Оценить:
 Рейтинг: 0

Қурилишда меҳнатни мухофаза қилиш

<< 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
5 из 10
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

Ме?нат шартномасини тузиш пайтида ходимнинг ?онунлар ва бош?а меъёрий ?ужжатлар билан белгиланган ме?нат ?у?у?лари ?амда кафолатлари даражаси пасайтирилиши мумкин эмас.

Ўзбекистон республикасининг янги та?рирдаги ме?натни му?офаза ?илиш тy?рисидаги ?онунининг 22-моддасида ходимнинг ва 23- моддасида иш берувчининг ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги ?у?у?лари ва мажбуриятлари кейинчалик Ўзбекистон республикаси Ме?нат кодексининг тегишлича 355 ва 359-моддаларида ?ам келтирилиб муста?камланган.

2.2. Ходимларни ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?у?у?лари ва мажбуриятлари

Ўзбекистон республикасининг Ме?нат кодексига биноан, ?ар бир ишловчи ?уйидаги ?у?у?ларга эга:

ме?натни мухофаза ?илиш талабларига жавоб берадиган иш жойига;

ишлаб чи?аришдаги бахтсиз ?одисалар ва касб касалликларидан ?онунлар бyйича мажбурий ижтимоий су?урталаниш;

иш берувчидан, тегишли давлат органларидан ва жамоа ташкилотларидан иш жойидаги шароитлар ва ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги, со?ли?ини шикастланиши тавакали мавжудлиги тy?рисида, шунингдек ишлаб чи?аришнинг зарарли ва хавфли омиллари таъсиридан ?имоялаш бyйича чоралар тy?рисида ишончли маълумотлар олиш;

ме?натни мухофаза ?илиш талаблари бузилиши сабабли, унинг ?аёти ва со?ли?и учун хавф содир бyлиши мумкин бyлган шароитларда, ишларни бажаришни рад этиши, ?онунларда назарда тутилган ?олатлардан таш?ари, хавф бартараф этилганига ?адар;

иш берувчининг воситалари эвазига, ме?натни мухофаза ?илиш талабларига биноан, шахсий ва жамоа ?имоя воситалари билан таъминланиши;

иш берувчининг мабла?лари эвазига ме?натни хавфсиз методлари ва усулларига y?итилиши;

ме?натни мухофаза ?илиш талаблари бузилиши о?ибатида иш жойи йy? ?илинган ?олатда иш берувчининг воситалари эвазига касбга ?айта тайёрлаш;

yз иш yрнидаги ме?нат шароитлари ?амда ме?натни му?офаза ?илишга оид талабларга риоя этилиши устидан давлат назорати ва текширувини амалга оширувчи орган томонидан текширишдан yтказилиши учун сyровнома бериш;

yз иш yрнида ме?нат ?илиш учун хавфсиз шароитлар таъминланиши билан бо?ли? масалалар кyриб чи?илаётганда ва yзи билан содир бyлган бахтсиз ?одиса ёки унинг касб касаллиги текширилаётганда шахсан yзи иштирок этиш ёки yз вакиллари ор?али иштирок этиш;

тиббий тавсияларга мувофи? навбатдан таш?ари тиббий кyрикдан yтиш, ушбу тиббий кyрикдан yтиш ва?тида унинг иш жойи (лавозими) ва иш ?а?и са?ланиши.

Республикамиз ?онунчилигида о?ир ишларни бажарилишига ва ме?нат шароитлари зарарли ва хавфли ишларни бажарилишига чекловлар yрнатилган. Бундай ишларни бажаришда аёллар ва ёши 18 га етмаган ёшлар ме?натидан фойдаланиш, шунингдек со?ли?ини ?олати бyйича кyрсатилган ишлар мумкинмаслигида, та?и?ланади.

