Оценить:
 Рейтинг: 0

Пахта-тўқимачилик кластерлари пахта тозалаш корхоналарида меҳнатни мухофаза қилиш

<< 1 2 3 4 5 6 7 >>
На страницу:
3 из 7
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

умумий хавфсизлик талаблари;

ишни бошлашдан олдинги хавфсизлик талаблари;

ишни бажаришда хавфсизлик талаблари;

авария ?олатларда хавфсизлик талаблари;

иш бажарилгандан кейин хавфсизлик талаблари.

Керак бyлганда йyри?номаларга янги, ?yшимча бyлимлар киритилади.

Киритилаётган янги ишлаб чи?ариш корхоналари ишловчилари учун ва?тинчалик йyри?номалар ишлаб чи?илишига рухсат берилади. Ва?тинчалик йyри?номалар те?нологик жараёнларни хавфсиз бажарилишини ва ускуналарни хавфсиз ишлатилишини таъминлаши керак.

Барча лавозимли шахслар учун йyри?номалар, тегишли касаба уюшмалари ва ме?натни мухофаза ?илиш хизмати, керак бyлганда бош?а хизматлар билан келишилиб, корхона ра?бари томонидан тасди?ланилади.

Йyри?номалардан ишга ?абул ?илинаётган барча ишловчиларга кириш йyл-йyри?ини, иш жойидаги дастлабки ва кейинчалик ?ар чоракда yтказиладиган даврий йyл-йyри?ларини, ме?нат ?илиш хусусиятлари yзгарганда навбатдан таш?ари ?амда бевосита мутахассислик бyйича мажбуриятлар билан бо?ланмаган бир маротабалик ишларни бажаришда (юклаш, тушириш, ?удудларни тозалаш, наряд – рухсат расмийлаштирилиши керак бyлган ишларни бажариш ва ?.к.) yтказиладиган ма?садли йyл-йyри?ларни беришда фойдаланилади. Ишловчилар учун йyри?номалар дастлабки йyл-йyри? yтказишда, йyл-йyри? шахсий карточкасига ?yл ?yйдирилиб, ишловчиларга берилиши ёки иш жойлари, ёхуд участкаларда осиб ?yйилиши, ишловчилар фойдалана олиши мумкин бyлган жойда са?ланиши керак.

Йyри?номаларни ишловчилар томонидан yрганилишини иш берувчи таъминлайди.

Ишловчилар учун йyри?нома талабларини бажариш мажбурийдир.

Бу талабларни бажармаслик ме?нат интизомига риоя этмаслик даражасида тушунилади, ва тегишли чора кyрилади.

Персонал билан ме?нат му?офазаси бyйича ишлаш ишлаб чи?ариш фаолиятининг асосий йyналишларидан биридир. Ушбу фаолият хавфсизликни, ишончлиликни ва корхонани ишини самародорлигини таъминлайди, ва ?уйидаги асосий вазифаларни бажаришга йyналтирилган:

ишга ?абул ?илинаётган шахсларни малакасини иш yрни тавсифига ва ишлаб чи?ариш шароитларига мослигини таъминлаш;

ишни муста?ил бошлашдан олдин ишловчиларда, шунингдек, махсус билимлар талаб ?илинадиган, тегишли назорат органларининг рухсати бyлиши лозим бyлган ишларни бажаришда ?ам, керакли билимлар ва тажриба орттирилишини таъминлаш;

ме?нат фаолияти жараёнида керакли билимлар ва малакани са?ланиши, ишлаб чи?ариш малакасини ривожлантириб борилиши;

ишлаб чи?ариш шароитлари yзгарганда билимларни ва малакани такомиллаштириш;

ишловчиларни ме?нат фаолияти жараёнида касбий билимлар ва малакасини доимий ва систематик равишда назорат ?илиш;

ишларни хавфсиз бажаришни ил?ор усулларини yрганиш ва ?yллаш, ме?нат му?офазаси бyйича ?оидалар, меъёрлар ва йyри?номаларни персонал томонидан риоя ?илинишини мажбурийлик ?иссида тарбиялаш.

Ишлаб чи?аришдаги жаро?атланишлар, касб касалликлари ва уларнинг содир бyлиши. Таш?и му?итнинг инсонга таъсири натижасида, кутилмаганда олинган тан шикастланиши жаро?атланиш (травма) деб аталади.

Ишлаб чи?ариш жаро?ати деганда ишловчининг ишлаб чи?аришда ме?нат хавфсизлиги талабларига риоя ?илмаганлиги туфайли олган жаро?ати тушунилади.

