Көттi қысқан бай болар

К?ттi ?ыс?ан бай болар
Даулет Арманович

Менi? есiмiм Даулет Арманович, мен жо?ары о?у орныны? ?стазымын, к?сiпкермiн, инвестормын, ендi жазушы атандым. Осы кiтапты не болса да жазуым керек болды, ?йткенi ол а?ша?а байланысты барлы? т?рлi с?ра?тар?а жауап бередi. Б?л кiтапта жазыл?ан ?р ?адамды ?олданса?ыз, алды?ыз?а ?ой?ан кез келген ма?сат?а жетесiз.Кiтапты? орыс тiлiндегi атауы «1 000 000 долларов в инвестициях на пальцах», атына заты сай келетiн на?ыз, пайдалы ?дебиет!

К?ттi ?ыс?ан бай болар

Даулет Арманович

Переводчик Бейбит Шагановна Солтанкулова

Дизайнер обложки Дмитрий Миронов

Редактор Инара Ахметжанова

Редактор Азымбек Адильгазы

Редактор Рахат Баттал

Редактор Айнель Аманбекова

Редактор Айбар Жандарбеков

Редактор Гулинур Мухтарова

© Даулет Арманович, 2021

© Бейбит Шагановна Солтанкулова, перевод, 2021

ISBN 978-5-0055-3293-0

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Даулет Арманович

К?ттi ?ыс?ан бай болар

Б?л кiтапта пирамида, спорт?а б?с тiгу ж?не бас?а да к?ззап ?тыстар?а жатпайтын т?ра?ты ?аржы ??ралдарын таба аласы?. Б?л ??ралдарды мен, менi? студенттерiм, клиенттерiм, достарым ж?не Forbes тiзiмiнi? ?штен бiрi ?олданып к?рген. Б?л кiтапта к?рсетiлген стратегиялар миллионды бiр айды? iшiнде жина?тау?а м?мкiндiк бермейдi. Дегенмен кiтапты о?ып шы??ан со?, сол миллионды, уа?ыты?ды бостан бос?а сауда-сатты?, талдаулар?а ж?мсамай, жайлы ?мiрден бас тартпай, ?алай табу?а болатынымен таныса аласы?.

Б?л кiтапта атауында к?рсетiлгендердi? б?рiн табасы?. О?ып шы??ан со? е? т?ра?ты, классикалы?, консервативтi ?аржы ??ралдарын пайдалана отырып (пирамида, Форекс, спорт?а б?с тiгу ж?не бас?а да к?м?ндi табыс табу?а жатпайтын) бiр миллион доллар табу капиталыны? ?аржы жоспарын ??растыра аласы?. Б?л ??ралдарды мен, менi? студенттерiм, клиенттерiм, достарым ж?не Forbes тiзiмiнi? ?штен бiрi ?олданып к?рген. Б?л жерде к?рсетiлген стратегиялар миллионды бiр айды? iшiнде жина?тау?а м?мкiндiк бермейдi. Дегенмен кiтапты о?ып шы??ан со?, сол миллионды уа?ыты?ды бостан бос?а сауда-сатты?, талдаулар?а ж?мсамай, жайлы ?мiрден бас тартпай ?алай табу?а болатын жолымен таныса аласы?.

Ата-анама арнаймын – оларды? к?мегiсiз мен де, ?рине, б?л кiтап та болмас едi. ?ке, анам! Алдары?да бас ием, сiздерге деген ал?ысым шексiз!

Кiрiспе

?ымбатты о?ырман! Осы кiтап?а к??iл аудар?аны?ыз?а ризамын. ?азiр ?ыс?аша б?л кiтапты? кiмге, не ?шiн, ?зi ?шiн пайдалы не табатыны ж?не менi? кiм екенiмдi айта кетемiн.

Таныс?аныма ?уаныштымын, мен-Д?улет Арман?лы, к?сiпкермiн. Екi бизнесiм бар: жатты?тырушы залмен кiшiгiрiм коммерциялы? жылжымайтын м?лiк. Ж?не де ХБА бакалавриат студенттерiне д?рiс беремiн, о?ан дейiн б?гiнгi AlmaU мен ?аза?стан-Британ техникалы? университетiнде (?аза?станнан болса?ыз олар туралы естiген боларсыз) ж?мыс iстеп к?рдiм.

