– Qorxma ana, ?r?ktutmasidir, d?rman i??n kimi ke?ib ged?c?k, – Nazim onu sakitl?sdirm?k ist?di. Lakin ?z? ?z s?sind?n qorxdu. O, X?dic?nin ?arpayisinin yanindaki ki?ik skafin ?st?nd?n d?rman s?s?sini g?t?rm?k ist?s? d?, h?y?candan bunu ed? bilmirdi.
X?dic? artiq bogulurdu, havasi ?atmirdi. Nazim anasinin g?y?rmis, qansiz dodaqlarina dodaqlarini yapisdirib ona s?ni n?f?s verm?y? basladi. Dey?s?n bunun k?m?yi oldu. Anasi g?zl?rini a?ib ona baxdi. N? is? dem?k ist?di, amma taq?ti ?atmadi. Nazim hiss edirdi ki, anasinin dodaqlari soyuyur, b?d?ni s?stl?sir. N?hay?t, X?dic?nin dodaqlari tamam buza d?n?nd? ondan aralandi. Onun ?z?nd? h?yat ?lam?tl?ri s?nm?sd?…
***
…Sabah qirx olacaqdi. Usaqlar yerd?, xal?anin ?st?nd? bardas qurub oturmusdular. Nazimin g?z?n?n ?n?nd?n anasinin son anlari kino lenti kimi g?lib ke?irdi. Bayaqdan b?ri bacilarinin n?vb? il? danisdigi xatir?l?r onu ?ox k?vr?ldirdi. Anasini ?l?m?n p?nc?sind?n ala bilm?diyin? g?r? ?z?n? qinayirdi. ?ingizin ?z?n? he? baxa bilmirdi. Analarinin ?l?m? hamidan ?ox onu sarsitmis, o g?nd?n h?l? d? ?z?n? g?lm?misdi. Inana bilmirdi ki, daha anasi bir d? bu evd? onu qarsilamayacaq, ?p?b oxsamayacaq, ?y?d-n?sih?t verm?y?c?k. Usaqlari t?kc? analarinin itkisin? yanmirdilar, onlari agridan daha bir s?b?b var idi: onu son s?z?n? dem?y?, v?siyy?t el?m?y? qoymamisdilar. Bu, ?n ?ox Nazim? ?zab verirdi. Anasinin v?siyy?t edib son arzusunu dil? g?tirm?yin? imkan verm?diyin? g?r? ?z?n? bagislaya bilmirdi. Axi x?st?nin yaninda hamidan ?ox o olmusdu. Son d?f? anasi az qala yalvarisla ona v?siyy?t etm?k ist?diyini dey?nd? o, insafsizcasina buna imkan verm?misdi.
T?hmin? anasi il? aralarinda olan son s?hb?tl?rini el? yaniqli-yaniqli danisirdi ki, ?ingiz bundan narahat oldu:
– Yavas, atam esid?r. Sabah b?t?n g?n? ayaq ?st? olacaq, qoy yatib dincini alsin.
***
?l?ddin gec? yarisi ?s?y?b yuxudan oyandi. ?st?nd?ki qalin yorgan onu isitmirdi. Yumaga d?n?b yorgani basina el? ??kdi ki, t?kc? g?zl?ri g?r?nd?. Amma ?s?tm?si ke?m?di ki, ke?m?di. Bir xeyli bel?c? h?r?k?tsiz halda uzanib qaldi. Niy? bu q?d?r ?s?y?r? Sobanin s?nd?y?n?n f?rqin? indi vardi. Sobani nec? yandirsin? Hardasan, X?dic??
Qonsulardan kimins? h?y?tind? xoruz banladi. Onun s?sin? basqa xoruzlar da s?s verdi. Bir azdan itl?r h?r?sd?, in?k b?y?rt?s? esidildi. Sonra yenid?n ?trafa s?kut ??kd?. Saxta p?nc?r? s?s?l?rind? naxislar a?misdi. Bayirda ?s?n k?l?yin viyiltisi aydin esidilirdi.
Qonsu otaqda Anar b?rkd?n agladi. Sonra G?lcanin n?vazisli, sakit s?si g?ldi. ?l?ddin yerind?n qalxib skafdan yun adyal ?ixarib yorganinin ?st?nd?n saldi. Ona el? g?ldi ki, yatagi bir az da soyuyub. Yuxusu tamam qa?di.
«M?nin yorganimi niy? ?st?n? ?rtm?rs?n, ?l?ddin?» X?dic?nin dogma, mehriban s?si el? aydin esidildi ki, ?l?ddin qeyri-ixtiyari otaga g?z g?zdirdi. X?dic?nin s?liq? il? yigisdirilmis yatagina baxib h?sr?tl? k?ks?n? ?t?rd?.
«– ?rt? bilm?r?m, X?dic?.
– Niy??
– Qorxuram.
– N?d?n qorxursan, ?l?ddin?
– Bilmir?m.
– ?rt, isin?rs?n. Ocagin odunu da s?nd?rm?s?n.
– Ocagimizi s?n yandirardin, X?dic?…
– El?dir…»
Qirx g?n indi idi, X?dic? d?nyadan k??m?sd?. Qirx g?n idi ki, bu ?arpayi ?l?ddind?n ?tr? g?z dagi olmusdu. Gec?l?r yerin? uzananda q?sd?n arxasini ?arpayiya ?evirirdi ki, X?dic? yadina d?sm?sin, onun haqqinda fikirl?sm?sin. Amma neyn?s? d?, n? q?d?r ?alissa da, basqa he? sey bar?d? d?s?n? bilmirdi. Bel? yatmaga ?yr?sm?misdi. ?mr? boyu ?z? X?dic?y? sari yatmisdi. Onun ?arpayisinin g?z?n?n qabaginda olmasina, X?dic?nin varligini duymaga ad?t etmisdi. O yaninda olanda rahat olurdu.
