K?n?ls?z halda, t?l?sm?d?n yerind?n qalxib asta addimlarla ev? sari getdi.
– N?di? – dey? etinasiz halda sorusdu.
– Bayaqdan hardasan? – anasi x?b?r aldi. Son vaxtlar qizinin bu hallari tez-tez t?krarlanirdi. Onu bir qadin kimi duysa da, qizina n? t?s?lli ver? bilirdi, n? d? halina acidigini bildirirdi, bu suali da el?-bel? verdi. Ayis?nin bagda, findiq kollarinin dibind? oturdugunu g?rm?sd?…
Ayis? anasinin sualina cavab verm?yib ev? ke?di. Atasi divanda, h?mis?ki yerind? uzanib televizora baxirdi. Ayis?ni g?r?nd?:
– Qizim, m?n? bir ?ay, – dedi.
Ayis? armudu st?kana ?ay s?z?b onun qabagina qoydu. Sonra atasinin yatagini qaydaya saldi. Bu vaxt i??ri gir?n anasi onun p?jm?rd? halini, aglamaqdan qizarmis g?zl?rini g?r?b narahat oldu:
– S?n? n? olub, Ayis??
– M?n? n? ola bil?r ki, ana? – Ayis?nin cavabinda h?m istehza, h?m inciklik, h?m d? naraziliq vardi. Bunu anasi o saat hiss el?di. Daha he? n? dem?yib g?nahkarcasina susdu, evin asagi k?nc?n? ??kilib yarim?iq qoydugu yorgani sirimaga basladi. Ayis? bunu g?r?b ?r?yind? b?rk hirsl?ndi. «Evd? yorgan-d?s?k ?lind?n t?rp?nm?k olmur. Basa d?sm?r?m, bunlari neynir? Cehiz yigmaqdan bezm?di? Kim? hazirlayir bunlari? Niy? anlamaq ist?mir ki, qizi qariyib? Yaziq anam… Qizinin ag atli oglanini g?zl?m?kd?n yorulmadinmi?» ?r?yind? aci-aci g?ld?.
Bir azdan anasi astadan, qizinin x?trin? d?ym?kd?n qorxa-qorxa sorusdu:
– Toya getmirs?n?
– H?v?sim yoxdur, ana.
– Camaatdan ayibdir.
– Ist?mir?m, m?ni m?cbur el?m?.
– He? olmasa yarimca saatliga get. Zeyn?bi t?brik edib g?l?rs?n.
– Orda m?nim tay-tusum yoxdur axi… – Ayis?nin s?si titr?di. O, qonsu otaga ke?ib qapini arxasinca bagladi. ?rl? arvad bir-birinin ?z?n? baxib k?ks ?t?rd?l?r. Amma bes-on d?qiq? ke?mis Ayis?nin geyimli-kecimli halda otaqdan ?ixdigini g?r?nd? h?r ikisi rahat n?f?s aldi.
Gec? mehi ?z?nd?, sa?larinda g?z?nd? Ayis?nin b?d?nini x?fif bir gizilti b?r?d?. Onda da el? bu vaxtlar idi. Abbasla son g?r?s? g?n?. S?h?ri Rusiyaya ged?c?kdi. ?ll?rini Ayis?nin sa?larinda g?zdirdi: «S?nsiz nec? olacaq, bu sa?lari qoxlamadan nec? yasayacam, Ayis?? Oxumasam d?nyanin bir yani u?maz ki…» Abbas poliqraf?i olmaq ist?yirdi. Yaxsi t?hsil almaq, savadli m?t?x?ssis kimi d?nm?k fikri il? getmisdi v?t?nd?n. Bu gedis son gedis olmusdu… Ayis? uzaq xatir?l?rin m?sayi?ti il? Zeyn?bgil? t?r?f yollandi.