Д?рiс беру менi? негiзгi iсiм еместiктен п?ндерiм аз, дегенмен менi? саба?тарымды студенттердi? к?пшiлiгi на?ыз адал, ?ызы?ты да ?те пайдалы деп санайды. П?ндерiм «Кроссм?дениеттi менеджмент», «Практикалы? менеджмент», «Business communication» деп аталады. Жеке ?аржы м?селесiн ?немi ?оз?ап отыратынмын, бiра? п?ндерiм мен берiлген уа?ытты? шектеулiгiне байланысты студенттерiммен ?зiмнi?, ?згелердi? а?ша ж?мсау т?жiрибесiмен б?лiсе алмадым.

Б?л м?селе студенттердi? ?ызы?ын тудыр?анымен, студенттiк кезе? ?за?, бiра? т?ра?ты инвестициялы? табысты? арты?шылы?ын аса т?сiне бермейтiн кез екенi б?рiмiзге м?лiм. Менi? а?ысыз кiру м?мкiндiгi бар жеке ?аржы туралы д?рiстерiм 30-дан ас?ан а?а буындарды ?ызы?тыратынын бай?адым, себебi инвестиция м?селесi олар ?шiн ?зектi м?селе де, студенттерге ?ара?анда жеке ?аржыны бас?ару?а ы?палдары ?стемiрек.

Б?л кiтап ?зi, ата-ана, бала-ша?а, тума-туыстары ?шiн мойнына жауапкершiлiк ал?ан т?л?алар ?шiн жазыл?ан. Егер де б?л жауапкершiлiк сiзде болса, б?л кiтап алдымен сiз ??р?ан капитал мен сiздi? аралары?ызда?ы ж?ктi д?рыс б?луге, содан со? жауапкершiлiктi капитал?а аударып, ?аржы ?иынды?тарды барлы? де?гейде ?зi?iз, ?рпа?тары?ыз ?шiн шешуге к?мектеседi. Ал егер де б?л жауапкершiлiк сiзде болмаса, д?рыс ?аржылы? ба?ытын сiлтеу ар?ылы к?птеген долларлы? миллионерлер ??р?ан ?аржылы? ?деттердi бойы?ыз?а сi?iртуге м?мкiндiк бередi. Ол ?шiн биткоин, бюджеттi ?ыс?арту, лоторея, тендер, «пирамида», наркобизнес дегендерден аула? болу керек. Сiз ?лемнi? а?ша жетiспеушiлiк жа?дайда ?зi?iздi ?алай ?стайтыны?ызды, одан шы?у жолдарын, е? к?рделi с?ра?-а?шаны ?айда салу керектiгi жайлы бiле аласыз.

Жо?арыда?ыны? негiзiнде б?л кiтапты жазбауыма болмады. ?мiрбаяны?ды, танымал ж?лдыз болмаса?, жазбау?а болар, себебi ол ата-ана?на? бас?асына б?рiбiр. Менi? ?аза?станда?ы т?рып жат?ан 4 жыл iшiнде бай?а?аным: адамдарды?, тiптi бай адамдарды? с?тсiз ?аржылы? шешiмдерi ар?ылы банкрот?а ?шырауы та??алдырды. ?аза?станда неб?рi он мы??а жуы? жеке инвестициялы? шоттар (ЖИШ) ашыл?ан, ал б?л дегенiмiз банк картасыны? аналогы, ол ар?ылы биржа?а инвестиция ??ю?а болады. Б?л ЖИШ тек елiмiздi? 0,06% хал?ында бар болса, оны ?немi ?олданып ж?ргендер саны 2000-?а жуы?, немесе ?аза?стан хал?ыны? 0,01% ?ана. М?ндай к?рiнiс б?рын?ы Ке?ес Ода?ы елдерiнде де кездеседi, бiр ?ызы?ы, мемлекет кiн?лi емес, бiлiм, т?жiрибе мен мамандарды? жо?ты?ы -е? басты себеп. Олар ?айдан болсын, капитализм бiздi? елге 30 жыл б?рын ?ана келсе.

