Қазақша ашылып сайрау

К?мекбай. Тауы?тар?а тынышты? бермесе, бiр ж?мысы бар шы?ар. Айтпа?шы, сен осы менi? Ба?ытг?лiммен бiрге о?иды емеспiсi??

Жанайдар. И?, б?рiмiз бесiншi «А» сыныбын да о?имыз.

К?мекбай. Аты? кiм

Жанайдар. Жанайдар.

К?мекбай. Імм…Жанайдар ?лайдаровпын де.

Жанайдар. И?.

К?мекбай. ?ке? ?йде ме?

Жанайдар. И?, ?йде.

К?мекбай. Ша?ыр онда ?ке?дi. К?мекбай к?кем келiп т?р де. Сен ?зi менi танисы? ба?

Жанайдар. Танимын ?ой, сiз папамны? сыныптас жолдасысыз.

К?мекбай.Жарайсы?. Сен осы ана ?ке?е ?ара?анда а?ылдыра?сы?-ау деймiн. Онда ша?ыр ?лайдары?ды, сыныптасы? келiп т?р де.

Жанайдар. ?йге кiрiп, ?зi?iз с?йлеспейсiз бе?

К?мекбай. Жо?, асы?ыспын.

Жанайдар. Онда ?азiр…

Жанайдар зып берiп, ?йiне кiрiп кетедi. Аздан со? жа?а?ыборса?бай сарыны? ?лкен т?рi – ?лайдар шы?ады аула?а. ?арны алдына т??керiлген, орта бойлы, т?ртба? жiгiт а?асы ал?ашында жан-жа?ына ала?тап, т?рып ?алады – шамасы ?а?па алдында?ы н?н ?ара?ашты? тасасында ?ал?ан К?мекбайды ?п дегенде бай?амай ?ал?ан т?рiздi.

К?мекбай а?ашты? ?ал?асынан шы?ып, берi ж?редi.

К?мекбай. Немене, тауы? со?ыр болып ?ал?анбысы??

?лайдар. ?й, м?нда т?р екенсi? ?ой. Тауы? со?ырдан ??дай са?тасын. Бiздi? б?йбiше сенi iшiп ал?анда ?ара??ы сарай?а ?амап ?оятын Рысты секiлдi менi ондай ?апас?а ?амап к?рген емес. Ал тауы? со?ыр деген сондай ?ара??ыдан болатын ауру ?ой.

К?мекбай. «С?б?кi», мешiн жыл?ыны ?мытпайсы?дар, ??! Сонда да сендердi? кесiрi?нен ?ой ?амалып ж?ргенiм.

?лайдар. И?, бала-ша?а аман… ?йге кiрмеймiсi??

К?мекбай. Жо?, асы?ыспын.

?лайдар. Ал онда ??ла?ым сенде.

К?мекбай. (Кiн?лi пiшiнмен желкесiн ?асып). Бiр жарты бар едi. Соны екеумiз былай…

?лайдар. Нетiп тастаса? дейсi? ?ой.

К?мекбай. И?, солай… нетiп тастаса?. Бiр кiшкене шер тар?атып дегендей…

?лайдар. Д?рыс ?ой, бiра?…

К?мекбай. Кластас деген атымыз бар. Бiр ауылда т?рып, к?птен берi кездеспеппiз де.

?лайдар. Ж?мыс ?ой ендi. Бала-ша?а ?амы, тiршiлiк дегендей.

К?мекбай. Б?рiмiздi? де ж?мысымыз, бала-ша?амыз бар ?ой. Сен ендi бiр са?ат уа?ыты?ды б?лшi мен ?шiн б?гiн. Айтатын ??гiме бар.

?лайдар. К?меке, менi ?инама.

К?мекбай. Не боп ?алды сонша?

?лайдар. ?азiр бiр са?аттан со? Ниет?лi келедi. Аудан?а апарып тастайтын бiр машина картобы бар екен. Со?ан ж?рмекшiмiз.