Ишлаб-чи?ариш жаро?атланиши бу ишлаб чи?аришда содир бyлган барча жаро?атлар билан тавсифланадиган ?одисадир.

Агар ишлаб-чи?аришда саноат санитарияси ?оидалари бажарилмаса ва ишловчилар турли хил ишлаб чи?аришнинг зарарли омиллари таъсирига дучор бyлса, касб касалликлари ёки касбий за?арланишлар вужудга келиши мумкин.

Агар касб касаллиги ёки касб за?арланиши ?иска ва?т (соат, смена, сутка) мобайнида вужудга келса, у yткир; агар бир суткадан кyп ва?т мобайнида вужудга келса, унда у сурункали деб аталади. Одам организмига за?арли моддаларни оз ми?дорда тушушидан пайдо бyладиган сурункали за?арланиш одам со?ли?ига ойлар ?атто йиллар yтгандан кейин ?ам зарар келтириши мумкин.

Хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омиллари. Бахтсиз ?одиса ёки касалланишларга олиб келувчи ишлаб чи?ариш омиллари хавфли ва зарарли омилларга киради.

Таъсир этишига кyра хавфли ва зарарли омиллар жисмоний, кимёвий, биолигик ва психофизиологик омилларга бyлинади.

Жисмоний хавфли ва зарарли омилларга: ?аракатланувчи машина ва механизм, ишлаб чи?ариш ускуналарини ?yзгалувчан ?исмлари, ?аракатланувчи буюмлар, ?yлатилаётган бино- ва иншотлар ?исмлари, ускуналарни ю?ори даражадаги исси? ?аророратли сирти, иш зонасининг ?арорати, шов?ини, титраши, намлиги, электр занжиридаги электр кучланганлик, иш жойининг етарлик даражада ёритилмаганлиги ва бош?алар киради.

Кимёвий хавфли ва зарарли омиллар одам организмига таъсирига кyра yта таъсирчан ва ?yз?атувчан: нафас олиш органи, ?орин-ичак йyли, тери ва сyлак ор?али yтувчи зарарли омилларга бyлинади.

Биологик хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омиллари ?ар хил микроорганизмлар (бактериялар, вируслар) ва яшаш учун ози?-ов?ат ма?сулотлари макроорганизмлар (yсимликлар ва ?айвонлар) объектларини ташкил этади.

Психофизиологик хавфли ва зарарли омилларга жисмоний ва ру?ий зyри?иш сабаб бyлади. Ру?ий омил а?лий зyри?ишга, эмоционал зyри?ишларга сабаб бyлади.

Бахтсиз ?одисалар ва касб касалликларини рyйхатга олишни хусусиятлари.

Касб касалланишларини, енгил ва yртача жаро?атланганликларни, баъзан о?ир о?ибатли ва yлим билан тугаган бахтсиз ?одисаларни рyйхатга олмаслик, ишлаб чи?аришда содир бyлган жаро?атланишларни сабабларини тy?ри ани?ламаслик, ишлаб чи?ариш жараёнлари ва технологик ускуналардаги камчиликларни бартараф этмаслик, ишловчини даволаш чорасини кyрмаслик, кейинчалик ишловчини умумий касаликлар бyйича ногирон бyлиб ?олишига, ишлаб чи?аришни yзгартиришсиз ?олдириш эса касалланиш ва жаро?атланиш о?ибатида бyладиган ногиронлар сонини кyпайишига олиб келади. Ишлаб чи?аришдаги камчиликларни яшириш, технология ва ишлаб чи?ариш ускуналарини такомиллаштирилишига тyс?инлик ?илади ва натижада технология жараёнларида «тур?унлик» ?олати вужудга келади.

Ривожланган мамлакатларда сурункали касб касаллиги бошлан?ич бос?ичда ани?ланилади, ишловчи зарарли шароитлардаги ишлардан озод ?илинади ва узо? пайт нисбатан со?лом тарзда бош?а енгилро? ишда жамиятга фойда келтирадиган ма?сулот ишлаб чи?аришда ?атнашади. Зарарли ме?нат шароитли жараёнлар yрганилиб, улардаги зарарли ва хавфли омиллар бартараф этилади ва ишлаб чи?ариш ускуналари ва технологик жараёнлари такомиллаштирилади. Ме?нат шароити хавфли ва зарарли ишларда ишлайдиган ишловчиларга нормал шароитларда ишлайдиган ишловчилар тариф ставкалари (лавозим маошлари) га нисбатан 4% дан кам бyлмаган ми?дорда орттирилган ставкаларда иш ?а?и тyлаш белгиланган.

