Шәһре Биләрдә кунакта / Гости Биляра (на татарском языке)

Ш??ре Бил?рд? кунакта / Гости Биляра (на татарском языке)
Рухия Ахун?анова

Бу хик?я апалы-энеле С?ембик? бел?н Айтимерне? Бил?рд?ге ?амигъ м?четен к?рерг? барулары, юлда алган м?гъл?матлары ??м т?эсирл?ре турында.

Китап урта ??м олы яшьт?ге м?кт?п балаларына т?къдим ител?.

В формате PDF A4 сохранен издательский макет книги.

Рухия Ахун?анова

Ш??ре Бил?рд? кунакта. Озын хик?я

© Татарстан китап н?шрияты, 2015

© Ахун?анова Р. Ф., 2015

Танышу

Энем Айтимер бел?н к?рше авылны? тар урамы буйлап тир?-якны к?з?теп бара торгач, нарат йортларны? берсе каршында икебез д? кин?т туктап калдык. Койма аркылы ?имеш бакчасы к?ренеп торган бу йорт безне ?зен? тартты. Юлда кил?-кил? сусаган энем? су эч?рг? ишегалдында коесы да бар ик?н. Кыюлыгыбызны ?ыеп, Айтимер бел?н капкадан уздык.

Ишегалды уртасында с?лп?н ген? учак яна. Аннан шактый читт?, алма агачыннан т?шк?н к?л?г?д?, ике бала уйнап утыра. Башлап без ис?нл?штек. Алар да елмаеп ?авап бирдел?р. Танышып киттек.

Кызчык – Т??к?сылу, аны? энесе Айдаш исемле булып чыкты. Икесене? д? ?сл?ренд? – киндер к?лм?к, аякларында – биз?кле к?н башмаклар.

Безне? тавышны ишетепме, ?лл? ?з эше бел?нме, ?й эченн?н уртача буйлы бер апа килеп чыкты. Ис?нл?шк?нн?н со?, мин а?ардан эч?рг? су сорадым.

– ?нк?й юлга ?зерл?п бирг?н ризыкны ашап, суны эчеп бетерг?н идек, – дидем, чакырылмыйча килеп кер?ебез ?чен акланып.

– Х?зер, х?зер, балалар, – диде ул, безг? елмаеп.

Аннары кое янындагы ?сте каплаулы чил?кт?н, кечкен? т?г?р?к савытка салып, су бирде. Учак янына барып, боткасына икенче казаннан кайнар су ?ст?г?нн?н со?:

– Сез кемн?р? – дип, безне? бел?н кызыксынды.

Мин:

– Без – Кушнарат авылыннан, Туктаман бел?н Албик? балалары. ?зем С?ембик? исемле. Бу – энем Айтимер. Бил?рг? ?амигъ м?четен[1 - ?амигъ м?чете – ?омга намазлары укыла торган ?з?к м?чет.] к?рерг? баруыбыз, – дидем.

Нарат б?р?н?л?рг? шаккатып карап торган энем:

– К?рче, апам, нинди ш?п б?р?н?л?р! ?лл?-л?! – дип ?йтеп куйды.

Айтимерне? зурларча с?йл?ш?ен? исе китеп, ху?абик? апа да ботка болгаткан ?иренн?н с?зг? кушылды:

– Йортны шундый б?р?н?д?н салырга кир?к т?! – диде ул ??м агач ?йне мактарга кереште. – Нарат агачыннан салынган йортны? ?авасы саф инде, балалар. Яз к?не бер кат юып-?ыештырып чыгарса?, я?а салган ?й шикелле була. Шул чисталыкны саклар ?чен, ??й к?не аш-суны да шушында, ишегалдында ?зерлибез. Калач кына мичт? пеш?. Тормышыбызны? яртысы ??йл??д?ге кебек. ??ен монда с??д?г?р, ??н?рче гаил?л?ре ген? кала. Башкалар кырларда иген иг?л?р, болында терлек к?т?л?р…

Бил?рд?ге болгар тимерчесене? ??м бакырчысыны? ихатасы.

Реконструкция

Мен? ботка да пешеп чыкты. Ху?абик? апа барыбызны да ?йг?, табын янына чакырды. «Юк, юк», – дип, без капкага таба юн?лдек.

– Аштан олы булмагыз! ?йд?гез, керегез!

Без, а?а ияреп, ?йг? кердек. ?й эче бик ?ыйнак ??м гади иде. Кышын – ?ылы, ??ен ямь биреп торучы мич тигез итеп акшарланган. Мич алдында, учак к?лен саклау ?чен, чокыр ясалган. Т?р яктагы такта с?ке ?стен? п?хт? итеп урын-?ир ?еп куелган. Ян?ш?д? ике агач сандык тора. Аларны? икесен? д? ?из калайдан ясалган биз?кл?р беркетелг?н. Диварга[2 - Дивар – стена.] кыска с?р?л?р язылган матур ш?маил[3 - Ш?маил – рам эчен?язып куелган дини текст.] эленг?н. Ид?н-с?ке чиста итеп юылган.