К?мекбай. Онда ?лгеремiз ?ой. (?олында?ы пакеттi к?рсетiп). О?ан дейiн мынаны? басына су ??йып тастайы?.

?лайдар. К?меке, жындымысы??! Мен рульдемiн, жол бойы тол?ан «гаишниктер», менi «правадан» айрылсын дейсi? бе бала-ша?аны асырап отыр?ан.

К?мекбай. Онда ?лi Ниет?лi?е «сотка?мен» «звонить» ете сал, ерте? апарайы? деп. Бiр к?н ерте, бiр к?н кеш – онда т?р?ан не бар? Б?гiн екеумiз бiр д?рыстап т?рып «бухать» етейiк. С?йт ендi.

?лайдар. Жо-жо?, у?денi ж?ту?а болмайды. Оны? ?стiне Н?ке? осы ауылды? бiлдей бiр басшысы ?ой, ?ят емес емес пе.

К?мекбай. (Ашуланып) ?й, ?ойш, сол Ниет?лi иттi ?лде?андай ?ылмай! Осы ауылды теспей сорып отыр?ан обыр емес пе ол?! Соны бiлмейтiн шы?арсы?. О несi тiптi, Н?ке?, Н?ке? деп ?алыпты ?ой.

?лайдар. (Та?ыр?ап) ?й, К?меке, б?гiн са?ан не бол?ан?

К?мекбай. Ма?ан еште?е бол?ан жо?. Мен б?рын?ы К?мекбаймын. Ал мына сендерге шынында да бiрде?е бол?ан. Ал жа?сы, жолы? болсын, мен кеттiм.

К?мекбай кетедi. ?лайдар оны? артынан а?-та? болып, ?арап ?алады.

Екiншi акт

№ 4 к?рiнiс

Кеш??рым. Бiр б?телкiнi ?зiмен бiрге б?лiп iшiп, шер тар?атысар?а ауылдастарыны? арасынан жан баласын таба алма?ан ?апалы К?мекбай а?ыры ?айтадан ?з ?йiнi? ауласынан келiп шы?ады. Ол ?уелi ?йдегiлердi мазаламау ?шiн ая?ын ?шынан ?ана басып, веранда?а енедi, сонан со? д?лiздi? т?рiнде т?р?ан арты?-ауыс ыдыс-ая?тар мен азы?-т?лiктердi салу?а арнал?ан абажадай ?лкен а?аш шкафты? iшiнен ?ол фонарь, екi ж?з елулiк ?ырлы стакан мен бес-алты т?йiр тiске басар ??рт алады да, оларды екi ?абаттап газетке орап, тыс?а шы?ады.

Содан кейiн ?йге ?арама-?арсы т?р?ан сарайды? т?бесiне сатымен ?рмелеп к?терiлiп, сарайды? ?стiндегi жауын-шашын бола ?алса, су ?ймелемесiн деп, конус секiлдендiрiп шошайта ?йiлген маяны? ы?ына келiп жай?асады. Астына ?алы? ?ылып ш?п т?сеп, пiшеннi? бiр шетiне малдас ??рып отырады. ?зiнi? алдына газеттi асы?пай дастархан секiлдi ?ылып жаяды, оны? ?стiне манадан берi курткасыны? iшкi ?алтасында ж?рген бiр шыны ара?ты, жа?а?ы ?ырлы стакан мен бес-алты т?йiр ??ртты ?ойып, ?ол фонарьды жа?ады. Фонарьды? жары?ы ?ара??ылы?ты жарып, айналасын ?жепт?уiр с?улелендiрiп жiбередi. С?йтiп б?л отырыс ?лдебiр жа?ын адамдарды? таби?ат аясында ?ткiзетiн романтикалы? кештерiн к?зге елестеткендей ?сер бередi.

