Оценить:
 Рейтинг: 0

Қурилишда меҳнатни мухофаза қилиш

<< 1 2 3 4 5 6 ... 10 >>
На страницу:
2 из 10
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

Иш жойи (yрни) – ишловчи туриши керак бyладиган жой ёки иши туфайли бориб турадиган жой ва бевосита ёки билвосита иш берувчининг назорати остида турадиган жой.

Иш зонаси – пол сиртидан 2 метргача баландликда жойлашган фазовий ?удуд ёки ишловчиларни ме?нат фаолияти жараёнида ва?тинчалик ва доимий келиб турадиган майдонча шаклидаги иш жойи.

Ишлаб чи?ариш фаолияти – ресурсларни тайёр ма?сулотларга айлантириш учун, турли хил хом-ашё, ?урилиш, турли-туман хизматларни бажаришни yз ичига олган, ме?нат ?уролларини ?yллаб одамларни бажарадиган ?аракатлари тyплами.

Ишлаб чи?ариш жараёнлари хавфсизлиги – норматив-техник ?ужжатлар билан yрнатилган шароитларда олиб бориладиган ишлаб чи?ариш жараёнининг ме?нат хавфсизлиги талабларига мослик хоссаси.

Ишлаб чи?ариш ускунасининг хавфсизлиги – меёрий ?ужжатлар билан yрнатилган, ишлаб чи?ариш ускуналарининг монтаж (демонтаж) ва фойдаланиш жараёнларида ме?нат хавфсизлиги талабларига мос бyлиш хоссаси.

Ишлаб чи?аришдаги бахтсиз ?одиса – ишловчи томонидан yз ме?нат мажбуриятларини ёки иш берувчининг топшири?ини бажараётганда ишлаб чи?аришнинг хавфли ёки зарарли омилининг таъсири натижасида содир бyлган ?одиса.

Ишлаб чи?аришнинг зарарли омили, зарарли омил – ишлаб чи?ариш омили, унинг ишловчига таъсири маълум шароитларда касалланишга олиб келиши, ишлаш ?обилиятини камайишига ва (ёки) ишловчини келгуси авлоди со?ли?ига салбий таъсир кyрсатиши мумкин.

Ишлаб чи?аришнинг хавфли омили – таъсири ишловчини маълум шароитларда жаро?атланишга, yткир за?арланишга ёки бош?а бе?осдан тезда со?ликни ёмонлашувига ёхуд yлимга олиб келадиган ишлаб чи?ариш омили.

Ишловчиларни шахсий ва жамоавий ?имояловчи воситалари – ишловчиларга зарарли ёки хавфли ишлаб чи?ариш омиллари таъсирини камайтириш ёки бартараф этиш ?амда уларни ифлосланишдан ?имоялаш учун фойдаланиладиган техник воситалар тyплами.

Ишловчини шахсий ?имоя воситаси – одам танаси ёки унинг ?исмига кийиладиган ?имоя воситаси.

Ишловчиларнинг жамоавий ?имоя воситаси – ишлаб чи?ариш жараёни, ишлаб чи?ариш ускунаси, ишлаб чи?ариш хонаси (биноси) ёки ишлаб чи?ариш майдончаси билан конструктив ёки функционал бо?ланган ?имоя воситаси.

Ишлаб чи?ариш ?удуди – ?урилиш ёки ишлаб чи?ариш фаолиятини амалга ошириш учун ажратилган ?удуд, ундаги ?урилаётган ёки ишлаётган бинолари ва иншоотлари билан.

Иш ва?ти – ишловчи ташкилотни ички ме?нат тартиби ?оидалари ва ме?нат шартномаси шартларига кyра ме?нат мажбуриятларини бажариши керак бyлган ва?т давомийлиги, шунингдек ?онунларга биноан ва бош?а ?у?у?ий норматив ?ужжатларга биноан иш ва?тига киритилган бош?а ва?тлар даврлари.

Касбий тавакалчилик – ишлаб чи?аришнинг зарарли ва хавфли омиллари таъсири натижасида, ме?нат шартномаси бyйича ишловчини yз мажбуриятларини бажариш чо?ида ёки ме?нат кодекси томонидан yрнатилган ёхуд бош?а ?олларда со?ли??а зарар келтириш э?тимоли.

Касб касаллиги – зарарли ишлаб чи?ариш омили таъсири о?ибатидаги сурункали ёки yткир касалланиш.

