Эр киһи уонна дьахтар

Кыыс олус со?уйда:

– Ааспыта даа?!

– Аа?ымына, кэргэнигэр, о?отугар олус ыксаан и?эрэ…

Дина хара?ар кыыс кэпсээн оппо?нуур кырааскалаах уо?а, с????гэр лэппийбит, санныгар ыспыт кытарахай батта?а со?отохто харах саатарыныы ча?ылхай, к?л?м?рдэс буоллулар, онтон хаар кыыдамныырыныы, тохтоло суох ма?ан кыырпахтар элэ?нэстилэр, ол кэнниттэн барыта кып-кы?ыл та?а?ынан сабыллыбыт курдук кытаран-на?аран хаалла: «Бэйи, сатанымаары гынным ээ», – дии санаат, та?ырдьаны былдьаста.

К??лэ?э ба?анаттан туту?ан туран, тымныы салгыны ?р???сп?тт?? э?ирийбэхтээтэ, т??к?й?н, к?рдь?к хаарын ыты?ан, иэдэ?ин суураланна, арыый дьэгдьийэн: «Оок-сиэ, охто сыстым ээ, Руслан… Адьас да ойохтоох, о?олоох эрээри быстах к?рс?? о?осто сылдьыбыт эбит дии, букатын холостуой уоллуу туттара-хаптара дии, оо, то?о с?рэй, тугун ку?а?анай…»

Кы?ыл ?? с?тэн, тулата дьэ?кэрбитэ да, с?рдээх курус буола т??эн, с?рэ?э тымныынан хаарыйбахтыырга дылыта, иэдэ?игэр сырсан тахсаат, муу?ура то?ор таммахтары ?т?л?г?нэн туура сотто-сотто оптуобус тохтобулун диэки барбыта. Хо?угар киирэн, кимниин да кэпсэппэккэ, тугу да са?арбакка, сыттыгар умса т??эн, уйа-хайа суох ытаабыта. Бииргэ ??рэнэр кыргыттара тула к?т? сылдьан:

– Хайа, туох буоллу?? Туох буоллу?? – дэ?эллэрэ.

Ытаан-ытаан баран, арыый уоскуйан дьэ кэпсээбитэ:

– Руслан кэргэннээх уонна о?олоох эбит, хайыы-?йэ Москваттан т?нн?н, дойдутугар барбыт…

Кыргыттара аймала?а т?сп?ттэрэ:

– Бу ыты к?р…

– Кэргэнигэр суруйуохха…

– Ээ, онту? ту?ата суох, оройуон култууратын салаатыгар уонна баартыйа райкомугар ??сэр ордук…

– Тохтоо?! – Дина к??скэ т?л? биэрбитинэн, оронугар олоро т?сп?тэ, – мин кинини ханна да ??с?бэппин, барытыгар бэйэм буруйдаахпын, Руслантан кэргэннээ?ин-кэргэнэ суо?ун, оло?ун-дьа?а?ын ту?унан биирдэ да ыйыппата?ым, кини миэхэ эмиэ тугу да эрэннэрбэтэ?э, онон албыннаата диир кыа?ым суох…

Итинтэн сотору кэмэ кэлбэт буолбутун уорбалаан, баран бырааска к?рд?рб?тэ уонна о?о ??скээбитин билэн, барар сирэ ба?ана ??тэ, кэлэр сирэ кэлии ??тэ буолбута. ??рэ?ин да б?тэрэ илигиттэн, дьиэтэ-уота суох сылдьан, устудьуон истипиэндьийэтигэр хайдах о?ону иитиэн с?б?н сатаан тобулбата?а. О?ону т?р?т?р ту?унан саныан да куттанара. Ол т??н к?р?д??р у?угар баар та?ас ?т??кт??р кыракый хоско киирэн, хатанан олорон, биэдэрэ?э ууну оргутан, ип-итии ууга ата?ын уган, остуол ?рд?гэр тахса-тахса аллара муоста?а ыстаныталаан, о?отун т??эрэргэ холоммута да, туох да биллибэтэ?э.

