Гүлмінездің гүлдері

– Д?рыс айтасы?, ?ызым. Б?л к?рi ж?рек талай уа?ытты санап тас-тады ?ой. Сонды?тан да бiз, ?арияларды – «уа?ытты? шежiресi» дейдi.

– Уа?ытты? шежiресi деген не, ата?

– Ол ма. Б?рын?ы ?ткен ?мiрдi, тарихты к?кiрегiне т?йiп, кейiн-гiлерге бiлiктi етiп айта бiлген адамдарды солай дейдi.

Г?лмiнездi? ж?регiнi? д?рсiлi, ?з жайын ?айта есiне салды. Ол:

– Ал ендi менi ты?да?ызшы, ата. ?алай со?ады екен? – дедi.

– К?не? – Ол немересiнi? ??ртымдай к?кiрегiне жар?а? ??ла?ын тосты.

– Ой-о-ой! «Дiк-дiк-дiк…» Жа?а ту?ан ??лынша?ты? шабысындай. Алып-?шып тулайды ма – ?й?!

– Д?л тапты?ыз, ата. Ол ??лынша? неге асы?улы, бiлесiз бе?

– Неге?

– Кеше, кеш??рым ?демi шана ?келген едi?iз ?ой. Сол шана-мен тезiрек ойна?ысы келедi екен оны?. Ж?рi?iз, ата. Сыр?ана? тебемiз.

?ария жымия т?сiп, ойланып ?алды. Кеше ж?мысы болып, ?ыстауынан тура аудан орталы?ына тарт?ан. ?айтарда – ауыл?а, баласыны? ?йiне со?атын бол?ан со?, с?йiктi немересiн ?уант?ысы келдi. Д?кендерiн аралап ж?рiп, шана сатып алып едi. Г?лмiнездi? айтып отыр?аны сол. ?рине, к?з алдында ойна?ан?а не жетсiн. Бiра?, ойынны? да мезетi бар. Ал тыста – адам денесiн т?ршiктiрер ерте?гiлiк ыз?ар ?лi тара?ан жо?.

– Айналып кетейiн, аппа?ым менi?. Шананы са?ан ?келмегенде, кiмге ?келдiм. ?лi онымен талай ойнарсы?… Ал, ?азiрше, – ол с?? сауса?ымен терезе жа?ты мегзедi. – К?рдi? бе? Та? ендi бозарып ке-ледi. Дала суы?. ??р бос?а то?ып ?аласы?. Одан да, ?орада мал жай?астырып ж?рген папа? мен мама?ды к?тейiк. Бiрге тама?тана-мыз, кейiн ойнаймыз. Той?ан ?озыдай ра?аттанып ойнаймыз.

Г?лмiнез басын бiр иы?ына ?исайтып, ?тiнгендей т?р к?рсеттi.

– Тама??а зау?ым жо?, ата.

?ария ?ырау ?аймыжы?та?ан терезенi? бетiн ыс?ылап с?ртiп:

– ?арай ?ойшы ?зi?, – дедi. – С?зге т?сiнесi? ?ой. Далада бейс?убет ж?рген бiреу бар ма? Тiптi ?ыбырла?ан н?рсе к?рмейсi?.

Г?лмiнез ?йнек к?зiне ??iлдi. Сыртта – м?лгiген ?ысты? бозамы? к?нi. ?ары сiрескен ?йлердi? м?ржаларынан шы??ан т?тiн т?нерген аспан?а баяу сi?уде. ?удем жерде, ?оршау iшiндегi сидам а?аш-тарды? б?та?тары ?ана желмен тенселедi. Г?лмiнез соны бай?ады ма, ?улана:

– К?не, ата. «?ыбырла?ан н?рсе к?рiнбейдi» дейсiз. Ана б?та?тар ?имылдап т?р ?ой, ?не ?ара?ызшы, – дедi.

?ария немересiнi? байыптылы?ы мен тап?ырлы?ына с?йсiнiп, м?з болды. К?лкiсiне шашалып:

– Ата?ды с?зден ?стады?, ?ызым. ?зiме де сол керек. «?ыбырла-?ан жан к?рiнбейдi» деудi? орнына «н?рсе» дегенiмдi ?арашы. С?з ?а-дiрiн бiлген ата-бабаларымыз, билiктi ?ашан да же?генге берген. Де-генi? орындалсын, ?ара?ым. Бара ?ой. Жылы киiмдердi?дi киi-нiп шы? – дедi. Г?лмiнез:

– Ала-?а-ай! – деген бойымен б?лмесiне ?айта ж?гiрдi.

Немересiнi? шаттан?анына, ?арияны? да к??iлi тасыды.

– И?-?, – деп тамсанды ол. ??штарлы??а не жетсiн. Талай iзгi армандар мен м?раттар, осындай жолы жi?iшке бастаудан н?р ал?ан. Ендеше ?айнар т?маны? к?зiн б?гемейiн.