Лойи?а олди ишлари – ?абул ?илинган параметрларга кyра лойи?ани амалга ошириш имкониятини ва ма?садга мувофи?лигини, шунингдек унинг ?аётийлигини асослаб берувчи ишлар йи?индиси.

Ме?нат хавфсизлигини бош?ариш – ме?натни хавфсиз ва зарарсиз шароитларини яратиш мажмуи вазифалари ва ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги ?онуний норматив ?ужжатларни ?yллаш асосида, хавфсизликни таъминлаш, жаро?атланиш, авариялар, касбий касалланишларни камайтириш ва ме?нат шароитларини яхшилаш ишларини ташкиллаштириш.

Ме?нат шароитлари – ишловчини ишлаш ?обилияти ва саломатлигига таъсир этувчи ишлаб чи?ариш му?ити ва ме?нат жараёнининг омиллари тyплами.

Ме?нат шароитларини гигиеник нормативлари – зарарли ишлаб чи?ариш омиллари даражаси, улар ?ар куни, аммо бутун иш стажи мобайнида ?афтасига 40 соатдан кyп бyлмаган ишлашда, ишлаб чи?ариш жараёнида ёки ?озирги ва ?аётининг охирги муддатларида ?озирги ва кейинги авлодларида, замонавий изланиш методлари билан ани?ланадиган, касалланишлар келтириб чи?армаслиги ёки со?лик ?олатини чегарадан чи?маслиги.

Ме?нат хавфсизлиги – ишловчиларга ишлаб чи?аришнинг зарарли ва хавфли омиллари таъсир кyрсатмайдиган ме?нат шароитлари.

Ме?нат хавфсизлиги шароитлари – ме?нат шароитларининг ?олати, бунда ишловчига ишлаб чи?аришни зарарли ва хавфли омиллари таъсирлари бyлмайди, ёхуд уларни таъсир этиш даражаси yрнатилган меъёрий даражадан анча паст бyлади.

Ме?нат хавфсизлиги талаблари – бажарилиши ишловчиларни хавфсизлигини таъминлайдиган ?онунчилик ?ужжатлари, норматив-техник ?ужжатлар, ?оидалар ва йyри?номаларда yрнатилган талаблар.

Ме?нат шароити – ме?натни амалга ошириш ва?тида ижтимоий ва ишлаб чи?ариш омиллари йи?индиси.

Объектнинг хавфсизлиги – бу объектга нисбатан ?аракатлар ёки ?аракатсизликнинг салбий о?ибатларига олиб келмаслик шартлари.

Скаффолдинг – биноларни ?уришда, таъмирлашда ёки бинони тозалашда ишчилар томонидан фойдаланиладиган махсус ?ис?ичли металлдан ясалган ?авоза. Асосан бино таш?арисидаги ва?тинчалик хавфсиз ишлатиладиган темир конструкцияли ?авоза ?исобланади.

Субпудратчи – (субпудрат лойи?а ташкилоти) лойи?а ишларининг ало?ида ?исмларини бажариш учун лицензияга эга бyлган ва бош лойи?ачи билан тузилган шартнома мажбуриятлари асосида лойи?анинг тегишли ?исмларини бажарувчи юридик шахс.

Ташкилот – мулк шакли ва бyйсинишидан ?атъий назар корхона, муассаса ёхуд бош?а ?у?у?ий шахс.

Хавфли ишлаб чи?ариш омили – таъсири ишловчини жаро?атланишига олиб келувчи ишлаб чи?ариш омили.

Хавфсизлик – бу шундай ?олатки, бунда персоналнинг со?ли?и ва хавфсизлигига тавакалчилик етарли даражада бyлади.

Хавсизлик белгилари – сигнал ва ёр?ин ранглар, график белгилар ёки тушунтириш ёзувлари ёрдамида маълум бир геометрик шаклга эга бyлган рангли тасвир. Одамларни бевосита ёки рyй бериши мумкин бyлган хавф-хатар ёки муайян ?аракатларнинг та?и?ланиши ?а?ида ого?лантириш учун мyлжалланган, шунингдек, хавфли ёки зарарли ШН? 3.01.02—20 3 омилларнинг таъсирини бартараф этадиган ёки камайтирадиган объектлар ва воситаларнинг жойлашуви ?а?ида маълумот тар?атувчи восита.

Хавфсиз ме?нат шароитлари, ме?нат хавфсизлиги – ме?нат шароитлари ?олати, бунда ишлаб чи?аришнинг хавфли ва зарарли омилларини ишловчига таъсири бyлмайди ёки ишлаб чи?аришни хавфли ва зарарли омиллари таъсири чегаравий рухсатли ?ийматларидан ошмайди.