Ол к?нтэн ыла собус-соруйан ыараханы к?т??? сатыыра, с??рэрэ-к?т?р?, о?о куоттун диэн эмп да и?эн к?рб?тэ, оттон и?игэр баар ??скэх олоххо тарды?ыыта к??стээ?э – эми да, араас хамсаныыны-имсэниини да тулуйбута. Кыргыттары кытта хайдах да гынар быы?ы-хайа?а?ы тобулбакка сырыттахтарына, ааспыт к???н эргэ тахсыбыт дь??гэтэ Ксенья тиийэн кэлбитэ уонна кэргэнэ Бэргэнниин о?ону иитэ ылыахтарын ба?аралларын ту?унан эппитигэр, оо, ??рдэ да этэ! Баар-суох дь??гэтэ сирдээ?и ааньал буолан к?ст?б?тэ, оччо?о кини быы?анар ээ! Кэлин кэргэн да та?ыста?ына, о?оломмутун ту?унан ким да билиэ суо?а, Ксеньялаах Бэргэн бэйэбит т?р?пп?т о?обут диэхтэрэ да – б?ттэ?э ол. О?о ??скээбит остуоруйатын кыргыттара билэллэр эрээри, ??рэхтэрин б?тэрэн аан дойду ?рд?нэн ы?ыллыахтара, оттон сир ?рдэ киэ?, ки?и эрэ элбэх, кини эдэр саа?ыгар ал?а?аабытын ким ?йд??-саныы сылдьыа буолла?ай?

– Биллэн турар, Ксенья, о?обун эйиэхэ ??р??н? кытта биэрэбин, – диэбитэ.

Сарсыныгар, Ксенья иккистээн уопсайга кэлбитигэр: «Мин киэ?э аайы хайаан да хаамыахтаахпын», – диэн Дина Сайсары к??лгэ диэри атааран биэрбитэ. Атахтарын тыа?а хаачыргыырын быы?ыгар дь??гэтэ тугу этэрин кытта барытын с?б?лэ?эн и?эрэ:

– О?ону бэйэбит араспаанньабатынан суруйтарыахпыт… Бэргэнэбис диэн буолуо… би?иги хоту ананныбыт, оччо?о о?о?ун ?р кэм?э к?рб?т?? буолуо…

– Саатар эрэ, кинини мин ха?ан да о?ом диэн э?иэхэ санатыам суо?а, кини ??скээн хаалыыта эдэр саа?ым ал?а?а буоллун, ким сыыспата?а баарай…

– Эн, Дина, ыалдьыбаккын, доруобайгын, онон о?о да доруобай, чэгиэн-чэбдик буоларыгар адьа?ын саарба?алаабаппын…

Кыргыттар арахсалларыгар куусту?ан сылла?ан ылбыттара, Дина т?нн?р?гэр, ?р кэм?э ыарык буолан санныттан ыга дьаакырдаабыт кы?ал?ата аа?ан, олус чэпчээн хаалбыт этэ, о?ону т??эртэрэ сатыыр кы?ал?аттан тахсан, на?аа ??рэн-к?т?н и?эрэ, туолбут ыйда?а тунал?ан сырдыгар тунал хаарынан сабыллыбыт сир-дойду, дьиэ-уот олус кэрэтийэн к?ст?б?тэ. Дьыл?а диэн эр ки?и уонна дьахтар т?бэ?иэх т?гэннэриттэн, к?рс????лэриттэн турар, арай Руслан атын рейсинэн к?пп?т буоллун эбэтэр, чэ, саатар, биир да с?м?л??ккэ эрээри, атын кириэ?илэ?э олорбут буоллун, оччо?о бу айдаан, ыксал, кэлиэх-барыах сири булбакка, муннугу-ханныгы кэйии ха?ан да тахсыа суох этэ. Оттон билсэн баран, дьолбун бу буллум, барыта иннибэр кэрэттэн кэрэ буолуо диэн ыраланыыта олус ха?ыстык, холустук ?лт? барбыта. Ки?и олоруон да ба?арбат курдук ыар к?ннэр тирээн ааспыттара…

Чэ, хата, барыта этэ??э бы?аарыллар суолга киирдэ. Хааман и?эн, кыыс бэйэтэ бэйэтиниин кэпсэтэ испитэ:

– Та?ара баар эбит, о?ом эрэйдээ?и, хата, ?ч?гэй дьон, бэйэм до?отторум ылар буоллулар…

