тау алу ?шiн, осындай о?и?аларды тудырып отырады екен. Осындай ма?тау ж?йесi спортшылар мен бизнесмен-к?сiпкерлер арасында к?п кездеседi екен. Сол себептен ?имыл-т?р?ы?ызды жиi ма?тап т?ры?ыз. ?сiресе жануарларды жатты?тыру кезiнде к?п бай?алады, ал мерекелер осындай механизмнi? бiр т?рi.

Б?ры??ы ?е?ес ода?ында мерекелердi? к?п болуыны? ма?ызды себебi-осы елдерге т?н м?дени м?ртебеде. М?дени м?ртебе мен м?дени жетiстiктер деген ??ым бар. М?дени м?ртебе к?не салт-д?ст?рмен ты?ыз байланысты. Ол д?ст?рдi? ?андай жа?дайда пайда бол?аны адамды аса ?ызы?тырмайды, сондай д?ст?р бар, бiз де солай iстеймiз дейдi.

Мынындай бiр ?зiл бар: ?йелi к?йеуiне та??ы ас?а ж?мырт?а ?уырып, ш?жы?ты екiге б?ледi. К?йеуi: «Неге олай iстеп жатсы??» деп с?райды. Ол: «Бiлмеймiн, анам осылай iстейтiн, мен де солай iстеп жатырмын» деген екен. Олар анасына ?о?ырау со?ып: «Сiз неге олай iстеушi едi?iз?» деп с?раса, «Бiлмеймiн, ?желерi? солай iстейтiн, мен де солай iстейтiнмiн» дептi. Содан кейiн ?желерiнен с?райды. Ол кiсi: «Менi? ?азаным тар, кiшкентай болатын. Сендер ?лi сол ыдысты пайдаланып ж?рсi?дер ме?» деп с?ра?ан екен. ??гiменi? м?нi: екi ?рпа?ты? олай не ?шiн iстеп ж?ргенiн т?сiнбеуiнде. Д?ст?рлердi? к?бi бiр кездерi ?мiрдi? ?зi ту?ыз?ан ??рыптарды? жиынты?ы болса, ?азiргi мерекелер ?з м?нiн жо?алтып ал?ан. ?ыстан аман шы?арсыз, басы?ызда ?йi?iз болса. Сонды?тан ?азiргi заманда?ы мерекелер адамнан а?ша шы?арып алу ?рекетi деп санаймын.

2.6.1.Мерекеге алын?ан кредит

?азiргi уа?ытта мереке шараларын ?ткiзу – пайдасыз iс. Т?тынушыны? тиiмсiз ?детiнi? бiрi – ту?ан к?нiн тойлауы. Менi? аула сыпырушымны? айлы?ы 250$ болатын. Ол ?з мерейтойын атап ?ту ?шiн 3000$ несие ал?ан. К?бiмiз м?ндай ?рекеттi т?сiнбеймiз. Дегенмен арамызда осылай iстеп, туыс, дос-жарандары алдында бiр мансабын к?терiп, ?сер ?алдыратындар да табылып жатыр ж?не де оларды? саны басым. Сол себептен де ?аза?станда 18 миллион хал?ыны? 7 миллионы – несиеден к?з ашпай отыр?андар. Ол тек мерей-тойлар ?ана емес: атап ?ткен Жа?а жылды? сыйлы?тар, та?ы бас?а тиiмсiз н?рселерге кетiп жат?ан ?аржылар.

?аза?станда ?йлену тойын ?ткiзгендi жа?сы к?редi. О?ан кем дегенде 10 мы? $-дан 500 мы? $-?а дейiн кетедi. Жа?сы ма? Бiлмеймiн. Бiреуге сол тойда?ы жо?ар?ы де?гейдегi зал, ?ртiстер, тамада екi жасты? ба?ытыны? баянды болуына ?сер ететiн шы?ар, тойдан тек естелiк боп суреттер ?алар, алайда тиiмдiсi – сол той?а кеткен ?аражат?а бiр iс ашса. Жо?, бiзде той жасап беру-ол д?ст?р. Бiреуге ма?ызды, бiреуге ма?ызы жо? – д?ст?р.

2.7. Жалдамалы п?тер

П?тер сатып алып жал?а беру деген жоспарды жиi естимiз. Б?л ?алай, тиiмдi ме? Бiреуге тиiмдi болар, ?йткенi ол жал?ау. Бiра? жал?ауды? жал?ауы емес. Ондай шешiмге келу ?шiн басты да к?п ?атыруды? ?ажетi жо?. На?ыз сенiмдi ж?не т?ра?ты н?с?а боп келедi. Алайда олай емес. Жылжымайтын м?лiк нары?ы ?рт?рлi ?згерiске ?шырап т?рады: бiресе ??ны ?седi, бiресе т?седi. Мысалы, Англияда орналас?ан жылжымайтын м?лiктi? ??ны ?немi ?сiп т?рады. Осындай жа?дай Америка, ?аза?стан мен Ресейде де кездеседi. Ал оны? арты белгiлi бiр салдар?а алып со?ады: 2008 жылда?ы ?аза?станда?ы ?аржы да?дарысы т?рiздi.

2.7.1. Жалдамалы п?тер, жоспар ??ру

Атал?ан инвестиция жоспарыны? жа?ымды да жа?ымсыз жолдарын талдайы?.

?аншалы?ты пайда беретiнiн, т?уекелдерi мен кiрiстерiн санап к?рейiк.

Бiр студентiм: «Д?улет Арман?лы! Менде а?ша бар. Бес п?тер сатып алып, жал?а берсем» деген жоспарымен б?лiстi. Екеумiз тал?ылау?а кiрiстiк.