Иш yринларини аттестациялаш. Фу?ароларнинг санитар-гигиеник меъёрлар талабларига жавоб берадиган, со?лом ва хавфсиз ме?нат шароитларини яратиб бериш, конституциявий ху?у?ларини амалга ошириш ма?садида, ме?нат шароитлари ба?оланиб иш yринлари аттестациядан yтказилади.

Иш жойларини аттестация ?илиш – иш yрнида ме?нат шароитларини зарарли ва хавфли ишлаб чи?ариш омиллари ва ме?нат шароитларини ме?нат му?офазасининг давлат меъёрлари талабларига мослигини ба?олаш ва ме?нат шароитларини меъёрий ?ийматларига мослигини амалий бажарилишини (бажарилиши керак бyлган тадбирлар ишлаб чи?иш) таъминлаш.

?ар бир иш жойи аттестациядан yтказилиши керак, аттестация ?илиш даври 5 йил. Аттестация ?илиш жараёнида барча хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омиллари ба?оланади. Аттестация yтказиш учун махсус комиссия тузилади.

Корхона кичик ва хавфли омиллар бyлмаган та?дирда ?ам иш yринларининг ?а?и?ий ?олатининг параметрлари ани?ланилади, яъни иш yринлари аттестациядан yтказилиши шарт.

Аттестация натижасида иш уринлари ме?нат о?ирлиги ва зарарлилигига кyра синфларга бyлинади ?амда ишлаб чи?аришнинг имтиёзли нафака берилувчи: №1 – ёшидан катъий назар нафа?а олиш ?у?у?ини берувчи ишлар, касблар рyйхати; №2 -умумyрнатилган нафа?а ёшидан 10 йил олдин нафа?а олиш ?у?у?ини берувчи ишлар, касблар рyйхати; №3-умумyрнатилган нафа?а ёшидан 5 йил олдин нафа?а олиш ?у?у?ини берувчи ишлар, касблар рyйхатларига мослиги, но?улай шароитларда ишлаганлик учун ?yшимча таътил берилиши ани?ланилади ?амда ме?нат шароитларини со?ломлаштириш ва касб касалликларини олдини олиш тадбирлари ишлаб чи?илади.

Аттестациялашнинг даврийлиги 5 йилдан кyп бyлмаслиги, иш yринларини yз ва?тида ва сифатли аттестациядан yтказишга корхона иш берувчиси масъул ?исобланади. Иш жойларини ме?нат шароитлари бyйича аттестациялаш ?ужжатлари корхонада 50 йил са?ланади.

Ме?натни му?офаза ?илишни и?тисодий аспектлари. Ме?нат шароитлари, ва шунингдек, жаро?атланиш, yлим ва касб касаллигига чалиниш нафа?ат ало?ида инсонлар ва уларнинг оилаларига, жамиятга, шу билан бирга муайян корхона, регион ва ?атто мамлакат и?тисодиётига ?ам таъсир ?илади. Хавфсиз ва со?лом ме?нат шароитларини яратишни ижобий и?тисодий натижаларига: ме?нат унумдорлигини ошиши; ме?нат ресурсларининг са?ланиши ва ишловчиларни касбий фаоллигини ошиши; ва шу икки кyрсаткични яхшиланиши эвазига миллий ма?сулотни кyпайиши киради.

Ме?нат унумдорлигини ошиши муддатидан олдин чарчаб ?олишни олди олинганлиги, кичик жаро?атланишлар камайганлиги ?амда жаро?атланишлар, умумий ва касб касалликларига чалинишлар камайганлиги натижасида ва?тинчалик ме?натга лаё?атсизлик ва ишда тyхтаб ?олиш ва?тлари камайганлиги эвазига содир бyлади.

Ме?нат ресурсларининг са?ланиши ишловчилар ?аёти давомийлигини ошиши, шунинг учун ме?нат стажи ва касб ма?оратининг ошиши, шунингдек, пенсионерлар ме?натидан уларга мос иш yринларида фойдаланиш билан бо?ланган.

Бундан таш?ари, зарарли шароитларда ишлаганлик учун имтиёз ва компенсация харажатлари (?ис?артирилган иш куни, ?yшимча татил, оширилган тариф ставкалари, имтиёзли пенсия, сут ва пархез ов?атларнинг текин берилиши) корхонанинг и?тисодий ?олатига таъсир этмай ?олмайди. Но?улай ме?нат шароитлари билан бо?ли? кадрлар ?yнимсизлиги ?ам харажатларнинг кyпайишига (янги ходимларни излаш, уларни y?итиш ва ишни бошлаш даврида камро? иш унумдорлигида ва кyпро? хатолар билан ишлашини инобатга олиб уларни ишга мослаштириш ва б.?.) олиб келади.

