Тик син генә…

– Сезне? дусларыгыз китте. Р?хим итеп, мен? бу урынга утыра аласыз. Сезг? нинди эчемлек кир?к?

Кафеда халык к?п, ? официант к?рс?тк?н урын читт? иде. Бик ?йб?т, ?лег? аны? беркем бел?н д? с?йл?ш?се килми. Ресторан хезм?тк?рен? д? ялкау гына ?авап бирде:

– Бер бокал сыра. Немецныкы.

– ? сыра янына бер?р н?рс? тел?мисезме?

Тел?ми иде ул, тик ?авапсыз да булмый:

– Кириешкы.

Хезм?тл?ндер?че блокнотына язды да кит?рг? ашыкты. Мондый х?ерче клиент янында озаклап тору аны? ?чен д? авыр иде бугай. Ул китк?ч, Илнур ?зе д? ?и?ел сулап куйды. Аллага ш?кер…

Казанда нинди ген? кафелар юк инде. Грузин да, ?рм?н д?, чеченнар да, ?зб?кл?р д?, х?тта гар?пл?р д? ?з рестораннарын, кафеларын т?зег?н. Алар ш???рне? б?тен почмагында да. Бары тик татарныкы гына юк. Бауман урамындагы "Татар ашлары" диг?н кафе да х?зер башкача атала ик?н – Ч?й йорты. Якында гына самогон йорты. Бик татарныкы кебек т? т?гел инде ул… Х?тта Бауман урамында да татарлык юк…

? бу кафе урысныкы иде. Ничек кен? яманатын таратсак та урыс ул, барыбер, ?зебезнеке инде. Мен? урыс кешесе бел?н татарны ян?ш бастыр – аерып алалмыйсы?. Ул т?рек т?, ?зб?к т?, башкорт та т?гел. Алар ?лл? кайдан аерылып: "Мин татар т?гел!"– дип тора. Урыс ?зебезнеке. Кафесы да шулай.

Стеналары агач б?р?н?л?рд?н, ?ст?лл?р д? ?лл? им?нн?н, ?лл? б?т?н авыр агачтан ясалган. Урындыклары да к?ч-х?л бел?н ген? кузгатмалы. ?ст?лл?рг? з??г?р ?еп бел?н чиг?ле ак ??йм? ??йг?нн?р. Ид?н уртасында чит-читл?ре биз?кл?нг?н кызыл палас. Т?ш?менд? вак-вак лампочкалар.

Артык ?лл? н?рс?се д? юк кебек инде, тик ничектер к??елг? якын булып тоела. Гар?п, яки ?зб?к кафесына кереп сыра эчеп утыралмыйсы? бит инде. Бу алланы мыскыл итк?н кебек тоела. ? монда барсы да иркен. ?айлы. Р?х?т. Монда алла да, аракы да сыя.

Ипт?ш егетл?ре китешеп бетк?н иде. Кызлар эл?ктерг?ч, шулай булыр инде, кайсы-кайда барып ?зл?ре ген? калырга омтылырлар. Тел?с?, б?лки, Илнур да шулай ит?р иде, тик ?лег? анда кызлар кайгысы т?гел, Л?йл?сен ?аман оныта алмый, к??еле тулы м?х?бб?т кыйпылчыклары. ?ст?вен?, коллекторлар… ?ст?вен?… ?ле ген? булган х?л д? тормышындагы гарип к?ренешл?р чылбырыны? бер бо?расы булып тоелды.

Илнурга гына шулай туры килде мик?н, ?лл? ниндиер?к д?нья булды бу – берничек т? ?ай тапмалы т?гел. Ул к??елен ??рвакыт тырмап торган мондый уйларга бирешм?ск? тырышты. Бокалын ашыкмый гына суырды, ара-тир? кипк?н икм?к капкалап куйды. Берни уйламаска кир?к, уйласа? ?лл? н?рс?л?рг? кереп кит?се? д? яш?ве?не? бер м?гън?се д? калмаган кебек тоела. Тик уйлары гына ?зен? буйсынмады. Торым-торымга теге кызны? кыяф?те калкып чыкты:

– Урод! Ниг? кысылды?? Кем чакырды сине монда? Сине? "ярд?м"е?? кем мохта? иде…

Тормышны? т?рле мизгелл?ре була торгандыр инде аны?. Тик мондый мизгелне Илнурны? к??еле сыйдыра алмый иде. Булмый инде болай. И? яхшысы, кайтып ?з б?лм??? кереп бикл?нерг? д? музыка кушып куярга ??м шуны? л?зз?тенд? йокыга чумарга. Йокы – б?хет, ул тормыштан арынып тору м?мкинлеге бир?.