Ме?натни мухофаза ?илиш со?асида ишловчи нафа?ат ?у?у?ларга, бажариши шарт бyлган мажбуриятларга ?ам эга бyлади. У ме?натни мухофаза ?илиш талабларига риоя ?илиши, шахсий ва жамоа ?имоя воситаларидан тy?ри фойдаланиши, ишларни хавфсиз бажариш методлари ва усулларидан y?ишдан yтиши, ишларни хавфсиз бажариш бyйича йyл-йyри? олиши, шунингдек унинг ме?натни мухофаза ?илиш бyйича билимлари текширилиб турилиши керак. Ишлаб чи?аришда содир бyлган ?ар бир бахтсиз ?одиса тy?рисида, одамлар ?аёти ва со?ли?ига хавф соладиган ?ар ?андай вазият тy?рисида зудлик билан yз ра?барига хабар ?илиши, шунингдек мажбурий тиббий кyриклардан yтиши керак.

Ме?нат шартномасида назарда тутилган ме?нат шароитлари ме?натни мухофаза ?илиш талабларига мос бyлиши керак. Ме?натни мухофа ?илиш талаблари ходимнинг айбисиз бузилганлигида, давлат назорат ва текширув органлари томонидан ишларни бажариш тyхтатиб ?yйилган ва?т учун, ходимга иш жойи ва yртача иш ?а?и са?ланади. Ходимни yз ?аёти ва со?ли?ига хавф вужудга келиши туфайли ишни бажаришни рад этган ва?тда иш берувчи уни бош?а иш билан таъминлаши, агар объектив сабабларга кyра бош?а иш билан таъминлаш мумкин бyлмаса, ходимни ишламасдан турган, унинг со?ли?и ва ?аёти учун хавф бартараф этилгунга ?адар ва?ти учун ме?нат кодекси ва бош?а ?онунлар асосида ?а? тyланади.

Ходим yрнатилган нормалар бyйича шахсий ва жамоа ?имоя воситалари билан таъминланмаган ?олатда, иш берувчи ундан ме?нат мажбуриятларини бажаришни талаб ?илишга ?а?ли эмас ва бу сабаб бyйича вужудга келган тyхтаб ?олиш ва?тига ?а? тyлаши шарт.

Ишловчиларни ме?натни мухофаза ?илиш талабларидан билимларини текширишни yтказиш учун ташкилотларда иш берувчининг (ра?барнинг) буйру?и (фармойиши) асосида, ме?натни мухофаза ?илиш талабларидан билимларни текшириш бyйича таркиби уч кишидан кам бyлмаган, yрнатилган тартибда ме?натни мухофаза ?илиш бyйича y?ишдан yтган ва ме?натни мухофаза ?илиш талабларидан билимлари текширилган комиссия тузилади. Иш берувчи (ёки унинг ваколатли шахси) зарарли ва (ёки) хафвли шароитли ишларга ?абул ?илинаётган шахсларни, ишларни бажаришни хавфсиз методлари ва усулларига y?итилишини таъминлайди, ме?нат фаолияти давомида эса – даврий y?итишни ва ме?натни мухофаза ?илиш талабларидан билимларни текширишни олиб боради.

Кyрсатилган ишларга биринчи бор киришаётганлар ёхуд касб бyйича бир йилдан орти? танаффусга эга бyлган ишчи касблар ишловчилари ме?натни мухофаза ?илиш бyйича y?ишдан yтадилар ва ме?натни мухофаза ?илиш талабларидан билимлари бу ишни бажаришга тайинлангандан сyнг бир ой ичида текширишдан yтказилади. Иш берувчи (ёки унинг ваколатли шахси) йилига камида бир марта, ишчи касблар ишловчиларини жабрланувчиларга датлабки ёрдам кyрсатишни даврий y?итилишини ташкиллаштиради.

2.3. Хавфсиз ва со?лом ме?нат шароитларини таъминлаш бyйича иш берувчиларнинг мажбуриятлари

Ўзбекистон республикасининг ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онунчилик асосларида корхонада ме?нат шароитлари ва ме?натни мухофаза ?илиш ?олатига жавобгарлик иш берувчига юклатилади.