11

Ханна эрэ Хаты? ?рэххэ б?кп?т коттедж ат эккирэтэр киэ? куукунатыгар олорон, Дина ону-маны эргитэ саныыр кэмигэр, Бэргэннээх, ыалга кыбыстан аанньа а?аабатах дьон, иккиэйэ?ин эрэ арыычча батар куукуналарын дуомугар сылбархай чэйинэн дьулурутан арыылаах килиэби мэлии саахардаан сиэтилэр. Онтон Бэргэн со?отох киэ? хосторугар – саала?а киирэн, остуолга олорон, кэргэнэ биэрбит кинигэтин – Чехов кэпсээннэрин аа?ан барда. Ксенья икки чааскыны сай?аата уонна о?отун Эллээйчиги хайыы-?йэ ахтыбыт курдугун, сарсын сарсыарда турда да Бэргэн таайа аахтан а?алардыы бы?аарынна уонна куукунаттан тахсан, Эллээйчик хо?угар киирэн уоту уматта. Манна о?олорун ороно, остуола, эрки??э боксерскай бэрчээккилэр ыйаммыттар, кылаа?ынан т?сп?т хаартыскалара уонна бэйэтэ сурунааллартан кырыйан ылан сы?ыарбыт ойуулара – Виктор Цой, Шварценеггер, Костя Цзю, кып-кы?ыл ??н??х омук матассыыкыла… Остуолун ?рд?гэр саамай киэн туттар баайа – икки кассеталаах дьоппуон омук магнитофона. Итини хоту олорон, продснаб тойонун кытта ньымаатта?ан, бэрт эрэйинэн ылбыттаахтара, оо, ону бэлэхтээбиттэригэр Эллээйчиктэрэ ??рдэ да этэ! Ха?ан да т?р?пп?ттэригэр ымманыйбатах бэйэтэ, ийэлээх а?атын иккиэннэрин иэдэстэриттэн сыллаталаан ылбыта. Ксенья умса т??эн сыттыгы сытыр?алаата – с?рэ?и-быары ортотунан сайа охсор о?отун сыта баар, ол и?ин этиэхтэн ураты ??р?? кутун-с?р?н долгута халыйда, сыттыгы т??э?эр туппутунан олордо. С?рэ?ин чопчута кырачаанын ?лт? т??эрэн кэби?иэм диэбиттии, сэрэнэн аан ма?най к?т?хп?т, ??т сыттаах быллайбыт сирэйиттэн сыллаабыт сайы??ы к?н?н ?йд??т?…

Кини Бэргэнниин бэс ыйыгар ??рэхтэрэ б?тэн, дипломнарын ылан, ону бэлиэтиир банкекка сылдьан бараннар, куоракка хаалбыттара. Дина атырдьах ыйыгар о?олонуохтаа?а, ону кэтэ?эн, бары сиэрин-силигин ситэрэн, докумуонун толорон, о?ону бэйэлэрин анныларынан суруйтаран, анаммыт сирдэригэр хоту ?лэлии тиийэр ба?алаахтара. Дьиэлээх ха?аайыннара Дьараа?ын кинилэр эбии ?сс? икки ый олорор санаалаахтарын истэн утарбата?а, бу о?олору и?э-дьа?а суохтарын, дьону мунньубаттарын уонна куортамна?ар харчыларын уталыппакка, болдьо?ун а?арбакка т?л??н и?эллэрин и?ин с?б?л??рэ.

Оттон Бэргэннээххэ бэйэлэригэр туспа т?б?к-садьык буолбута – Дина о?ото улахан буолан, эрдэттэн балыы?а?а харыстаныыга киллэрбиттэрэ, онон к?н ахсын кэриэтэ баран к?рс?лл?р?, ??т а?ылык, кефир, дьаабылыка э?ин илдьэллэрэ. Эт-арыы олох аччаабыта эрээри, хата, фрукта чаа?а дэлэйэ – Кавказ ыччаттарын итии дойдуга ??нэр отонноро быстыбата, бинэгирээтигэр, анана?ыгар тиийэ мэлдьи баара. Сахалар фрукта?а ??рэммэтэх буолан, эбиитин сыаната да бас быстар ыараханыттан уонна быраа?ынньыкка эрэ амсайар к?нд? ас курдук санааннар, улаханнык туу?угурбаттар этэ, биирдэ эмэтэ ??р??лээх т?гэннэргэ эрэ ылаллара.