Бокалыны? яртысына да т?шм?ст?н, ул кафедан чыгып китте д? баягы парк аша ?з ?ен? ашыкты. К?н бераз салкынайткан иде. Сыра с?реме шушы салкынлыктан ту?ып, кубып т?шк?нд?й булды. Уйлар да бер-берсен? ялгана башлады бугай. Ялгышты ул, хата булды барсы да… Беркемг? д? яхшылык эшл?рг? кир?кми иде… Бер фильм бар бит ?ле… Зомбилар турында… Ничек аталганын х?терл?ми инде Илнур. Анда зомбилар гарип итеп к?рс?телми, барсы да нормаль кеше кыяф?тенд? – кайберл?ре х?тта костюм-галстуктан, ?зл?рен ит?гатьле итеп тоталар. ? и? х?литкеч мизгелд?, аларны? зомби булуы, ?з тел?кл?рен ?т?? ?чен х?тта кеше ашарга да ?зерлеге ачыклана. Бу тормышта да шул ук х?л диярлек. Тыштан караганда барсы да гад?ти кеше шикелле. ? чынында… Зомби булып чыга…

Уйларына бирелеп барганда, колагына таныш тавыш килеп б?релде:

– ?н? ул! – дип кычкырды хатын-кыз тавышы, – Тотыгыз… ?н?!..

Бу аны? ?з башында, ?з уйларында я?гыраган ялгыш тавыш шикелле иде. Тик алай булып чыкмады… Илнур, н?рс? булды ик?н дип борылып караганчы, кемдер аны? арт ч?мечен? ниндидер каты н?рс? бел?н тондырды. Д?нья й?зеп китте. Илнур чайкалып беркад?р торды да ?ирг? ауды.

– Коткаручы! – диг?н тавышы ишетелде кемне?дер, – В?т, мен? сине? д? чират ?итте…

Коткаручы… ?йе шул, ул ниндидер кызны к?чл?н?д?н коткарырга тел?г?н иде… Тик хаталанган булып чыкты. Беркемне д? коткарырга кир?кми ик?н… Х?тта ярд?м сорап кычкыручыларны да… Коткарган х?лд? д? бу халыкны, бу илне д?рр?? р?вешт? коткарырга кир?к. Барсын берьюлы. ? ул… ??м мен?… Аны инде бер?? д? коткармаячак. Ярым ?ушсыз булып ?ирг? егылган егетне бернич? кеше аяусыз типк?ли… Илнур башын капларга тырышып б?г?рл?неп ятты. Башы?а басып сикер?л?ре д? бар. Аяусыз х?зер кешел?р. Тик барыбер т?нене? т?рле урыннарына эл?кк?н аяк эзл?ренн?н сызлану кала иде. Ерактан ниндидер авазлар ишетел?:

– ??, коткаручы булырга тел?де?ме?…

– Герой буласы? килдеме?..

??м башта калкып чыккан уйларны да ?з?рлек итеп тиб?л?р. Типс? тимер ?з?рлек, диг?н с?з бар бугай… Болар уйларны да ?з?…

"Герой буласы? килдеме?.." ?лл? нинди с?ер д?вер бу… Батырлык х?рм?тт? булырга тиеш бит инде, ?з геройларын кешел?р югары б?ял?рг?, аларга ти?л?шерг? омтылырга тиешл?р. ??рх?лд?, элек-элект?н шулай килг?н. ? б?генге тормышта ниндидер батырлык кылган кешел?рг? сантыйга караган кебек карыйлар: акылы аек, пстихикасы д?рес булса кеше мондый адымга барырга тиеш т?гел, дип уйлыйлар. Х?тта ?тк?н заманнарны? ка?арманнарын да т?рлеч? пычратырга, аларны? б?еклеген кимчелек итеп к?рс?терг? тел??чел?р бар. Намус, гаделлек, кешелеклелек кебек т?шенч?л?р д? шундый ук х?лд?. ?г?р кем бел?ндер с?йл?шк?нд? бу хакта авыз ачасы? ик?н, ул сине ты?лап та тормый, йогышлы чире? барлыгын белг?нд?й, тиз арада кит?рг? ашыга. Монда да н?къ теге фильмдагы шикелле: тышы бер т?рле, эче – б?т?н. Кешел?рне? ген? т?гел, хис-тойгыларны? да, ??рт?рле билгел?м?л?рне? д?…

? аны? чынлап та герой буласы кил? иде. ?з Ватанын илбасарлардан азат итк?н ата-бабаларына ти? егет булырга тели иде. Ил бит инде ул. Илне ирл?р якларга тиеш. Халык ?чен, илд?ге кешел?р ?чен ирл?р ?аваплы булырга тиеш. Тик аны? бу тел?кл?рен уртаклашырга атлыгып торучы юк, шунлыктан ?аны телг?л?н? ??м тормышны? ??р к?ренеше диярлек ?ан ??р?х?тен? тоз сипк?нд?й тоела иде.