Bird?n k?r?yind? X?dic?nin barmaqlarinin h?rar?tini hiss el?di. El? aydin, el? canli hiss el?di ki, bundan b?d?nin? istilik yayildi. X?dic?nin sagliginda ?z?n? ona ovxalatmaqdan xosu g?l?rdi. Qis-yay, h?r g?n az qala yarim saat X?dic? onun k?r?yini, ayaqlarini ovusdurardi. Siqaret?, i?kiy? nec? ?yr?sirl?rs?, ?l?ddin d? buna ?yr?smisdi.
Bird?n X?dic? ???n el? darixdi, ondan ?tr? el? q?ribs?di ki, q?h?r bogazina tixandi.
«– M?ni yetim qoydun, X?dic?. Yasimin bu vaxtinda t?k-t?nha qoyub getdin. Bel? d? insafsizliq olarmi?
– T?k niy? olursan, ?l?ddin? Oglun, g?linin, n?v?n yaninda deyilmi?
– H?r? ?z? ???n sag olsun. Onlar m?nim n? ??kdiyimi hardan bilsinl?r?
– El? dem?, Nazim d?, G?lcan da basina p?rvan? kimi dolanirlar.
– N? bilim, vallah, dey?s?n bir az ?z?m d?ym?d?s?r olmusam.
– Agriyirsan, ona g?r?.
– H?, X?dic?, canim yaman agriyir».
?l?ddin yatagindan qalxib ?ynin? isti jaket geyindi, ?st?nd?n yun toxunma canliq ke?irdi. Yadina d?sd? ki, onu X?dic? ke??n qis toxumusdu. Canliq b?d?nini el? isti saxlayirdi ki, h?r d?f? onu geyin?nd? arvadina minn?tdarliq ed?rdi. Ayagina ke?irdiyi yun corablar da, basina qoydugu yun papaq da X?dic?nin z?hm?ti idi. Bu evd? el? bir sey yox idi ki, onun ?ll?rinin izi olmasin. Bu otagin s?liq?-sahmani, h?tta ?syalarin qoyulma t?rzi d? X?dic?y? m?xsus idi.
Bir h?ft? ?vv?l isd?n qayidanda ?l?ddin skafdaki qablarin basqa c?r qoyuldugunu g?r?b hirsl?nmisdi.
– A bala, bu s?nin isindir? – dey? g?linind?n sorusmusdu.
– H?, ata, tozlarini alirdim.
– Qablari nec? vardi, o c?r d? yerin? yig, – dey? ?l?ddin hirsl? dill?nmisdi.
H?lim t?bi?tli qayinatasinin ?s?bil?sm?sinin s?b?bini yaxsi anlayan g?lin tez skafda ?vv?lki s?liq?-sahmani b?rpa el?misdi. Sonra is?:
– Ata, qirxa az qalib, otagin p?rd?l?rini d?yism?k ist?yir?m, – dey? G?lcan ondan izn ist?misdi.
?l?ddin naraziliqla:
– Yuyub t?mizl?m?k ist?yirs?ns? buyur, amma ayri he? n? lazim deyil, – demisdi.
Bu ki?ik otaqda h?r sey ?l?ddin? dogma idi. Burada h?r ?sya ona X?dic?ni xatirladirdi. El? bu s?b?bd?n vaxtinin ?oxunu burda ke?irirdi. Yadina d?s?n xatir?l?rd?n b?zil?ri onu ?z?rd?. Ke??n ilki bir hadis?d?n indi x?cal?t ??kirdi. Onda X?dic? x?st? idi. ?l?ddin isd?n qayidanda:
– Qulunc m?ni ?ld?r?r, – dey? qadin ona sikay?tl?ndi.
– Ke?ib ged?r, arvad, – dey? ?l?ddin m?tb?x? ke?di, g?linin onun qabagina qoydugu x?r?yi l?zz?tl? yedi. Sonra q?zetl?r?, televizora basi qarisdi. Yatmaq ???n ev? ke??nd? X?dic? yalvarisla:
– Ay ?l?ddin, k?r?yimi bir az ovusdur, qulunc m?ni yaman incidir, – dedi.
– G?lin? niy? demirs?n?
– G?lind?n utaniram.
– Camaat g?lin g?tirir ki, qullugunda dursun, s?n d? deyirs?n ki, utaniram.
El? bu vaxt Nazim i??ri girdi dey? s?hb?ti yarim?iq qaldi. Gec? ?l?ddin he? n? olmamis kimi soyunub yerin? girdi. X?dic? daha ona he? n? dem?di.
Gec? yarisi belinin agrisina yuxudan oyanan ?l?ddin b?yr? ?st? ?evrilm?k ist?s? d?, t?rp?n? bilm?di:
– X?dic?, ay X?dic?, – dey? h?y?canla arvadini s?sl?di. – Tez ol, bura g?l, qurumusam, t?rp?n? bilmir?m. Bir az belimi ovxala. X?dic? he? n? dem?d?n yerind?n qalxib onun ?arpayisinin qiraginda oturdu, ?rinin belini ovxalamaga basladi. Onun ?ll?ri qaynar idi. ?l?ddin? el? g?ldi ki, b?d?nind? iki k?z g?zir. Bu qaynarliqdan canina xos bir istilik yayildi.
– ?ll?rin ?c?b istidir…
– H?, h?rar?tim var, – X?dic? astadan cavab verdi.