Ксенья хантан эрэ: «О?о ийэтин и?игэр сылдьыа?ыттан барытын ?йд??р ???, онон кинини т?р?? илигиттэн кэрэ?э у?уйуллуохтаах», – диэни истэн, ??рэх министиэристибэтиттэн хоту баралларыгар ылбыт борогуоннарын харчытын харыстаабакка, с?рдээх сыаналаа?ын ?рд?нэн, улуу худуо?унньук Левитан ту?унан ча?ылхай ойуулардаах улахан альбом-кинигэни атыыла?ан, Дина?а илдьибитэ. Сиэстэрэ кыы?ынан утахтарын, мииннэрин кытта кинигэни ыыппытын, Дина: «Ха?ан аа?ыам буолла?ай, эчи ыйаа?ына да ыарахана бэрт», – диэн суруйан т?нн?рб?т?н, Ксенья: «Бэлэхтиибин, хайаан да аах, саатар ойууларын к?р, о?о?о наада», – диэн хардаран, сиэстэрэттэн хаттаан илдьэн биэрэригэр к?рд?сп?тэ.

Дьэ онтон биирдэ т?р??р дьиэ аанын атыллаат, ?гэстэринэн, аллара эрки??э к?ст??лээх сиргэ ыйаммыт ким са?а т?р??б?т?н суруйар испии?эктэригэр: «Петрова Дина, уол, 4 кг. 800 гр.» диэни аа?аат, Ксенья ??р??т?ттэн са?а аллайбыта уонна аттыгар турар Бэргэнин куу?а т?сп?тэ. Кэмниэ-кэнэ?эс к??т??лээх о?олоро к?н сирин к?рб?т эбээт! Уонна о?о на?аа улаханын с?хп?ттэрэ, ма?найгы о?о диэтэххэ дьэ с?рдээх эбит!

Икки апельсинтан ураты туга да суох к?нн?р? билсэ кэлбит буоланнар, сонно т?нн?н, к??х ба?аарга тэбиммиттэрэ. Онно сиэх бы?а?ас ырбаахылаах, килэрийбит-молоруйбут грузин дуу, армян дуу ки?ититтэн с??рбэ биэс солкуобайга к?т?х му?унан сибэкки атыыласпыттара. Грузин уол о?о т?р??б?т?н истэн: «О, багатырь будэт!» – дии-дии сы?алаан туран, элбэх сибэккини биэрбитэ. Дина т?р??т???нэ, сэниэ киллэрэригэр наада буолуо диэн, барыта толуонунан хаарчахтаммыт кэм?э Ксенья эрдэттэн Дьараа?ынтан к?рд???н, куурусса этэ булларан ха?ааммытын, холодильнигыттан та?ааран мииннээбитэ, уулаах отонтон муорус о?орбута, эбии фрукта атыыласпыттара.

Итинник о?остон, т?р??р дьиэ?э иккистээн тиийбиттэрэ. Кинилэр уруйдаан-айхаллаан, э?эрдэлээн, Дина?а, о?отугар бары ?т??н? ба?аран, к?л?м?рдэс аккырыыкка?а суруйбуттарын кэнниттэн, кумаа?ы лоскуйугар харда кэлбитэ: «Махтанабын, э?игини эмиэ э?эрдэлиибин. О?ом на?аа улахан буолан, кыайан т?р??б?кк? эрэйдээн баран, хата, этэ??э быы?анныбыт, билигин иккиэммит туруга ?ч?гэй, туох да мэ?эйдэспэтэ?инэ, балыы?аттан кэмигэр тахсарбыт буолуо».

Арыгы эмиэ толуо??а эрэ к?ст?р?нэн, Бэргэн таайыттан к?рд???н, биир бытыылка кы?ылы а?алан, дьиэлэригэр иккиэн бэлиэтээбиттэрэ. Бэргэн сотору-сотору: «Уол т?р??т?, дьэ бу дьол, хоту дойду булда-а?а дэлэй, улаатта?ына мин баты?ыннара сылдьыам, иккиэн бултуохпут», – диэмэхтиирэ.

– Ким диэн ааттыыбыт? – диэн Ксенья ыйыппыта.

– Саха айма?ы т?р?ттээбит ытык кырдьа?ас Эллэй аатын бириэххэ диэн мин уруккуттан ыраланабын.

И?иттэрин-хомуостарын хомуйан баран, илиилэрин хардары-таары санныларыгар ууран куусту?ан, т?нн?г?нэн одуула?ан олорбуттара. Ыаллара Дьараа?ын эмиэ тугу эрэ суумкатыгар ыадаччы с?гэн кэлэн, дьиэтигэр киирбитэ.