* * *

Кеше нинди авыр х?лл?рг? калып кайларда гына егылса да аны? яклаучы ф?решт?се була, дил?р. А?а да ?з ф?решт?се килеп сарыла. ?ирд? б?г?рл?неп яткан г??д?сен канатлары бел?н каплый да:

– Х?ле? ничек сине?? – диеп сорый.

– Ы??ы, – дип ?авап бир? Илнур ??м керфекл?рен к?т?реп карый. Т?нге парк кара?гылыгын ертып, якты нур булып аны? янында ф?решт? басып тора. Й?зенн?н ягымлылык, наз, ярату б?ркел?. Илнурны ышыклар ?чен ??елг?н канатларыннан якты нур тама.

– Тор, – ди ул, – Монда ятма. Никад?р авыр булса да торып басарга тырыш. Аунап ятучыларны? кадере юк. Х?тта алтын булсалар да.

Илнур торырга маташа. Тик буыннары тотмый. Егыла.

– Син к?чле, – дип д?рт ?сти ф?решт?, – Син аягы?а басарга тиеш.

Илнур тагын торырга маташа, д?рт аяклап, сабый бала сыман м?к?йл?п беркад?р бара, аннан бераз к?т?рел? т?шеп аякларына баса да чайкалып тора. Тир?-ягына каранып ала. Н?рс?л?р булганын, ?зене? ничек шушы х?лг? т?шк?нен х?терл?рг? тырыша. Т?н. Кара?гылык. Агачлар. Кошлар тавышы. Кайдадыр якында машиналар шавы ишетел?… Б?тен т?не сызлый. Сулыш алган саен н?рс?дер ч?нчеп-ч?нчеп куя. Аз гына к?ч?ндерг?н саен аяк буыннары ?зелеп кит?… Н?рс? булды со? бу?

– Кыйнадылар сине, – ди ф?решт?, аны? й?зе к?ренми, с?зл?ре ишетелми, ни ?йтк?нен Илнур с?зсез д? а?лап тора, – Сине? ?йб?тлеге?? каб?х?тлек бел?н ?авап бирдел?р.

??м ул барсын да исен? т?шер?. К??елен чиксез ?рн? бил?п ала. Ул бит ?йб?тлек эшл?рг?, кемг?дер ярд?м ит?рг? тел?г?н иде. Л?кин аны? ?йб?тлеген кабул итм?дел?р… Гомер буе шулай булды бугай. Кабул итк?н х?лд? д? гарипл?п кабул иттел?р. ?йб?тлекк? урын юк мик?нни со? бу д?ньяда?

– Кешел?рг? беркайчан да яхшылык кылма, – ди ф?решт?, – Аларны? берсе д? мо?а лаек т?гел. Х?тта ?ти-?ние? д?.

Аны? со?гы с?зе бик с?ер булып ишетел?. ?ти-?нил?рг? игелек эшл?рг? кир?к. Монсы канга се?г?н н?рс?. Шу?а Илнур:

– Кем син? – дип сорарга м??б?р була, – Ник алай дисе??

– Мин сине? ф?решт??. Син – минем Аллам.

– Мин алла т?гел.

Ф?решт? елмайган кебек ит?:

– Син – алла. Сине? кебек ?йб?т кешел?рне? барсы да – алланы? бер ?леше, дим?к, алланы берб?тен ит?че.

– ? калганнары? – дип сорый егет, ?зе яклашырга тел?г?н теге кызны к?з алдына китереп, – Калганнары кем?

– Алар – ч?п.

? б?лки чынлап та шулайдыр ул. ?зен? карата кылынган игелекне кабул ит? алмаучылар, а?а начарлык бел?н ?авап кайтаручылар, б?лки, чынлап та ч?птер… Л?кин ф?решт? Илнурга уйланып торырга ирек бирми.

– Син ?е?? кайт, – дип тал?п ит?, – ?ле без тагын очрашырбыз.

??м юкка чыга.

* * *

Ф?решт? юкка чыгу бел?н Илнурны? к?з алдында ир-егет г??д?се п?йда булды. Кыйналудан томаланган а?ы бел?н егет аны? кем ик?нен а?лап бетер? алмады. Уртача буйлы. Ныклы г??д?ле. Ул кит?рг? ?ыенган ?иренн?н тукталып, Илнурны? чайкалып атлаганын бераз карап торды да кире килеп култыклап алды. Куллары к?чле иде.