Сiз – ?айда?ы жо? бiр д?рiс берушi мен жатты?тыр?шы зал иесi жеке ?аржы туралы бiр кiтап жазатындай ?айдан бiлсiн деуi?iз м?мкiн. Ал мен 7 жыл ?лыбританияда т?рып о?ыдым; ?кiнiшке орай, ?аржы iсi бойынша емес. 10 жылдан аса к?сiпкерлiкпен, инвестициямен айналысамын. ?р ?имылым жа?а бiлiм, т?жiрибе мен жа?а танысты??а толып жатыр. Англияда гольфты жиi ойнайтынмын, сол кезде Exeter ?аласында о?ып ж?рiп, осы ?аланы? инвестиция ?орыны? иесiмен таныстым. Оны? бас?аруында?ы капиталы 500 миллион фунттан астам, ал б?л, айтпа?шы, атал?ан салада к?п емес.

?аза?стан?а ?айта орал?ан со? к?птеген, сiз оларды? ?ызметi т?рма? аттарын да естiмеген, брокер, инвестор мен миллионерлермен таныстым. Б?л кiтапта ?з ойымнан шы?арыл?ан еште?е де жо? – б?рi бая?ыдан ойлап табыл?ан, ал менi? ойым – тек ТМД елдерiнi? ?азiргi жа?дайына сай, сол бiр миллион капиталды ?алай жасау?а болатын туралы ?лкен ма?сат пен жинал?ан т?жiрибемен алмасу.. Кiтабым сiздi? ?лкен шы??а шы?атын ?адамдары?ызды? бiрiне себепкер болып жатса, мен де сiзбен бiрге ?уанамын. Сонды?тан о?ып бол?ан со? ?з жетiстiгi?iзбен б?лiсе отыры?ыз. Менi? Инстаграм пара?шам @realprepod немесе email realprepod@gmail.com.

Б?л кiтапты ?алай о?у ?ажет

Егер де сiз ?аржы ?лемiнен бейхабар болып, к?дiмгi бизнес пен ?арапайым ж?мысы?ыз болса, кiтап д?л сiз ?шiн. Ал егер де жеке ?аржы м?селесiнде шебер болса?ыз, б?л кiтап сiз ?шiн ?те пайдалы болмас, пайдалы болса – сiз шебер емессiз. Кiтапта?ы менi? негiзгi ойым: бiз тек адамдармыз, ?ркiмнi? ?з маманды?ы бар, жа?а маманды? iздеп ж?рген жо?пыз, сонды?тан б?л жерде биржада?ы алып-сатарлар ?шiн еште?е жо?. Б?л кiтап бiр миллион табу ма?сатын ?ой?ан, шыдамдылы? танытып, инвестиция?а iсiне жылына 2—3 са?ат уа?ытын б?луге дайын адамдар ?шiн. Практика к?рсетiп отыр?андай, онда?ан жылдар iшiнде жылына 2 са?атты? ?зi жеткiлiктi.

Кiтапты? басылып шы??ан н?с?асы болса, ?олы?ыз?а маркер мен ?алам алып, пайдалы жерлерiн белгiлеп отыры?ыз. М?лдiр бетбелгiнi алып, ма?ызды жерлерiне жабыстырып?ойы?ыз, кiтапты? шеттерiне жазы?ыз, Инстаграмда жарияла?ыз да, менi «realprepod» деп белгiлеудi ?мытпа?ыз. Егер электронды н?с?асы болса скриншот жаса?ыз да, сiзге пайдалы да ма?ызды жерлерiн жария ете берi?iз, к?м?н тудырса, ?аржы м?селесiн бiлетiндермен, сенетiн адамдары?ызбен тал?ыла?ыз. С?ра?тары?ыз болса ма?ан Инстаграм?а жазса?ыз болады, мiндеттi т?рде жауап беремiн. Аудио кiтап форматын та?даса?ыз, онда тек тал?ылалай аласыз (2—3 жылда бiр рет болса да ты?дап т?ры?ыз).

Кiтапты ?арапайым, т?сiнiктi тiлмен жеткiзуге тырыстым, к?рделi терминдер к?п емес, ал егер оларды кездессе?iз, т?сiндiрмелерiн осы кiтапты? беттерiнен немесе Гуглдан таба аласыз. К?птеген тарауларда сiздерге т?сiнiктi болу ?шiн ?зiмнi?, достарымны?, ке?ес ал?ан клиенттерiм мен студентерiмнi? ?мiрiнен мысал келтiрдiм. Ж?не де ?й тапсырмаларын кездесесiз, оларды м??ият орындау?а ке?ес беремiн. Олар ?те о?ай бол?анымен, т?ртiп пен т?ра?тылы?ты ?ажет етедi.