Zeyn?b Abbasin ki?ik bacisi idi. Ne?? il idi ki, ?hm?d? nisanlanmisdi. «Abbas g?lm?s? g?linlik geym?r?m», – deyib ill?ri yola verirdi. Oglan evi «?syan» edib dey?, Zeyn?b toya raziliq vermisdi. Adaxlilarin evl?rinin arasinda birc? ev vardi. «N? yaxsi ki, ?hm?din atasi qiz evini m?cbur el?di. Yoxsa onlar da yaziq olacaqdilar. N? q?d?r h?sr?tl? bir-birin? baxsinlar? Qonsudan qiz sevm?k asandi b?y?m? H?r g?n ne?? d?f? h?sr?t dolu baxislarla baxmaq olar? Yaxsi ki, Abbasi g?zl?m?dil?r…»
«B?yl? g?lin? bir bax!» Ayis?nin dodagi qa?di. H?r ikisi g?zl?ri ?n?nd? b?y?m?sd?. «Bunlar ha?an b?y?d?l?r?» ?z?n?n bu fikrind?n yenid?n k?d?rl?ndi. Yadina d?sd? ki, o, yuxari sinifd? oxuyanda Zeyn?b h?l? m?kt?b? getmirdi. Amma Abbasin yazdigi m?ktublari gizlin g?tirib ona verirdi v? h?r d?f? d? deyirdi: «Qagam g?nd?rib, baci». «On-on iki yas onlardan b?y?y?m», – dey? q?h?rl? d?s?nd?. – «H?, d?z on iki yas…»
Zeyn?bgild? bir vurnuxma var idi ki, g?l g?r?s?n. H?r? bir isl? m?sguldu: kabab ??k?n kim, iri toy samovarindan ?ay s?z?n kim, qab yuyan kim.
– Agrin alim, s?nin??n olsun! – Zeyn?bin anasi Ziv?r xala onu mar?ilti il? ?p?b hal-?hval tutdu. Arvadlar bir anda Ayis?ni d?vr?y? aldilar. El? bil ki, g?nd? ne?? d?f? rastlasdiqlari adam deyildi.
– Toyunu g?r?k, ay Ayis?!
– Zeyn?bin sag ?li s?nin basina!
– Allah s?ni xosb?xt el?sin!
Bu xeyir-dualari esid?nd? ?hvali bir az da korlandi. Ayis?nin fikrinc?, bu dualarda t?hqiredici, t?n?edici isar?l?r var idi. Arvadlarin ?slind? ?r?kd?n g?l?n s?mimi xeyir-dualarini o, ?z? basa d?sd?y? kimi yozdu. «Hansi xosb?xtlikd?n danisirsiz? Abbassiz nec? xosb?xt olaram? El?il?ri evd?n azmi qovdum? G?z?m kims?ni g?rm?di… Daha n? xosb?xtlik? N? ?z? g?ldi, n? s?z?. Yol g?zl?y?-g?zl?y? qaridim. D?n?nki usaqlar da evl?ndil?r, m?n is? h?l? d? g?zl?yir?m…»
Ziv?r xalanin t?kidl?rin? baxmayaraq, ?lini s?fr?y? uzatmadan Zeyn?bin yanina qalxdi. Al-?lvan geyinib-kecin?n qizlar xina m?clisini basa vurub b?y evin?, toya tamasa etm?y? getm?k ???n hazirlasirdilar.
Zeyn?b Ayis?ni g?r?nd? sevincl? boynuna sarilib o ?z?nd?n bu ?z?nd?n ?pd?.
– Baci, el? bildim g?lm?y?c?ks?n, – dedi.
Ayis? heyr?tl? Zeyn?b? baxdi. O, ?oxdan Ayis?ni bel? adlandirmirdi. Lap ?oxdan. Bu g?n «baci» onun yadina haradan d?sm?sd??
Zeyn?b agzini onun qulagina yapisdirib q?rib? t?rzd?:
– Qagam g?lib ey, baci, – dedi.
Ayis?nin dizl?ri ?sdi, b?d?ni u?undu, dodaqlari s?yridi. Esitdiyi x?b?rd?n ?z?n? el? itirdi ki, m?vazin?tini saxlaya bilm?yib taq?tsiz halda stula ??kd?. «Ola bilm?z, b?s deyirdil?r ?laq?miz yoxdu? Toyun vaxtini n? yaxsi bilib? Dem?li, n?s? varmis ki, m?n? demirl?r. Zeyn?b d? bilmirmis Abbas niy? g?lmir?» Suallarina cavab almaq ist?yirdi ki, el? bu vaxt on-on bir yaslarinda sarisin, qivrimsa? bir qiz qa?a-qa?a i??ri girib Zeyn?bin yaninda oturdu. El? bil Ayis?nin qarsisindaki balaca Zeyn?b idi.