?онунчилик асосларига биноан иш берувчи ?уйидагиларни таъминлашга мажбур:

ишлаб чи?ариш бинолари, иншоотлари, ускуналарини хавфсиз эксплуатация ?илинишини;

технология жараёнлари ва ишлаб чи?аришда ?yлланиладиган хом-ашё ва материалларни хавфсизлигини, шунингдек жамоа ва шахсий ?имоя воситаларини самарали фойдаланилишини;

?ар бир иш жойида ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?онунчилик ва бош?а ?у?у?ий норматив ?ужжатлар талабларини бажарилишини;

ишловчиларга керакли санитар-маиший ва даволаш-профилактика хизматларини ташкиллаштириш;

?онунчилик билан yрнатилган ишловчиларни ме?нат ?илиш ва дам олиш тартибини;

ме?нат шароитлари зарарли ва хавфли ишлаб чи?аришда, шунингдек ифлосланиш билан бо?ли? ишларда банд бyлган ишловчиларга yрнатилган нормаларга биноан махсус кийим, махсус пойафзал ва бош?а шахсий ?имоя воситалари, ювувчи ва зарарсизлантирувчи воситаларни берилишини;

зарарли ва хавфли ишлаб чи?ариш омиллари даражасини ишловчилар со?ли?ига таъсирини самарали назоратини;

ишловчиларни ме?нат мажбуриятларини бажариш билан бо?ли? майиб бyлиш, касб касаллигига чалиниш ёхуд со?ли?ини бош?ача шикастланиши натижасида уларга етказилган зарарни ?опланишини;

ишловчиларни y?итиш, йyл-йyри? бериш ва ме?натни мухофаза ?илиш бyйича нормалар, ?оидалар ва йyри?номалардан ишловчиларни билимларини текшириш;

иш жойи шароитлари ва ме?натни мухофаза ?илиш ?олати тy?рисида, со?ликни шикастланиш таваккали (э?тимоли) мавжудлиги тy?рисида ва ишловчиларга берилиши керак бyлган шахсий ?имоя воситалари, компенсацаиялар ва имтиёзлар тy?рисидаги ахборотларни ишловчиларга та?дим этилишини;

давлат назорат ва текширув органлари ва жамоа текшируви вакилларини yзларини фаолиятларини бажариши учун йyл бериш; уларга керакли ахборотларни та?дим этиш;

давлат назорат ва текширув органлари томонидан ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онунчилик ва хавфсизлик ва ме?нат гигиенаси бyйича норматив ?у?у?ий ?ужжатлар бузилганлиги учун белгиланган жарималарни yз ва?тида тyланишини;

авария вазиятлари вужудга келганда, ишловчиларни ?аёти ва со?ли?ини са?ланишини таъминлаш бyйича керакли чораларни кyрилишини, шу жумладан жабрланувчига биринчи ёрдам кyрсатиш бyйича;

ишловчиларни касалланиш о?ибатидаги ва?тинчалик ме?натга нолойи?ликдан, шунингдек ишлаб чи?аришдаги бахтсиз ?одисалар ва касб касалликларидан мажбурий су?урта ?илинишини.

Ме?натни мухофаза ?илишни таъминлаш бyйича иш берувчиларни мажбуриятлари бош, тармо?, ?удуд ?у?у?ий ?ужжатларида (жамоа келишувларида), жамоа шартномаларида ва шахсий ме?нат шартномалари (контракт) да yз аксини топади.

3. ИШЛАБ ЧИ?АРИШ МУ?ИТИ НО?УЛАЙ ОМИЛЛАРИНИНГ СИНФЛАНИШИ ВА УЛАРНИНГ ТАЪСИРИДАН ?ИМОЯЛАШ

3.1. Ишлаб чи?ариш му?итининг но?улай омилларининг синфланиши. Ишлаб чи?аришнинг хавфли ва зарарли омиллари

Ишлаб чи?ариш му?итининг но?улай омиллари табиий таъсири бyйича физикавий, кимёвий, биологиявий ва психофизиологиявий гуру?ларга бyлинади.