1 -ШІ тарау. А?шаны ?айдан алу ж?не бизнес н?с?алары

А?шаны ?айдан алу?а болады? Инвестиция?а ?олданыланатын а?ша к?зi, шынайына келсек, ?те к?п. Б?л жала?ы, ?немделген а?ша, бизнес, кездейсо? тап?ан табыс, сатыл?ан жылжымайтын немесе бас?а да м?лiк болуы м?мкiн. Е? бастысы ?з-?зi?дi инвестиция 100500 миллионнан доллардан басталады деген оймен жей бермеу керек. Биржалы? нары??а кiрудi? бастап?ы соммасы 100 $ басталады. Казiр сол дерекк?здерiмiздi талдайы?.

Бизнестен бастайы?. ?арапайым адамдар?а т?н 3 бизнес т?рiн аны?тайы?. Яхта сатып алушылар Forbes тiзiмiнде болмайды. Оларды? бизнесы ?андай болуы м?мкiн? ?аза?станда ?азына?а салы?ты? бiр б?лiгiн т?лейтiндер м?най ж?не де бас?а мемлекеттiк к?сiпорындар делiк. Б?л экономиканы? айтарлы?тай ?лсiздiгiн к?рсетедi. ?азiргi уа?ытта, 2020 жылды? с?уiр айыны? басында, карантин кезiнде Алматыда кiтап жазып отыр?анымда, б?л ?те ай?ын бай?алды. М?най ба?асы 25доллар?а ??лдырап к?сiпкер мен жала?ы алатын ж?мысшылар арасында д?рбеле? басталды. Олар ащы шынды??а к?здерi жетiп, негiзгi «касса» жасайтын ?нiмнi? с?раусыз ?ал?анын, ал бас?а халы?аралы? нары?та сатылатын ?нiмнi? ?азiрше жо?ты?ын т?сiндi. Ал екiншi жа?ынан, егер сiз Америка, ?ытай, ?лыбританияны алса?ыз, оларды? экономикасы аз ?лесiн бiрнеше ?ана компаниялар мен салалар ??райтынын к?ресiз. ?ызметтердi? ?лкен ?лесiн ша?ын бизнес пен жеке дара к?сiпкерлiк ??райды. Сонды?тан оларды? экономикасы т?ра?ты да мы?ты болып табылады.

1.1 К?сiпкер

Бизнестi? 3т?рiн аны?тайы?: ша?ын бизнес, орта бизнес ж?не ?зiн-?зi ж?мыспен ?амту. Егер сiз осылайша а?ша тауып, ?немдей алса?ыз, б?л бизнес т?рлерi инвестиция ??ю?а ?те ?олайлы екенiн бай?айсыз. Неге десе?iз, бiзде, ке?ес ?кiметiнен ?ал?ан инвестор – кейпi бай, а?шасы сансыз адам ретiнде санамызда ?алыптасып ?ал?ан. Оларда б?рi де бар: ?ымбат машиналар, элиталы? м?лiк, ал инвестициямен бас?а iсiнi? жо?ты?ынан айналысады деп ойлаймыз. Ал шынайы келсек, ол бас?аша. Менi? ойымша инвестициямен кедейлiктен бiр саты жо?ары т?р?андарды? барлы?ы айналысу керек. Себебi инвестиция ?суге, а?шаны к?п табу?а, ?мiрi?дi жа?сартып, келе жат?ан ?рпа?ы?а актив пен м?ра ?алдыру?а м?мкiндiк бередi. Сiзде бизнес бар болса, ол д?рыс жолда?ы бизнес бол?ан жа?дайда, сiз ?лгiлi к?сiпкерсiз. Ал ?лгiлi к?сiпкер болса?ыз, онда а?шаны ?ажеттiктен де арта таба аласыз.

