Оценить:
 Рейтинг: 0

Пахта-тўқимачилик кластерлари пахта тозалаш корхоналарида меҳнатни мухофаза қилиш

<< 1 2 3 4 5 6 7 >>
На страницу:
5 из 7
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

тарбиялаш ва интизомни муста?камлаш.

Барча назорат турлари, нафа?ат ме?нат мухофазаси меъёрлари ва ?оидалари, стандартларидан четга чи?ишларни ани?лаш, ?оида бузишлар сабабларини тахлил ?илиш ва уларни бартараф этиш тадбирларини ишлаб чи?ишни та?озо этади.

Ме?нат мухофазаси ?олатини ?исоботини олиб бориш ва тахлил ?илиш ме?нат ?онунлари талабларига, ме?нат мухофазаси стандартлари, меъёрлари ва ?оидаларига риоя этмаслик сабабларини ани?лаш ва умумлаштириш ?амда ме?нат мухофазасидан режалаштирилган ишлар ва тадбирларнинг бажарилмаганлик сабабларини ани?лаш ва мавжуд камчиликларни бартараф этиш учун ани? чоралар кyришни талаб этади. Тахлил ?илиш учун бахтсиз ?одисалар ?исобини олиб бориш, касб касалликлари ?исоботи ва ме?нат мухофазасидан ?исоботлар, иш жойларини шаходатлаш ?амда санитар-техник паспортлаштириш маълумотлари ва барча назорат турлари материалларидан фойдаланилади.

Иш жойларида ме?нат мухофазасини ?олатини назорат ?илиш ?исоботини олиб бориш ва тахлил ?илиш асосида, ме?нат мухофазасининг тезкор, исти?болли иш режасига киритиш учун тавсиялар ишлаб чи?илади.

Режалаштириш yз ичига 5 йиллик (исти?болли) ме?нат мухофазасини ва шароитларини яхшилаш ?амда санитар-со?ломлаштириш тадбирларини комплекс режасини ишлаб чи?иш, жорий (йиллик) ме?нат мухофазаси тадбирларини ишлаб чи?иш – бу жамоа шартномасида ме?нат мухофазаси ?исмига киритилади ?амда ало?ида цехлар, участкаларнинг ме?нат мухофазаси тадбирларининг тезкор (yн кунлик-декада, ойлик, чораклик) режасини yз ичига олади.

Ме?нат мухофазаси ишларини ю?ори даражага кyтарганлик учун моддий ва маънавий ра?батлантириш ?yлланилади.

Ме?натни мухофаза ?илишни бош?ариш касблар бyйича танлашни ташкиллаштириш, ме?нат мухофазасига y?итиш ва уни тар?ибот ?илиш, ишлаб чи?ариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш, оптимал ме?нат ва дам олиш тартибини таъминлаш, меъёрий санитар-маиший хизмати кyрсатилишини таъминлаш, ишловчиларга зарарли ишларни бажарганликлари учун имтиёзлар ва компенсация тyловлари жорий этиш, даволаш-профилактика ишларини олиб бориш йyли билан амалга оширилади.

Ме?натни мухофаза ?илишни бош?аришнинг асосий вазифалари. Ме?натни мухофаза ?илишни бош?аришни асосий вазифалари ?уйидагилардан иборат:

ишловчиларни ме?нат хавфсизлиги бyйича y?итиш ва ме?нат мухофазаси масалаларини ташви?от ?илиш;

ишлаб чи?ариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш;

ишлаб чи?ариш жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш;

бино ва иншоотларни хавфсизлигини таъминлаш;

ме?натни санитар-гигиеник шароитларини меъёрлаштириш;

ишловчиларни шахсий ?имояловчи воситалар билан таъминлаш;

ишловчиларга даволаш-профилактика хизмати кyрсатилишини ташкиллаштириш;

ишловчиларга санитар-маиший хизмат кyрсатиш;

ишловчиларни ало?ида мутахассисликлар бyйича касб малакасига кyра танлаш.

Ишловчиларни ме?нат хавфсизлигига y?итиш тегишли низомлар бyйича амалга оширилиши керак. Ишловчиларни ме?нат хавфсизлиги бyйича y?итишни – бyлинма бошли?и, ишлаб- чи?ариш техникаси бyлими, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, бош механи? бyлими ва бош энергетик бyлимлари ?амкорликда олиб борадилар.