«Неге олай iстегi? келiп т?р? Кiрiстi ?алай санады??» деп с?радым. Ол «Бес п?тердi? ?р?айсысыны? ??ны 50 мы? $-дан делiк. Барлы?ы 250 мы? $ болсын. ?р п?тердi т?улiгiне 20$ жал?а берiп т?рса?, бес п?терден -т?улiгiне 100$ т?сiп т?рады.» Жа?сы?а жорып, п?терлер с?раныс?а б?ленiп, айына 3000 доллар т?сiп т?рсын делiк. Басында 250 мы? шы?арса, б?л п?терлер ??нын 7 жылда а?тап шы?ады. 20$ деген кiшiгiрiм п?тердi жал?а беруге ?те ?олайлы ба?а.

Ал шынайы жа?дайды алса? ше? Егер де п?терлер жылына тек 50% толса, к?нiне 100$ емес 50 болады. Ол бiрiншiден. Екiншiден – б?л iске жеке уа?ытын ж?мсайды, орташамен алса? 3 к?нде ?р п?терiне 1 са?ат б?лсе, 50 са?ат айына, 12 са?ат аптасына.

Б?рiн ?зi iстесе, жол, жанармай?а шы?ындалады. Б?рiн ?ос?анда бiр айында?ы шы?ыны 1500$. 250 мы? $ шы?ынны? кiрiсi 1500 доллар болса- ?те аз, ?зiн а?тамайтын жоба. Ол б?ны бас?ару?а бiреудi жалдаса, айына 300 доллар т?леп, кiрiсi 1200 боп ?алады. Сонда жылына 12 мы? доллар табыс кiрiп т?рады. Бес п?терi тек 20 жылда ?зiн а?тап шы?ады.

2.7.2. Жалдамалы п?терлер. Бас?а да т?уекелдер

Бас?а да т?уекелдер толып жатыр. Ерiншек адам оларды ?арастырмайтын шы?ар, бiз болса? ?арастырайы?. П?тердi несиеге алу деген – жабайылы?. Несиеге алып алып т?улiкке жал?а берсе?- п?тердi? тоз-тозы шы?ып кетедi.

?аза?станда несиеге алып жал?а беру ке?iнен таралып кеткен т?жiрибе. Егер п?терлерi?iз к?п болса жал?а берiп сол ?аражат?а ?мiр с?ресiз. Дауншифтинг деп аталады. Жаман емес. Бiра? та уа?ыты?ызды алмайтын бас?а да шешiмдер бар. ?рине, оларды бос уа?ытты жамайтын iс деп ойламаса?ыз.

Жо?арыда айтыл?ан iстi? та?ы ?андай т?уекелдерi бар? Оларды? б?рi п?тер сатып ал?анда кездеседi, оларды п?тер сатумен айналысатындар жа?сы бiледi. Мен де солай iстеп к?рдiм, алайда ж?мса?ан ?аражатты? ?айтарымын бай?амадым. Хостел-п?тер т?р?ызып, б?лмелердi жал?а берген болатынмын. Табысы т?ра?ты емес едi. ?р т?рлi туристтер бар. Сонымен пайдасыз жоба болып шы?ты. Студентiмнi? жобасы да е? бастап?ы жоспарлау кезiнен-а? пайдасыз бол?анын т?сiндiк. ?аражаты?ыз 20 жылда ?ана ?айтарылатын болса, ?рине, пайдасыз iс.

2.7.3. П?тер сатушыны? айтылмайтын сырлары

Бiр кездерде мен п?терлер сатумен айналыс?анмын. Риэлтор емес, жа?адан т?р?ызыл?ан к?п ?абатты ?йлердi сату б?лiмiн ?йымдастырушысы ретiнде. Мен бiр де бiр п?тердi сата алмадым, ал ?ол астымда?ы менеджерлерiм жа?сы сатып жатты. Олар сату жа?ыны? терiс жа?тарын айтпайтын, себебi ?здерiне кедергi келедi.

Ол ?андай терiс жа?тар? Ерте ме кеш пе, ?йтеуiр салы? комитетi келедi. Ол салы?ты т?лемесе?iз, ?зi?iзге жаман. Айына, мысалы 300$ т?леп бас?арушы менеджер жалдаса?ыз – ?рлы??а тап боласыз. Осы iспен айналысатын ?ызметкерлердi та?дау?а уа?ыты? кетедi. К?ршiлер болады, сiздi? кiшiгiрiм, бiра? ?ымбат бизнеспен айналыс?аны?ыз?а кедергi жасайтын. Т?р?ызыл?ан к?п-?абатты ?йлер ескiрiп те кетуi м?мкiн. Жылжымайтын м?лiк ба?асы ?лде?андай бiр шы??ан за??а байланысты ??лдырап кетуi де м?мкiн. ?асы?ызда ?олайсыз нысана т?р?ызып жатуы да м?мкiн, ол болса сiздi? м?лiкке де ?сер етер. Та?ы да сол сия?ты бас?а факторлар толып жатыр. Оларды ?ада?алай алмайсыз, а?ша?ыз?а тiкелей ?сер етедi. Б?ларды? б?рiн п?тер сатып аларды? алдында ойлау керек. Жал?а беру о?ай емес.

Ке?естiк ода? айма?тарында п?тердi? ??ны космос т?рiздi жылдам ?сiп т?ратын. ?айталануы м?мкiн бе? Белгiсiз. Ал егер де Лондон ?аласында т?рса?ыз п?терi?iздi т?улiгiне 20$ емес 200$ ?ткiзе алатын едi?iз. Б?л бас?а а?ша, бас?а математика.