Бiраздан со?, ?ария мен немересi – к?шеге шана с?йiретiп, томпа?дап кетiп бара жатты.

?ЗІЛГЕН Г?Л

Жамал апай балалар?а таби?ат туралы, оны? адамзат ?шiн ма?ы-зы ж?нiнде саба? т?сiндiрiп болды да, с?зiн былай т?йiндедi:

– …Сонды?тан да, балалар, таби?атты к?здi? ?арашы?ындай ?ор?ау керек, аялай бiлу керек, т?сiндi?дер ме?

Осы кезде алды??ы партада отыр?ан Марат:

– Апай, бiздi? ауыл да таби?ат па? – деп с?рады.

– И?, ауыл да – таби?ат. Сонау к?з ?шында?ы к?сiлiп жат?ан дала, жай?алып т?р?ан ш?птер де, мына ?шып ж?рген ??стар, ормандар мен а?дар, те?iз-к?лдер мен балы?тар – б?рi-б?рi таби?ат?а жатады.

Жамал апайыны? с?зiн бар зейiнiмен ты?да?ан Г?лмiнез есiне бiр н?рсе т?скендей ?аба?ын кiржиттi. Кенет мойнын ал?а созып, ?мсына ?олын к?тердi. Апайы о?ан назар аударды:

– И?, не с?рама?шы едi?, Г?лмiнез?

– Жамал апай, б?йшешек те таби?ат?а кiредi ме? – дедi ол.

– ?лбетте, б?йшешектен бастап г?лдердi? б?рi таби?атты? б?л-шегi…

Ал Г?лмiнез болса ойланып ?алды.

Ол саба?тан келе салысымен, асханадан пыша? пен шыны ыдыс алып, ?й сыртында?ы жасыл ?ырат?а шы?ып кеттi.

Бiраздан кейiн, ж?зi г?л-г?л жайнап ?айтып оралды. ?олында?ы шыны ыдыс?а ?ырды? а? г?лдерiн толтырып жина?ан едi. Оларды ба?ша iшiндегi г?л егетiн ала??а апарып, ш??ырша ?азып, отыр?ыза бастады.

Осы кезде ?йден шешесi шы?ты. Ол ж?мысынан т?стiкке келген болатын. Сол бойы Г?лмiнездi iздеп таба алма?ан. Оны ба?ша iшiнен к?рдi де, жанына келдi:

– Апыр-ай, сенi iздемеген жерiм ?алмады! Сумка? ?йде т?р да, ?зi? жо?сы?. ?айда ж?рдi? осы уа?ыт?а дейiн, ??лыным-ау, не iстеп жатырсы??!

?ызы о?ан к??iлдi жауап бердi:

– ?арашы, анашым. Мына ?демi б?йшешектердi адырдан ?азып алдым. Бiздi? Жамал апай айтты: «Таби?атты ?ор?ау керек» деп.

– Сен оларды ?ор?ауды? орнына, ?сiп т?р?ан жерiнен ?зiп ?келдi? ?ой…

– И?, мiне ?арасайшы, тамырлары бар. ?айтадан отыр?ызып жатырмын. Мен б?лар?а су ??йып, к?тетiн болам. ?йтпесе, далада олар?а ешкiм ?арамайды. Сосын ?ой, жаз?а жетпей ?урап ?алады.

Шешесi мырс етiп к?лiп жiбердi де, iле салма?ты к?йге ауысып:

– Сен д?рыс жасамады?, Г?лмiнез, – дедi. – Таби?атта не н?рсе-нi? болсын ?з орны, ?з за?дылы?ы бар. Б?лар – б?йшешектер, к?к-темнi? хабаршысы. Ерте г?лдейтiнi де содан. Б?лар ?ура?анмен, орнын бас?а г?лдер басады. Сонысымен де ?ымбат. Мына г?лдер ?ай жерде г?лдесе, сол жерде ?ры? шашып, ендiгi жылы та?ы ?нiп шы?ар едi. Ал, сен, оларды б?л г?лзар?а бiлместiкпен зорлап ?келдi?. Егер Жамал апайы?нан «таби?атты ?алай ?ор?аймыз?» деп с?рап ал?аны?да, б?л iс болмас едi.

Г?лмiнездi? ж?зi ?ызарып, т?мен ?арады. Шешесi ?ызыны? шашы-нан сипап:

– Б?ларды ендi осы орнынан ?оз?амай-а? ?ой. Екiншi рет ?ателiк жасамау?а тырысасы?. Ж?р ?йге, тама? суып ?алады, – дедi.

Ол iлбiп басып, шешесiнi? со?ынан ердi. С?йтсе де оны? сана-сында «таби?атты ?алай ?ор?аймыз?» деген сырлы сауал жа??ыры?тай та?ы ?айталанды. Осыны келесi саба?та апайынан с?рап алу?а бекiндi.

?СЕР

Жамал апай ш?кiрттерiн ерекше к?з?араспен барлап ?ттi.