Ме?натни мухофаза ?илиш масалаларини тар?ибот ?илиш барча тар?ибот ?илиш воситалари: турли ?yлланмалар, плакатлар, радио, телевидение, кино, кyрик-танловлар, маърузалардан фойдаланилиб, бyлинма ра?барлари, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими томонидан бажарилиши керак.

Ишлатилаётган ишлаб-чи?ариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш, уларни ме?нат хавфсизлиги стандартлари системаси, давлат назорат органлари меъёрлари ва ?оидалари ва ме?нат хавфсизлигининг бош?а меъёрий ?ужжатлари талабларига мос ?олатга келтириб, керак бyлганда – янги хавфсиз ускуналар билан алмаштирилиб ечилиши керак. Фойдаланилаётган ишлаб чи?ариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлашни – бош механи? бyлими, бош энергетик бyлими, бyлинма ра?бари, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, касаба уюшмаси ва техник назорат бyлими бажарадилар.

Ишлаб чи?аришда технология жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш амалдаги технологияларни ме?нат хавфсизлиги стандартлари системаси, давлат назорат органлари меъёрлари ва ?оидалари ва ме?нат хавфсизлигининг бош?а меъёрий ?ужжатларига мос ?олатга келтириш ?амда янги хавфсиз технология жараёнлари, механизациялаштириш ва автоматлаштириш воситаларини ишлаб чи?аришга тадби? этиш йyли билан амалга оширилиши керак. Ишлаб чи?ариш жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш – бош технолог, техник назорат бyлими, бyлинма ра?бари, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, касаба уюшмаси, бош механик бyлими, бош энергетик бyлими томонидан бажарилади.

Ишлаб-чи?ариш бино ва иншоотлари хавфсизлигини таъминлаш уларни ?уриш, реконструкция ?илиш, таъмирлаш ва улардан фойдаланишда ме?натни мухофаза ?илиш ва ме?нат хавфсизлигини таъминлаш талабларини бажариш йyли билан бажарилади. ?урилаётган бино ва иншоотларни хавфсизлигини таъминлаш – капитал ?урилиш, ме?натни мухофаза ?илиш ва моддий-техника таъминоти бyлимлари томонидан; фойдаланилаётган бино ва иншоотларнинг хавфсизлигини таъминлаш – бош механи? бyлими, бyлинма бошли?и, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, ён?ин хавфсизлиги бyлими ва моддий-техника таъминоти бyлимлари томонидан бажарилади.

Ме?нат шароитларини санитар-гигиеник меъёрлаштириш иш yринларида ишлаб чи?аришнинг хавфли ва зарарли омиллари пайдо бyлиш сабабларини бартараф этиш ва самарали жамоа ?имоя воситаларини ?yллаш йyли билан амалга оширилади. Ме?нат шароитларини санитар-гигиеник меъёрлаштиришни – бyлинма ра?бари, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, касаба уюшмаси, бош технолог бyлими ва тиббиёт пункти бажарадилар.

Ишловчиларни шахсий ?имояловчи воситалар билан таъминлаш амалдаги меъёрлар ва улар учун yрнатилган берилиш, са?ланиш ва фойдаланиш тартибига кyра амалга оширилиши ?амда улар билан таъминлашни моддий-техника таъминоти бyлими ра?бари, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими ва касаба уюшмаси томонидан бажарилиши керак.

Оптимал ме?нат ва дам олиш тартиби яратилишини таъминлаш барча ишловчилар учун уларнинг ме?нат хусусиятлари ?исобга олиниб, биринчи навбатда ишлаб-чи?аришнинг хавфли ва зарарли омиллари таъсир этаётган ва узликсиз ю?ори жисмоний ва асаб-ру?ий кучланганлик билан ишлаётганлар учун назарда тутилиши керак. Ишловчилар учун имтиёзли ме?нат ва дам олиш тартиби меъёрий ?ужжатлар асосида таъминланади. Оптимал ме?нат ва дам олиш тартибини ме?натни илмий ташкиллаштириш ва иш ?а?и бyлими, бyлинма ра?бари, ме?нат мухофазаси бyлими ва касаба уюшмаси таъминлайди.