1.1.1 Ша?ын бизнес

Ша?ын бизнестi? ?ызмет к?рсету саласында?ы жа?сы жа?тары неде? Ол – аз уа?ытта т?уiр а?ша тауып капиталды жинап алу. ?ызмет к?рсету саласында?ы бизнес ед?уiр инвестицияны ?ажет етпейдi, к?бiне жарнама мен ?й-жайлар?а саласыз. Бизнестi? ал?аш?ы кезе?iн алса?, мынадай математика шы?ады: сiз 100 мы? саласыз да (2020 жылды? тамыз айыны? доллар ба?амы 240$), 1 айды? iшiнде ?айтара аласыз. С?йтiп бiр жылда бiр айлы? пайда?ыз 100 мы? боп т?рады. Ал бизнесi?iздi дамыта берсе?iз, ?сiмi де к?бейе бередi; миллион, 5 миллион… ?ызмет к?рсету саласыны? бiр жа?сысы – тез ке?ейте аласыз, мысалы, онлайн ар?ылы б?кiл елге немесе ?лемге де шы?у?а болады. Б?л бизнес сiзден тек бастауды, к??iлi?iз, к?ш-?уат пен к?зделген ма?саты?ызды талап етедi.

Бiра? сiзде б?л бизнеспен ?аншама уа?ыт айналаса аласыз деген с?ра? туындауы м?мкiн? Ж?мыс жасамай, сол ?сiмнi? пайдасымен ?мiр с?ру уа?ытын а?саймыз, дегенмен ол тез арада болмас. Б?ны тек мен ?ана емес, к?птеген к?сiпкерлерде де кездесетiн жа?дай. Б?ны сол де?гейге жеткендер ?ана т?сiнетiн шы?ар. Сол себептен шеберлiк пен да?дылы??а апарар жол ?за?тау. Статистика?а с?йенсек, неден жо?алтып, неден пайда к?ретiнiмiздi аны?тау?а болады. Бiзде осы бизнеске ??й?ан 100% а?шаны жо?алту ?аупi бар делiк, егер де б?л iспен айналысу ?иынды? туындатса, ?сiмiнен де айырыламыз. Б?л, мысалы, капиталымызды ??р?ан 100 мы? те?ге (2020 жылды? тамыз айыны? доллар ба?амы 240$). Ы?тимал пайдамыз -1200$, б?л к?рсеткiштi? с?ттiлiгi 20-ны? iшiнен 1-i ?ана болуы м?мкiн.

1.1.2. К?сiпкер мiнезi

Бизнеспен айналыспа? болса?ыз, оны ?алай жасау керектiгiне то?талу ?ажеттiк етпес, кiтап ол туралы емес. Сiздi? уа?ыты?ыз бен осы iске назар аудар?аны?ыз ?ажет. Бизнес ашса?ыз, сiз ол жерде ?за? уа?ыт ?ткiзесiз.

Бизнес дегенiмiз к?сiпкерлер айналысатын iс. К?сiпкер деген ерекше т?жiрибесi, а?ылы, мiнезi бар адам. Сiз шынайы к?сiпкерсiз бе? Шынайы болса?ыз —керемет! Бизнесi?iз инвестициялы? кiрiстi? негiзiн ?алаушы болар. Сiз к?сiпкер болып, жасы?ыз 20-дан т?мен бол?ан жа?дайда осы iсте ?зi?iздi сынап к?ре аласыз. 20 жаста бизнестегi а?ша?ыз да к?п болмас, сонды?тан жо?алту ?аупi де жо?ары емес. Б?л жаста бизнес ?шiн инсвестицияны? да керектiгi шамалы.. Мен ша?ын бизнестi? кiрiсi ?те жо?ары деп айтып кеткенмiн. Айына 100% табыс ?келедi. Б?нымен кiшiгiрiм бизнес?ана к?ресе алады. Дегенмен, б?л белгiлi бiр де?гейге, кiшiгiрiм сомалар?а дейiн. Табысты бизнес ашу ?шiн сiз кем дегенде 20-?а жуы? с?тсiз бизнескеректiгiн естiген едiм. Б??ан дейiн сiз ?зi?iзбен болып жат?ан жа?дайды саба? ретiнде ?абылдап, к?сiпкер болу ?шiн керек бiлiмдi терiп ж?ресiз. К?сiпкерлер туралы с?йлесейiк. ?зiм немесе таныс к?сiпкерлер туралы айтайын. К?сiпкерлерлiкпен 14 жасымнан айналысамын. ?азiргi уа?ытта 27-демiн. Мен Алматыда?ы AlmaU мен ?аза?стан-Британ техникалы? университеттерiнде д?рiс беремiн. Жатты?тырушы залым мен бизнес орталы?ым бар. О?ан дейiн неше бизнесiм бол?анын санап шы?у ?иын. К?п н?рсемен айналыстым. 20 ша?тысы с?тсiз ая?талды. Инвестор мен к?сiпкер деген екi жол, ал мен ?шiн ж?птас?ан жол. Кей к?сiпкер таныстарымды инвестиция тiптi де ?ызы?тырмайды. Олар ?лкен ?атерлi табысты тез арада табу?а ?мтылады. Олар ма?ан со?ыстан ?айт?ан ардагерлер т?рiздi – со?ыстан ?айтып, бейбiт адамзатты? ?мiрге ?йрене алмай ж?ргендердей. Бiрде консалтингпен айналысатын танысыммен с?хбаттасып отыр?анда оны? айт?аны: «Д?улет, мен 1 айда 2—3 миллион рубль табыс тапсам, келесi айда сол соманы жо?алтып та аламын» дейдi. «Б?л са?ан ?най ма? -деген с?ра?ыма жауабы- б?л ?ызы?ты ?мiр, ?рине, т?ра?тылы? та к?бiрек болса дейсi?». Адамны? мiнезiмен байланыс к?рiнiп т?р. О?ан не жарасады, ?мiр т?жiрибесi ?андай, ?зiн неше уа?ыт дайында?аны – б?рi к?рiнiп т?рады. Бiрiншiсi, бозбала кезiнен бастайды. Инвестиция мен бизнестi салыстырса?, жас кезi?дегi бизнесi? инвестицияны к?бiрек ?айтарады.