Хавфсиз масофа – одам ва хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омили орасидаги энг кам орали?, бунда одам хавфсиз масофада турган бyлади.

Хавфсизлик белгиси – одамни бyлиши мумкин бyлган хавф тy?рисида ого?лантириш, маълум ?аракатларни та?и?лаш ёки бажарилишини буюриш, шунингдек фойдаланилиши хавфли ёки зарарли ишлаб чи?ариш омили таъсири о?ибатини бартараф этиш ёки камайтириш билан бо?ли?, объектларни жойлашуви тy?рисида маълумот бериш учун мyлжалланган белги.

Хавфсизлик тизими – ишловчиларга хавфли ишлаб чи?ариш омиллари таъсирини бартараф ?илувчи ташкилий тадбирлар, техник воситалар ва методлар тизими.

Хавфсизлик ранги – одамни ди??атини ишлаб чи?ариш ускунасининг ёки ?урилиш конструкциясининг ало?ида элементларига жалб ?илиш учун мyлжалланган ранг, улар хавфли ёки зарарли ишлаб чи?ариш омиллари манбаълари, шунингдек ён?инни yчириш воситалари ва хавфсизлик белгилари бyлиши мумкин.

Хавфли зона – одамга хавфли ва (ёки) зарарли ишлаб чи?ариш омили таъсир этиши мумкин бyлган ?удуд (макон).

Хавфли шароитлар – yрнатилган меъёрларга мос бyлмаган ишлаб чи?ариш му?ити ?олати.

Хавфли ?аракатлар – ишловчини y?имаганлиги, ?ила билмаслиги, истамаслиги, ?обилиятсизлиги ало?ида ?олатларда эса – ишлаб чи?ариш ?олатларини тy?ри ба?олаш ва ме?нат мухофазасини меъёрлари ва ?оидаларини барча талабларини бажариш имконияти йy?лиги о?ибатидаги нотy?ри, у?увсиз ?аракатлари.

Ходим – ме?нат ?онунчилигининг субъекти, иш берувчи билан ме?нат шартномаси асосида ишлайдиган ва бунинг учун иш ?а?и оладиган жисмоний шахс. ШН? 3.01.02—20 2

Шов?ин – ?ар хил жадаллик ва частотадаги даврий бyлмаган товушлар тyплами.

?урувчи – yзига тегишли бyлган ер участкасида объект ?урилишини, реконструкциясини ёки капитал таъмирланишини, му?андислик-техник ишларни бажариш, уларни ?уриш, реконструкция ?илиш ва капитал таъмирлаш учун ша?арсозлик ?ужжатларини тайёрлашни амалга оширадиган жисмоний ёки юридик шахс.

1.2. Ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?онунчилик

Ўзбекистон республикасида ме?нат ва ме?натни мухофаза ?илиш ?онунлари асосини конституцияга асосланган ме?нат кодекси, ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онун ва ?укумат ?арорлари ташкил ?илади. Буларда ме?наткашларнинг ?аёти ва со?лигини ?имоя ?илиш давлатнинг ижтимоий-и?тисодий сиёсатининг таркибий ?исми ва и?тисодий исло?атларни амалга оширишнинг му?им омили ?исобланади.

Ўзбекистон республикасининг 2023 йил 30 апрелда yтказилган референдумда ?абул ?илган конституциясида: Ўзбекистон хал?и инсон, унинг ?аёти, эркинлиги, шаъни ва ?адр-?иммати олий ?адрият ?исобланадиган инсонпарвар демократик давлатни барпо этиш, республика фу?ароларининг муносиб ?аёт кечиришларини таъминлашга интилиб мазкур конституцияни ?абул ?илганликлари (му?аддима); ?ар ким муносиб ме?нат ?илиш, касб ва фаолият турини эркин танлаш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган ?улай ме?нат шароитларида ишлаш, ме?нати учун ?еч ?андай камситишларсиз ?амда ме?натга ?а? тyлашнинг белгиланган энг кам ми?доридан кам бyлмаган тарзда адолатли ?а? олиш, шунингдек ишсизликдан ?онунда белгиланган тартибда ?имояланиш (42-модда); ?ар ким ?ариганда, ме?нат лаё?атини йy?отганда, бо?увчисидан ма?рум бyлганда ижтимоий таъминот олиш (46-модда); ?ар ким со?ли?ини са?лаш ва малакали тиббий хизматдан фойдаланиш (48-модда), бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланганлиги ва ?ар ким таълим олиш (50-модда) ?у?у?ига эгалиги, шунингдек хотин-?излар ва эркаклар тенг ?у?у?га эгалиги (58-модда) келтирилган.