Ишловчиларни даврий, янгидан ишга ?абул килинаётганларни, тиббий профилактика кyригидан yтказилишини, пархез ов?атлар билан таъминлаш ва уларнинг касалланишларини олдини олиш тиббий-профилактика тадбирларини yтказилишини ташкиллаштиришни ва тиббий-профилактика хизмати кyрсатишни тиббиёт пункти, бyлинма ра?бари, касаба уюшмаси ва ме?нат мухофазаси бyлими ташкил этади.

Санитар-маиший хизмат кyрсатиш ишловчиларни санитар-маиший хоналари, ?урилмалари билан таъминлаш ?амда уларни амалдаги меъёр ва ?оидалар талабларига кyра ишлатилишини назарда тутиши керак. Ушбуни бyлинма бошли?и, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими, моддий-техника таъминоти бyлими, капитал ?урилиш бyлими ?амда касаба уюшмаси ташкиллаштиради.

Касбий танлаш ишловчиларни ало?ида касбларга (пахта ?арами бузгич РБХ операторлиги, исси?лик генераторлари ва пахтани ?уритиш барабанлари, тозалаш машиналари, жин ва линтерлар операторлари, ма?сулотларни тойловчилар ва бош?алар) жисмоний ва ру?ий жи?атдан ишларни хавфсиз бажаришга мослигини назарда тутади. Ало?ида касблар ва мутахассисликлар бyйича касбий танлашни кадрлар бyлими, ме?натни мухофаза ?илиш бyлими ?амда тиббиёт пунктлари бажарадилар.

I.4. Ишлаб чи?аришнинг хавфли ва зарарли омилларидан ?имоялаш ва са?лаш воситалари

Пахта тозалаш корхоналари ишлаб чи?ариш жараёнларида тан жаро?атланиши олишлар ?уйидаги хавфли омилларнинг иложсиз мавжуд бyлганлигидан: пахта тозалаш корхоналари технологик ускуналарини ?аракатга келтирувчи электр токи – электр?урилмалардан хавфсиз фойдаланиш ?оидаларига риоя ?илинмаганда; технологик машиналарни ?аракатланувчи ишчи органлари (шеткали, ?ози?ли, аррасимон тишли барабанлар, шнеклар, валчалар, аррали валлар ва б.?.) ва уларни ?аракатлантирувчи ?исмлари (валлар ва бириктирувчи муфталар, тишли, занжирли, тасмали, червякли узатмалар ва уларнинг деталлари- ?илдираклар, занжирлар, тасмалар, шкивлар, ва б.?.) пахта тозалаш корхоналарида ме?нат мухофазаси ?оидалари талаблари бузилганда; 45 градусдан ю?ори ?ароратда ?издирилган сиртларнинг мавжудлиги; агрессив таъсир этувчи кимёвий моддалар (иш?орли ва кислотали аккумляторлар учун натрий ва калий иш?орлари ?амда сульфат кислотанинг ишлатилиши); бехосдан ю?оридан нарсаларнинг тушиши; суянчи?лар билан жи?озланмаган нарвон ва yтиш жойларида содир бyлиши мумкин.

Инсон саломатлиги ва ?аёти учун доимо ёки ва?ти-ва?ти билан хавф содир бyладиган ?удуд хавфли зона деб аталади. Пахта тозалаш заводларида хавфли зона: пахта ?арамидан 3—4 метр масофагача доимий хавфли зона мавжуд – пахта ?арами ?улаб кетиши мумкин; лентали транспортер остида, ?арам бузгич стреласининг иш зонаси остида, машиналар юритмалари я?инида ?ам хавфли зона бyлади; дориланган уру?лик чигитни ?опларга солиш жойида зарарли чанг чи??анлиги сабабли, хавфли зона ?осил бyлади.

Ва?ти-ва?ти билан содир бyладиган хавфли зонага гидропресс камераси олдида тола тойини итариб чи?аргич ?аракат ?иладиган зона ва иш камераси фартугини олганда жин ёки линтер олдида содир бyладиган хавфли зоналар киради.