Мутахассисларнинг фикрича, Ўзбекистон Республикасида иш берувчиларни ме?нат шароитларини яхшилашга йyналтирувчи и?тисодий манфаатлантириш етарли даражада эмаслиги ва кам самаралилиги кейинги пайтларда зарарли ва хавфли ме?нат шароитли иш yринларини кyпайиб боришига олиб келмо?да.

Ме?нат шароитлари омиллар бyйича синфланади. Ме?нат шароитлари омилларига: кимёвий, биологик, фиброген таъсирли аэрозоллар, шов?ин, инфратовуш, ?аво ультратовуши, умумий титраш, ма?аллий титраш, ионли нурланиш, микрои?лим, ёритилганлик му?ити, ме?натнинг о?ирлиги, ме?нат жараёнининг кучланган (зyри??ан) лиги киради. ?ар бир омилга (1,2,3.1,3.2,3.3,3.4,4) синф бириктирилади.

Пахта тозалаш саноати корхоналарида ме?нат хавфсизлигини таъминлашни бош?ариш. Ме?натни мухофаза ?илиш ва ме?нат хавфсизлигини таъминлашни корхона бyйича – ра?бар (бош инженер); цехлар ва ишлаб чи?ариш участкалари ва хизматларида тегишли таркибий ?исмлар ва хизматлар бошли?лари бош?аради. Ме?натни мухофаза ?илиш ва ме?нат хавфсизлигини таъминлашда ташкилий-методик ишларни, бош?ариш ?арорларини ?абул ?илиш ва уларни бажарилишини назорат ?илишни бевосита ра?барга (бош инженерга) бyйсинадиган ме?натни мухофаза ?илиш ва ме?нат хавфсизлигини таъминлаш хизмати олиб боради.

Ишлаб чи?ариш маданияти ва унга эришиш йyллари. Ишлаб-чи?ариш маданияти ме?натга виждонан ёндошиш билан бошланади. Эркин яратувчанлик ме?натда инсонни дунё?араши таркиб топади, унинг истеъдоди ва имкониятлари ривожланади, тажриба ва билими кyпаяди. Агар ишлаб-чи?ариш маданиятини ошириш, ме?нат шароитларини яхшилаш ва ме?нат интизомини муста?камлашга йyналтирилган барча тадбирлар узликсиз равишда режа бyйича олиб борилса, ишлаб чи?ариш жаро?атининг камайиши ?онуний тус олади. Шартли равишда ушбу тадбирлар учта гуру?га бyлинади.

Биринчи гуру?га ишлаб чи?аришни самарадорлигини ошириш ва ишловчилар ме?натини ташкиллаштириш, иш жойларида тозалик ва тартибни назорат ?илиш, корхона ?удуди ва ишлаб чи?ариш биноларини кyкаламзорлаштириш, ёритгичларни рационал жойлаштириш, шов?инни ихоталаш ва табиий шамоллатиш ?урилмалари, механизмлар, ускуналар, хоналарни техник эстетика талаблари бyйича ранглаш, ме?нат ?онунларига ва ички ме?нат тартиби ?оидаларига риоя ?илиш тадбирлари киради.

Иккинчи гуру?га: серме?нат ва о?ир ишларни механизациялаштириш тадбирлари, жумладан, пахта ва пахта ма?сулотларини транспорт воситаларига юклаш, ташиш, пахтани ?арамлаш ва уни технологик о?имга ?айта ишлаш учун узатиш; технологик ускуналар ва ишлаб чи?ариш участкаларини ?амда вентиляция, аспирация ва чанг тутиш ?урилмалари, гидропресс ускуналари, сепаратор ва шу каби катта yлчамли ускуна ва машиналарни таъмирлаш ва техник хизмат кyрсатиш тадбирлари киради.

Учинчи гуру?га: технологияни такомиллаштириш, янги ишлаб чи?ариш ва маиший хизмат кyрсатиш хоналарини ?уриш ва реконструкция ?илиш, технологик жараёнларни комплекс механизациялаштириш ва автоматлаштириш, юк ортиш-тушириш ишларини ялпи механизациялаштириш, ишлаб чи?аришнинг самарадорлигини ошириш ?амда ишловчиларга ?улай ва хавфсиз ме?нат шароитларини яратиш ва бош?алар киради.
<< 1 2 3 4 5 6 7 >>
На страницу:
3 из 7