– Ишек катында тормагыз. ?йд?гез, т?рг? узыгыз…

– Ярар, апа…

– Сусылу апагыз мин. «Сусылу апа» диярсез.

– Ярар, Сусылу апа…

Кулларыбызны яхшылап юып, чаршау бел?н б?леп алынган почмакка – аш б?лм?сен? ?ттек. ??рберебез ?чаяклы т?б?н?к ?ст?лл?р каршына – ид?нд?ге киезг? тезл?неп утырдык. «Бисмилла» сын ?йтеп, Сусылу апа башта – безг?, аннары балаларына тары боткасы салынган агач савытлар сузды, агач кашыклар ?л?ште. Шуннан со? бер зур калачны, вак телемн?рг? киск?л?п, алдыбызга куйды.

– Кайнар килеш ашамагыз, – диде ул. – Бераз суына т?шсен. Кайнар ризык с?лам?тлекк? зыянлы.

Ашаганда, беребез д? с?йл?шм?дек. Тары боткасын яратып ашадык. Ипие д? бигр?к т?мле булган шул. ?л?н ч?ен бал каба-каба эчтек.

Аш-су ?чен дога кылганнан со?, ху?а апага р?хм?тл?ребезне ?йтеп, табын яныннан кузгалдык. Юынгычтан су агызып юынып алдык.

– Ир?ем?с абыегыз к?не буе тимерчелект? эшт?. Мен? шу?а к?р? углым[4 - Угыл – ул.] Айдаш ?тисен сагынып к?теп ала. ?тисе кайтып кер?г?, аны? кочагына ташлана, – диде Сусылу апа, Айдашны? аркасыннан с?еп.

Йортны? ху?асы тимерче Ир?ем?с абый ?йд? булмаса да, без, балалар, аулак б?лм?г? – «хатын-кызлар ягы» на кереп утырдык. Энем? т?мам иял?неп ?итк?н Айдаш аны? алдына шахмат сыннары тезеп куйды. Кош кыяф?тле балчык сыбызгысын к?рс?теп мактанып та алды. ?лк?нн?р аны: «?йд? сызгырырга ярамый, янгын чыга!» – дип кис?тк?нн?р булса кир?к, сызгыртмыйча, я?адан урынына куйды.

Т??к?сылу да, т?реп куйган ?иренн?н алып, с?як кураен к?рс?тте. Л?кин курайда уйнамады. Шул вакытта мин, ишетелер-ишетелм?с кен?, халык к?е «Зил?йл?к» не к?йл?дем.

Бераздан, энем бел?н ми?а кузгалырга вакыт ик?нен ?йтерг? дип, Сусылу апага д?штем. ?авап бир?че булмады. Ху?абик? апа ?й эченд? т?гел ик?н.

Без, кит?рг? ?ыенып, ?йалды баскычына чыктык. Т??к?сылу бел?н Айдаш та баскыч алдына чыгып бастылар. ?н? яшелч? бакчасы ягыннан, кыярлар салынган кечкен? тырыс тотып, безг? таба кил?че Сусылу апа да к?ренде.

– Мен?, балалар, юлда кибекс?гез, сусавыгызны шушы кыярларны ашап басарсыз. Алар янына, т?реп, бодай калачы да куям. Анысы бел?н тамак ялгап алырсыз. Урман чикл?веге безд?н к?чт?н?ч булыр, – диде д? ?й эчен? кереп китте.

Тиз арада кулына ике т?енчек к?т?реп, Сусылу апа кире ?йл?неп т? чыкты. Чикл?век салынган т?енчекне энемне? кулына тоттырды, ? калач бел?н кыярлар т?релг?нен ми?а бирде. Ул да безне? ?нк?й кебек бик юмарт ик?н.

– Х?ерле юл сезг?, балалар! ?аегыз чыкса, кайтканда да керегез, – диде Сусылу апа, икебезне? д? башыбыздан сыйпап.

Без: «Ярар», – дидек т?, ?зл?рен? д? иминлек тел?п, юлга кузгалдык.

«Ак тир?к, к?к тир?к»

Без, Сусылу апалар бел?н саубуллашып, юлыбызны д?вам иттек. Авыл урамында балалар к?ренм?вен? га??пл?неп:

– Бу авылны? балалары кая китеп бетк?н со??! – дидем.

– Айдаш бел?н Т??к?сылу шикелле ?йл?ренд? уйнап утыралардыр…

Энем ?з с?зенн?н к?леп куйды. А?а кушылып, мин д? к?лдем.