– Кымырда?ас курдук ?лэ?ит ки?и ээ, – диэбитэ Ксенья, хай?ыыра-сирэрэ биллибэттик.

– Оттон ол и?ин кэм сэниэлээхтик олорон эрдэ?э, – Бэргэ??э б?г?н ки?и барыта олус ?ч?гэй, туох барыта сырдык эрэ сыдьаайынан сандаарыйан к?ст?р.

Дьараа?ынтан ураты тэлгэ?э и?игэр тыынар тыыннаах биллибэт этэ, арай барабыайдар сирилэ?эн кэлэн, ы?ылла т??эн, хадьымал т?рд?ттэн а?ылык к?рд??н туора-маары сырсан догдо?носпуттара, ки?и ити чыычаахтары баардылаабат, хамсыыр харамай эрэ бы?ыытынан сыаналыыр, оттон кинилэри – дьону эмиэ ???эттэн аллара к?р?р улуу ?рд?к? к??с ки?киниир киэ? халлаа??а баара буолуо дуо? Улуу ?й дуу, к??с дуу баар буолла?ына, то?о бу кинилэри о?олонор дьолтон матарда? Туох буруйу о?орбуттарын и?ин? Чэ, ону к?нн?р?р кыах суох, ол и?ин биир эрэ н?р??н-н?рг?йэн к?рд???? баар – к?н анныгар б?г?н кэлбит о?олорун а?ыннын, харыстаатын… Эбэтэр Та?ара сиргэ баар хас да миллиард ки?и кы?ал?атын биирдиилээн кыайан ситэн к?рб?т? дуу, оччо?о итэ?эйээччилэр бука бары то?о к?ннэтэ малыыппа аа?алларый? Араа?а, антах олох атын кээмэй, ким ба?арар к?рд????т?н арааран истэр албас, сирдээ?и к?нн?р? ки?и т?б?т?гэр сатаан батан киирбэт улууканнаах билии-к?р?? баар буолан эрдэ?э…

…???р?к куйаастар аа?аннар, салгын с?р??д?йэн эрэрэ эрээри, к?н уотуттан туох барыта к?ндээрэ сырдаабыт к?нэ ??мм?тэ. Уоппуска кэмэ, дьон даачаларыгар, тыа?а эбэтэр со?уруу сынньана сылдьар буолан, куорат дьоно-сэргэтэ арыый аччаан, оптуобустарга ?т?р????-хабыры?ыы кэм ама, арай сотору ??рэх са?аланаары, кэлиилээх-барыылаах болуоссаттарга тэнийбит оскуола дьаарба?каларыгар ийэлэрин баты?а сылдьар о?о аймах са?ата салгы??а эймэ?ийэн олороро.

Диналаах балыы?аттан тахсар к?ннэрэ ??мм?т?гэр, Бэргэннээх балыы?а?а такси ?лэ?эн тиийбиттэрэ. Динаны баты?ыннаран, о?ону к?т???н а?албыт сиэстэрэ?э бытыылкалаах шампанскайы кытта хоруопкалаах кэмпиэти биэрбиттэригэр, к?лэ-к?лэ эппитэ:

– Уолгут б?д??? с?рдээх, бэйэтэ хааман бардын.

О?ону бэйэтин да, киртиппит сууларын да сууйарга бэлэм уулаах-хаардаах сир диэн, эмиэ сайы??ы уоппускаларыгар тыа?а барбыт Бэргэн таайын аах дьиэлэригэр а?албыттара. Дина ма?най утаа о?отун эмтэрэн, кинилэри кытта олорбута. Са?а ийэлээх а?а сонуннарыгар о?олорун былдьа?а-былдьа?а к?т???лл?р?, уолчаан соччо-бачча ытаабат этэ, тиэрэ к?т?хт?р? сылдьан, ыас хара харахтарынан с?р боччумнаахтык дьиэ ?рд?н одуула?арын к?р?-к?р? ??рэллэрэ:

– Оок-сиэ, хайдах ?р?м??н ыытыахха с?б?й диэн толкуйдуур бы?ыылаах, – сып-сымна?ас сирэйиттэн сырылаччы сыллыыллара, дьикти сытыттан мэйиилэрэ туймаары?ныыра, «дьэ бу дьол» диэн саныыллара.