К?мекбай ?уелi «ендi не ?ылсам екен?» дегендей с?л-п?л ойланып отырады да, бiр мезетте батыл т?рде б?телкенi? ?а?па?ын ашып, оны? iшiндегi с?йы?ты?ты ?ырлы стакан?а м?лтiлдетiп ??я бастайды. Іле-шала к?зiн ж?мып, ?аба?ын тыржитып ?ойып, ?ндiршегi б?лк-б?лк етiп, а? ара?ты ?ыл?ылдатып ж?та бастайды. Сонан со? газеттi? ?стiндегi ??рттарды? бiреуiн ?ткiр тiстерiмен кiрш еткiзiп, та?дайына басады да, екi-?ш минуттай «кайф аулап» м??гiрген кiсiше ?зiмен ?зi ?н-т?нсiз отырады.

К?мекбай. (С?лден кейiн ептеп к??iлденiп) «С?б?кi!..» Осы иттi? бiр п?лесi бар-?й!.. Жанымны? жай тауып, тыныштала ?ал?анын ?араш!.. (Мырс-мырс к?лiп, басын шай?ап). ?й, кейде ?зiмнi? ?стiп басымны? iстеп кететiнi бар. Ойбай-ау, мен манадан берi ?ркiмге бiр «ж?р, шер тар?атысайы?шы аздап» деп жалынып, неменеге алтын басымды ?ор ?ылып ж?рмiн-ай осы?! Ара?ы? болса, бiр ?зi?-а? шер тар?ату?а болады екен ?ой. У?-?!..

К?мекбай ?ырлы стаканга ара?ты ?айтадан ??я бастайды. Бiра? б?л жолы жартылай. Сонан со? басына бiр керемет к?ркем идея жар? етiп с?тiмен орала кеткендей орнынан ?уана атып т?рып, сарайды? ?стiндегi б?рыш-б?рыштан бiрде?елердi iздей бастайды. С?лден со? iздегенiн табады да. Б?л – бос б?телкiлер едi. К?мекбай оларды? ?шеуiн «дастарханны?» ?зiне ?арама-?арсы жа?ына ?аздай тiзiп ?ояды.

К?мекбай. Тамаша! (Екi ала?анын бiр-бiрiне ыс?ылап). ?ара?ыз да т?ры?ыз, на?ыз шер тар?ату ендi басталады!..

(Б?телкелердi? бiрiншiсiн с?? сауса?ымен т?ртiп). ?й, сен Ниет?лi арам боласы?!.. (Екiншi б?телкiге). Сен Ермек ?усы?. (?шiншi б?телкiге) Ал сен былпы? сарысы?, я?ни ?лайдарсы?. ?азiр сендер менi? алдымда ашылып сайрайтын боласы?дар. Айтпа?шы, сендер «ашылып сайрау» дегеннен хабардарсы?дар ма? «Жо?» деймiсi?дер? ?рине, ?шеуi? де, мiне, «бiлмеймiз» деп бастары?ды шай?ап отырсы?дар. ?зiм де солай ойла?ам. ?зiмнi? бес сауса?ымдай бiлем ?ой мен сендердi: ?шеуi? де ?мiрi газет-журнал, кiтап дегендердi? бетiн ашып к?рмеген ?усы?дар. Адамзатты? ?асырлар бойы бал араларынша тiрнектеп жина?ан б?кiл iлiм-бiлiмiнi? сонда жат?анымен еш шаруалары? жо?. Сонды?тан б?ткiл адал ниеттi адам баласы осылайша iлiм мен бiлiм жинаса, сендердi? жинайтындары? – ?улы?-с?мды?, алдау мен арбау, сол ар?ылы араммен болса да мал табу.

«Оны? есесiне бiз телевизор к?ремiз» деймiсi?дер? Рас, таласпаймын, к?ресi?дер, бiра? одан сендердi? тамашалайтындары? ана ?йлерi?дегi бала-ша?алары? ?ызы?тайтын мультфильмдер мен ?ндiнi? жылауы? кинолары ?ой. Кешке ?арай диванны? ?стiнде солар?а к?з ?иы?тары?ды салып жатып, бiр кезде ?ор ете т?сесi?дер. Бiттi. Одан со? та?ерте?ге дейiн сендермен ?оштаса берсе де болады: немiсше айт?анда – «Ауф видер зейн!»