Хавфли зона yз чегарасини yзгартириши мумкин: лентали транспортер фермасининг эгилиш бурчаги ва туриш жойига кyра, пахта ?арамининг баландлигига кyра хавфли зонанинг чегаралари yзгариши мумкин.

?имояловчи ва са?ловчи воситаларнинг вазифалари ва турлари. ?имояловчи ва са?ловчи воситалар одамни хавфли зонага тушиб ?олишини ?амда хавфли ва аварияли ?олат вужудга келишини бартараф этишга мyлжалланган бyлиб, ?ар ?андай ускунага хавфсиз хизмат кyрсатиш имконини беради. ?имояловчи ва са?ловчи воситаларга:

машинанинг ?аракатланувчан ёки тегиб кетиш хавфи бyлган ?исмларини ёпувчи, ю?ори ва паст ?ароратдан ?амда зарарли чанглар ва нурланишлар таъсиридан ишловчиларни жарохатланиш ва зарарланишдан ?имояловчи тyси?лар;

механизмларни хавфсиз ишга тушурувчи ва тyхтатувчи мосламалар (машина иш органларини зудлик билан тyхтатилишини таъминлаш учун электродвигателни электр занжирига тескари улаб айлантириш ?амда динамик тормозлаш усуллари ?yлланилади);

ускуналарнинг ю?орида жойлашган ?исм ва деталларига хавфсиз хизмат кyрсатилишини таъминлайдиган ?урилмалар (иш майдончалари, нарвонлар ва б.?.);

хавфли омил пайдо бyлганлигидан ого?лантирувчи ?урилма ва асбоблар (манометрлар, ого?лантириш воситалари ва б.?.);

хавфни бартараф этувчи ?урилма ва асбоблар (блокировкалар, са?ловчи клапанлар, муфталар ва б.?.);

тyси?лар, газ баллонлари, ишга тушириш ручкалари ва тугмачалари, симларни белгилаш маркалари ва бош?аларидан ажратиш учун бyялиши ва бош?алар киради.

Пахта тозалаш корхоналари машина ва механизмларида пайдо бyладиган шов?ин ва титраш зарарли омиллар жумласига киради. Шов?ин технологик машиналар механизмларининг айланувчан деталларининг (массаларининг) мувозанатланмаганлигидан, кинематик жуфтларнинг бир-бирига урилиши ва иш?аланишидан вужудга келади. Сую?лик ва газларнинг жуда ю?ори ?аракатланиш тезлигидан пайдо бyладиган шов?ин аэродинамик деб аталади.

Шов?иннинг узо? муддатли таъсири одам со?ли?ига салбий таъсир этади: эшитиш ?обилияти сустлашади, кyзни кyриш ?обилияти хиралашади, эътибор ?илиш ?обилияти сустлашиб ло?айдлик ?олати пайдо бyлади. Шов?ин асаб ва юрак ?он томирлари тизимига но?улай таъсир этади. Ишлаб чи?аришда жаро?атланишлар кyпаяди. Ю?ори частотали кучли шов?ин таъсирида ишловчида бош о?ри?и, бош айланиши ва чан?о?лик вужудга келиши мумкин.

Шов?инни пайдо бyлишини бартараф этиш ва унинг тар?алиш даражасини камайтириш му?им а?амиятга эга. Шов?инни камайтириш тадбирларига: механизмлар ва ?урилмаларни кам шов?инли ?илиб лойихаланиши ва тайёрланиши; технологик ускуналарни техник соз ?олатда ушлаб туриш (?yз?алувчан ?исмларни yз ва?тида мойланиши, уларни емирилмасидан алмаштирилиши); ю?ори шов?инли ускунани иш жойларидан ажратишни ташкил ?илиш киради.

Шов?инни тар?алиш даражасини камайтиришнинг ?уйидаги: тебраниш амплетудасини камайтириш, металл деталларни акустик ?аршилиги катта бyлган материаллар билан алмаштириш, думаланиш подшипникларини сирпаниш подшипниклари билан алмаштириш, текис тасмали узатмани понасимон тасмали узатмалар билан алмаштириш, тy?ри тишли узатмани ?ия тишли ва шеврон тишли узатмалар билан алмаштириш, илгариланма-?айтма ?аракатни айланма ?аракат билан алмаштириш, барча айланувчан деталларни динамик мувозанатлаш, демпфер материаллардан (резина, пластмасса, войлок, асбест ва бош?алар) дан фойдаланиш киради.