– Qaganin qizidir? – Ayis? qeyri-iradi sorusdu.
– H?, qardasi da olub t?z?likc?. Baci, vallah biz d? bilmirdik. Bu g?n bildik ki, qagam ?z t?l?b? yoldasi olan rus qizi il? evl?nib. X?cal?tind?n k?nd? d?n? bilmirmis. Qagamsiz toyumun olmasini ist?m?diyimi h?r k?s bilirdi. ?hm?d biz? bildirm?d?n soraqlayirmis. S?n dem?, bu yaxinlarda ?nvanini tapib. Toya g?lm?si ???n ?ox yalvarib. Qagamin g?lisini ?hm?d m?n? s?rpriz edib. Bizimkil?r onun evl?ndiyini bilib ?ox pis oldular. S?nin qarsinda bizi d? g?nahkar el?di qagam… Evli olmasaydi, bayaqdan qa?ib s?ni mustuluqlayardim… G?lisin? sevins?k d?, ?hdin? ?m?l etm?m?si hamimizi x?cal?tli el?di… Zeyn?b Abbasla Ayis?nin «po?talyonu» idi. Abbas tez-tez ki?ik bacisi il? Ayis?y? m?ktub g?nd?r?r, ya da gizlin s?z?n? onunla ?atdirardi. Qagasini ?ox ist?y?n Zeyn?b sevincl? «baci»nin yanina cumardi. «Bunlar ha?an olmusdu? G?r ?st?nd?n n? q?d?r ke?ib! Niy? sevgimiz? x?yan?t el?di? Evl?ndiyi qiz ?oxmu q?s?ngdi? B?lk? savadlidi, ona g?r?? N? f?rqi var? O da basqalari kimi el?di…» Suallarin ?lind? qalan Ayis? ?z?n? toplayib ayaga qalxdi, usagin ?z?nd?n ?p?b Zeyn?bl? sagollasdi.
«Heyvag?l?» ?alinirdi. Yox, ?alinmirdi. «Heyvag?l?» Ayis?ni yandirib-yaxirdi, onun olan-qalan s?brini d? ?lind?n almaq ???n sizildayirdi. Ayis?nin k?d?rini artirmaq, ?zablarinin sayini ?oxaltmaq ???n inl?yirdi. El? bil Ayis? il? d?sm?n?iliyi vardi. Onu haminin g?z?n?n qabaginda usaq kimi aglatmaq, sonra is? bundan z?vq almaq ist?yirdi.
Toyxananin yanindan ?t?b evl?rin? getm?k ist?yirdi ki, arxadan kims? onu s?sl?di: o idi, Abbas. Ayis?ni sanki ildirim vurdu, h?y?candan ?z?n? itirdi.
– Xos g?rd?k, Ayis?.
– Salam, Abbas.
– Nec?s?n? – Abbas n? sorusacagini bilmirdi.
– G?rd?y?n kimi. – Ayis? soyuq-soyuq cavab verdi.
– Yaxsisan, masallah! – Abbasin s?zl?ri Ayis?nin k?nl?n? toxundu. Amma ?z?n? ?l? alib he? n? dem?di. Bir xeyli he? biri dill?nm?di. Handan-hana Abbas dill?ndi:
– Pasa dayi nec?dir?
– Babatdir.
– Yen? x?st? yatir?
– H?.
– M?mm?dsahla ?lisah hardadir?
– Bakida.
– Y?qin evli olarlar.
– H?.
Abbas Ayis?ni basdan-ayaga s?zd?. Ayis? yaman d?yismisdi. K?ndd? ?n g?z?l qiz sayilan ucaboylu, inc? qam?tli, ag b?nizli Ayis?y? n? olmusdu? G?nd?n yanib qaralmis ?z?, ariqlayib t?rav?td?n d?sm?s b?d?ni Abbasin ?r?yini k?d?rl? doldurdu.
– T?t?n? gedirs?n dey?s?n.