Ишлаб чи?аришнинг физикавий но?улай омиллари yз ичига: ?аракатланаётган машиналар ва механизмлар; ишлаб чи?ариш ускунасининг ?yз?алувчан ?исмлари; силжитилаётган буюмлар, тановарлар, материаллар; бузилаётган конструкциялар; ?улатилаётган то? жинслари; иш зонаси ?авосини ю?ори чангланганлиги ва газланганлиги; ускуналар, материаллар сиртларининг ю?ори ёки паст ?арорати; иш зонаси ?авосини ю?ори ёки паст ?арорати; иш жойида шов?инни ю?ори даражаси; титрашни ю?ори даражаси; инфратовуш тебранишларининг ю?ори даражаси; ультратовушни ю?ори даражаси; иш зонасида ю?ори ёки паст барометрик босим ва унинг тез yзгариши; ?авони ю?ори ёки пастки намлиги; ?авони ю?ори ёки пастки ?yз?алувчанлиги; ?авони ю?ори ёки пастки ионлашуви; иш зонасида ионлаштирувчи нурланишнинг ю?ори даражаси; одам танаси ор?али yтиб туташиши мумкин бyлган электр занжири кучланишининг ю?ори ?иймати; статик электрнинг ю?ори даражаси; электр магнити нурланишининг ю?ори даражаси; электр майдонини ю?ори кучланганлиги; магнит майдонини ю?ори кучланганлиги; табиий ёритишни етарли эмаслиги ёки йy?лиги; иш зонасини етарли ёритилмаганлиги; ёритишнинг ю?ори ёр?инлиги; ёр?инликнинг пастлиги; тy?ри ва аксланган ялтираш; ёру?лик о?имининг ю?ори пульсацияланиши; ультрабинафша радиацияни ю?ори даражаси; инфра?изил радиацияни ю?ори даражаси; тановарлар, асбоблар, ускуналар сиртларидаги yткир ?ирралар, yн?ир-чyн?ирлар ва ?адир-будирликлар; иш жойини ер (пол) сиртига нисбатан анча ю?орида жойлашганлиги ва вазнсизликни олади.

Ишлаб чи?ариш му?итининг кимёвий но?улай омилларига ?уйидагилар киради:

одам организмига таъсирини тавсифи бyйича – токсик, ?аштлантирувчи-?ижинтирувчи-зериктирувчи, сенсибилизация ?илувчи, канероген, мутаген, репродуктив фаолиятга таъсир этувчилар;

одам организмига yтиш йyли бyйича – нафас олиш органлари ор?али; ош?озон-ичак йyли бyйича; тери ва кyзни шилли? ?авати бyйича yтувчилар.

Ишлаб чи?аришнинг биологиявий но?улай омиллари yз ичига биология объектлари – патоген микрорганизмлар (бактериялар, вируслар, риккетсии, спирохети, одий грибок) ва улар ?аёт-фаолиятининг ма?сулотларини олади.

Асаб-психий юкланганлик а?лий yта юкланганликка, тахлилагичларни (анализаторларни) yта юкланганлиги, ме?натни монотонлиги, ?иссиётли (эмоционал) yта юкланганликка бyлинади.

Ишлаб чи?аришнинг хавфли омили – маълум шароитларда унинг ишловчига таъсири жаро?атланишнинг, yткир касалланишнинг ёки бехосдан со?ликни тез ёмонлашувига, ?атто yлимига сабабчи бyлиши мумкин бyлган му?ит ва ме?нат жараёнининг омили.

Ишлаб чи?аришнинг зарарли омили – маълум шароитларда унинг ишловчига таъсири касалланишга, ме?нат ?обилиятини пасайишига ва (ёки) кейинги авлодлари со?ли?ига салбий таъсир yтказиши мумкин бyлган му?ит ва ме?нат жараёнининг омили.

Сонли тавсифи ва таъсирининг давомийлигига кyра ишлаб чи?аришнинг айрим зарарли омиллари хавфли бyлиб ?олиши мумкин. Хавфли ва зарарли омилларни мавжуд нисбатидан ва чегаравий рухсатли даражасидан келиб чи?иб ме?нат шароитлари зарарли ва хавфли омиллари даражаси бyйича тyртта синфга бyлинади: 1-синф – оптимал ме?нат шароитлари; 2-синф – рухсатли ме?нат шароитлари, функционал четланиш келтириб чи?аради, аммо регламентланган дам олишдан кейин организм нормал ?олатга ?айтади; 3-синф – зарарли ме?нат шароитлари, гигиена нормаларидан орти?, кейинги авлодларга но?улай таъсир этувчи ишлаб чи?аришнинг зарарли омиллари мавжудлиги билан тавсифланади. 3-синф ме?нат шароитлари зарарлиги бyйича тyрт даражага бyлинади:
<< 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
5 из 10