Пахта тозалаш корхоналарида пахтани ва толали материалларни ?увурларда ?аво билан ташигич вентиляторлари (?уввати 100 квт-гача, n=1450 айл/да?.), асосий шов?ин манбаъси ?исобланилади ва аэродинамик шов?ин ?осил ?илади: унинг шов?инини босими 105 дБа га тенг бyлиб 800—1000 метргача тар?алади. Вентиляторларда шов?ин ва титрашни камайтириш учун: вентилятор ?илдирагини (паррагини) мувозанталаш; вал таянчлари ?олатини назорат ?илиб бориш, вентиляторни емирилган шарикли подшипникларда ишлатилишига йyл ?yймаслик; вентилятор ?илдирагида ?адир-будирликлар бyлмаслиги, ?илдирак деталалари: парраклар, диск ва хал?анинг емирилган ?олатда ишлатилишига йyл ?yймаслик. Акс ?олда, буларнинг ?аммаси толали массани ёпишиб ти?илишига ва вентилятор мувозанатини бузилишига олиб келади; вентиляторни 50%– дан кам фойдали иш коэффициенти билан ишлаши шов?инга сабаб бyлади, шунинг учун унинг юкланганлиги 50%– дан ю?ори бyлган ?олатда ишлатиш керак.

?уритиш тозалаш, тозалаш, жинлаш-линтерлаш ва тойлаш цехларини технологик ускуналарига хизмат кyрсатувчи вентиляторлар бу цехлар (бинолар) таш?арисида-очи? майдонда ёки ало?ида хонада бyлиши, жинлаш-линтерлаш цехида тола ва линтни аррадан ажратиш учун ?аво бино таш?арисида жойлашган вентилятордан ?аво ?увурлари ор?али узатилиши керак. Тозалаш машиналари (шнекли тозалагичлардан таш?ари) ?оби?и ички сиртини товуш ютувчи мастика билан сай?аллаш керак.

Жин ва линтерларда асосий шов?ин манбаъси аррали цилиндрдир. Арралар цилиндр айланганда колосникларга тегмаслиги керак. Арралар ва колосниклар орасидаги орали?нинг нотy?ри ?yйилиши жин ва линтерларда шов?инни 50—60 дБ-га кyпайтиради. Арра цехларининг ишига ало?ида эътибор берилиши керак. Ўз ва?тида yтказилган профилактика кyриклари ва ускуналарни таъмирланиши-ишлаб чи?аришда шов?инни камайишининг асосий омилидир.

Ишлаб чи?ариш биноларида шов?инни камайтириш учун, бино деворларига акустик плиталар ёпиштирилади. Иш жойларида шов?ин даражаси 85 дБА дан кyп бyлган иш ?удуди хавфли ?исобланади ва бу жойда шахсий ?имояловчи воситаларсиз ишлаш мумкин эмас, товуш босими 135 дБА бyлган жойларда одамнинг ?ис?а ва?т бyлсада бyлиши ?атъиян маън этилади.

Пахта тозалаш корхоналари машиналари ва технологик ускуналари механизмларини, мувозанати бузилган ?исмларининг айланиши ёки илгариланма-?айтма ?аракатланиши натижасида содир бyладиган, частотаси 16 Гц -дан кам бyлган, тебранишлар одам томонидан титраш сифатида ?абул ?илинади.

Титраш одам учун зарарли бyлиб унда чарчаш тезлашади, бош о?ри?и, бy?инларда о?ри? пайдо бyлади, ?аракатни мувофи?лаштириш бузилади. Титрашни узо? давомий таъсири остида юрак-?он томирлари ва асаб тизими фаолияти yзгариши, одамни жисмий ва ру?ий кучи орти?ча сарфланишига сабаб бyлувчи титраш касаллиги пайдо бyлиши мумкин.
<< 1 2 3 4 5 6 7 >>
На страницу:
5 из 7