«Ме?натни мухофаза ?илиш» тушунчаси ишловчиларни ме?нат фаолияти жараёнида ?аёти ва со?ли?ини са?лаш тизимини фаолият юритишини асосий йyналишларини акс эттиради. Бу тизим ?у?у?ий, ижтимоий-и?тисодий, ташкилий-техникавий, санитария-гигиена, даволаш-профилактика, реабилитация ?илиш ва ишловчиларга, уларни ме?нат жараёнида ?аёти ва со?ли?ини са?лаш талабларига жавоб берадиган, ме?нат шароитларини яратишга йyналтирилган бош?а тадбирларни ?ам yз ичига олади. Шунинг учун «Ме?натни мухофаза ?илиш» тушунчасини техника хавфсизлиги ва ме?нат гигиенаси билан алмаштириш мумкин эмас, улар ме?натни мухофаза ?илишни таркибига кирувчи элементлар бyлади. Бундан, ме?натни мухофаза ?илиш бу тизим, ме?нат шароитлари, техника хавфсизлиги, ишлаб чи?ариш санитарияси ва ш.y. -лар унинг таркибий ?исмлари эканлиги келиб чи?ади.

Бундан кейин ажратиш учун, матнда Ўзбекистон республикаси ме?нат кодексининг (29.10.2022 й.) ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги моддалари уч хонали сонлар билан белгиланганлигини, Ўзбекистон республикасининг ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онуни (23.09.2016 й.) моддалари эса бир ёки икки хонали сонлар белгиланганлигини эслатиб yтамиз.

Ўзбекистон республикасининг янги та?рирдаги ме?натни му?офаза ?илиш тy?рисидаги ?онунининг ма?сади (1-модда) ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат, унда назарда тутилган нормалар, барча хyжалик субъектлари учун риоя ?илиниши шарт бyлган, ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ишловчиларни ?у?у? ва кафолатларини ?онуний yрнатади ва республиканинг барча ?удудлари корхоналарида иш берувчилар ва ишловчилар орасида ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги муносабатларни мувофи?лаштиришни ягона тартибини таъминлайди.

?онуннинг 5-моддасида ишлаб чи?аришда ёки бош?а фаолият со?асида банд бyлган одамларнинг ?аёти ва со?лигини са?лаш ишлаб чи?ариш натижаларига нисбатан устиворлигидан келиб чи?иб давлат ва ижрочи ?окимият органларининг фаолият йyналишлари ани?ланилган бyлса, 6…11- модаларида Ўзбекистон республикасида ме?натни му?офаза ?илишни давлат томонидан бош?арилиши вазирлар ма?камаси, ме?нат вазирлиги, со?ли?ни са?лаш вазирлиги, давлат ва хyжалик бош?аруви органлари, ма?аллий давлат ?окимияти органлари ва бош?а давлат томонидан ваколат берилган органлар томонидан амалга оширилиши ?амда уларнинг кyпчиллигини ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги ваколатлари келтирилган.

Ишлаб чи?ариш фаолиятини амалга оширувчи, ходимларининг сони эллик ва ундан орти? бyлган ?ар бир ташкилотда ме?натни му?офаза ?илиш хизмати ташкил этилиши ёки ме?натни му?офаза ?илиш бyйича мутахассис лавозими жорий этилиши, шунингдек элликта ва ундан орти? транспорт воситаси мавжуд бyлган ташкилотда йyл ?аракати хавфсизлиги хизмати ?ам ташкил этилиши ёки йyл ?аракати хавфсизлиги бyйича мутахассис лавозими жорий этилиши ?онунлаштирилган (12-модда).

Ме?натни му?офаза ?илиш хизмати ва йyл ?аракати хавфсизлиги хизмати ташкилотнинг муста?ил таркибий бyлинмалари бyлиб, улар бевосита ташкилот ра?барига бyйсинишлари ?амда ме?натни му?офаза ?илиш хизматининг вазифалари ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги хизматлар бозорининг профессионал иштирокчилари томонидан (13-модда) шартнома асосида амалга оширилиши ?ам мумкинлиги таъкидланган.
<< 1 2 3 4 5 6 ... 10 >>
На страницу:
2 из 10