Ал ендi с?тсiз ая?тал?ан 20 бизнес бастамаларыма оралайы?. ?зiмнi?, таныстарымны?, достарымны? т?жiрибесiне ж?гiнсек, б?л, айына 100 мы? те?ге табыс ?келетiн, с?тсiз ая?талатын 20 бизнестi? за?дылы?ы екен. Б?л жердегi математика бас?аша: 100 мы? те?генi (стартапты? орташа ??ны) 20-?а к?бейтсек =2 млн шы?ыс, 2—10 жыл аралы?та осы ?шiн кеткен ?рекеттер, сонда ?ана айына 100 мы? те?ге табыс беретiн бизнес сiзде деуге болады. М?мкiн б?л на?ты емес те шы?ар, дегенмен ??ны ?андай екенiн т?сiну керек.

1.2. Несие мен iрi бизнес

Ірi бизнестi? арты?шылы?ы-инвестиция сия?ты ?айтарымында. Оны ?з а?ша?ыз?а жасамайсыз, себебi капиталы?ыз сома?ты болу ?ажет. Ол ?шiн кепiлдiкке м?лiк ?ойылады. А?ша?ыз жо? болып, несие ал?анда, сiздi? шы?ыны?ызды? т?уекелi банктiк т?уекелден жо?ары боп т?рады. Себебi кепiлдiкте сiздi? м?лiгi?iз. Б?л iрi бизнес казинода?ы рулетка ойыны т?рiздi. Алайда н?тижесi да?ды, т?жiрибе, с?ттiлiк, эмоциялы? жа?дай та?ы да бас?аларына байланысты.

Сiз, банк несие беруге бас тарт?анда, автоломбард?а келдi?iз делiк.

К?лiгi?iз 2 млн те?ге (27$ мы? 2020 жылды? тамыз айында) т?рады делiк. Сiзге а?ша ?те ?ажет боп т?р делiк, бiра? той, немесе бас?а несиенi жабу?а емес. Автоломбард сiзге бiрiншi аптада несиенi т?лемейсiз, ал сол аптаны? iшiнде ?арызды толы? ?айтарса?ыз, несие пайыссыз болады дейдi. Сiз авто ??нында?ы 2 млн те?ге емес тек 500 мы? те?ге алды?ыз делiк. Ары ?арай не болма?? Автоломбард несие пайызы ?те жо?ары болады. Т?лемдi кешiктiрсе?iз, банк автомобилi?iздi алып ?ояды. Ол ?алай болма?: ал?ан а?ша ?алтада, бiр апта ?тедi, санауыш ?осылады, пайыз ?осылады, сiздi? несие?iз ?се бередi, к?лiгi?iз ?амалады, айыпп?л т?ра?ына жабылады. Та?ы бiр апта ?тедi, несие пайызы да ?седi, с?йтiп ?арыз?а белшеден басып, соны жабу ?шiн бас?а жерден несие алу?а тура келедi.