Дина сыыйа эмиийиттэн арааран, уолчааны гре-кефир диэн анал о?о ??т?нэн а?атар буолбуттара. Бэргэн к?ннэтэ ??т куукунатыгар баран уочараттыыра, кефир и?итигэр баата б??лээх а?ылыгы а?албытын бытыылка?а кутан, суосканан и?эрдэллэрин уоллара с?р омуннаахтык эмэн чомур?атарын к?р?-к?р? ??рсэллэрэ. Дина эмтэрбэт буолуо?уттан эмиийин ??т киирбэт гына былаатынан тууна баанан кэбиспитэ уонна кинилэртэн барбыта, ити тухары о?отуттан матарыттан хомойор курдук биир да тылы быктарбата?а. Бэргэннээх маннык к?нд? бэйэлээ?и, ма?найгы о?отун туох да са?ата-и?этэ суох, а?ыйбакка-хары?ыйбакка биэрбит Динаттан с??? да, махтана да санаабыттара да, тастарыгар биллэрбэтэхтэрэ.

Дьэ ити курдук о?олоро арыый бороохтуйан, ??рэх са?аланыытын куоттара сы?ан, анаппыт хоту оройуоннарыгар тиийбиттэрэ. Кинилэри к??тэн олороллоро, с?рдээх ?ч?гэйдик к?рс?н, тута дьиэнэн-уотунан хааччыйбыттара. О?олоро ити хоту кыраайга борбуйун к?т?хп?тэ, кини аан ма?най сыыла?хайдыыр буолуута, онтон оронтон, дьыбаантан туту?ан хааман барыыта, тута дьаа?ыла, о?о саадын ки?итэ буолуута туспа ??р?? этэ.

Кинилэр хоту к???н барыахтарыттан куоракка хаалбыт Дина биирдэ да кинилэри кытта билси?э сатаабата?а, онтон Ксенья ??рэрэ эрэ – Эллээйчик кинилэр о?олоро, атын ким да быдьа?ар бырааба суох, онон т?р?пп?т ийэтэ адьас чуга?аабат буолла?ына – олус ?ч?гэй! Кинилэргэ Дина ту?унан сурах-садьык син тиийэрэ, ол и?ин кыыс о?ото уран м?сс??н?нэн умсугутан, баай ки?ини булбутун, байбытын-к?мм?т?н, араас ?рд?к сололоохтор ортолоругар эргичийэ сылдьарын истэллэрэ.

Ол эрээри сылтан сыл хоту олорорго улам кытаатан барбыта – судаарыстыба ма?а?ыыннара эстэннэр, туох барыта чаа?ынай атыы?ыттар илиилэрин и?игэр киирэн, ас-та?ас сыаната сиэрэ суох ыарыырын аа?ан, аны аанньа тиэллэн тиийбэт буолбута. Хас биирдии кэппиэйкэни аа?а-суоттуу сылдьар атыы?ыттарга дьоно хойуутунан, сырыыта-айана судургутунан Дьокуускайга эбэтэр киин улуустарга эргинэллэрэ быдан барыстаа?а. А?ы-та?а?ы ыраах тиэйэн илдьэн атыылыыллара ночооттоох буолан, ыраах улуустарга бара да сатаабат этилэрэ, арай хотуттан т?р?ттээх-уустаах бэйэлэрин ыччаттара эрэ бар дьонноругар к?м?л??? сатаан, табаары а?аларга сырала?аллара.

Бэргэннээх ма?най хоту тиийэллэригэр, уларыта тутуу дьалхаана са?а тиийэн эрэрэ, онон соторутаа??а диэри ньиргийэн олорбут промышленнай б????лэктэри баттаспыттара. Бу б????лэктэргэ ки?и б???т? то?уоруйан, сылаас-тымныы уулаах, ванналаах-туалеттаах толору хааччыллыылаах дьиэлэргэ к?ннээн-к??нэхтээн, астарын-??ллэрин, та?астарын-саптарын, ханна да суох Дьоппуон табаарыгар тиийэ хоту муоранан бы?а а?алына олорбуттар.

Та?ыттан ааны а?ан киирээти кытта тилэри сиэркилэлэринэн к?л?м?рдээбит у?ун эркиннэрдээх, халы? к?б??рдэр тэлгэммиттэринэн к??гэлдьиччи хааман, араас о?уор-бичик ойуулаах фойенан хас да с??с ки?и киирэр саалатыгар сымна?ас кириэ?илэлэргэ тиэрэ т??эн олорон, кэнсиэр, киинэ к?р?р Дьокуускайга да сэдэх култуура Дыбарыа?а баара.