Оценить:
 Рейтинг: 0

Архитектура назарияси

1 2 3 4 5 ... 7 >>
На страницу:
1 из 7
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
Архитектура назарияси
Ибадулла Байджанов

Ушбу y?ув ?yлланма, «Архитектура йyналиши» мутахассислиги бyйича таълим олаётган талабаларга мyлжалланган. Ў?ув ?yлланма архитектура назариясини иккинчи ?исми бyлиб унда архитектура ва жамият, тамаддун, санъат, архитектура стили ва йyналишлари, ижод, амалият ва фан, ша?арсозлик, табиат, экология ва бош?а архитектура назариясига дахлдор кyп масалалар yз ифодасини топган.Ў?ув ?yлланма архитектура ихтисоси бyйича та?сил олаётган талаба, магистрантлар, учун фойдалидир

Архитектура назарияси

Ибадулла Байджанов

© Ибадулла Байджанов, 2020

ISBN 978-5-4498-3737-0

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Та?ризчилар

М.Б.Сетмаматов., Урганч Давлат университетининг

«?урилиш ва архитектура» кафедраси мудири доцент,

архитектура фанлари номзоди.

?. Ахмедов Урганч Давлат университетининг

«?урилиш ва архитектура» кафедраси доценти,

техника фанлари номзоди

Байджанов ИБадулла САмандарович

Архитектура назарияси

(Ў?ув ?yлланма. Иккинчи ?исм)

Аннотация

Ушбу y?ув ?yлланма, «Архитектура йyналиши» мутахассислиги бyйича таълим олаётган талабаларга мyлжалланган. Китобда «Архитектура назарияси» фани тy?рисида энг ?адимги замонлардан ?озиргача бyлган даврдаги архитектуравий тектоник юту?лар ёритилган. Ў?ув ?yлланма архитектура назариясини иккинчи ?исми бyлиб унда архитектура ва жамият, тамаддун, санъат, архитектура стили ва йyналишлари, ижод, амалият ва фан, ша?арсозлик, табиат, экология ва бош?а архитектура назариясига дахлдор кyп масалалар yз ифодасини топган. Ушбуларни талабалар тамонидан yзлаштирилиши архитектурада инновацион ечимларни ?yллашда катта а?амиятга эга бyлади.

Ў?ув ?yлланма архитектура ихтисоси бyйича та?сил олаётган талаба, магистрантлар, лойи?а институтларида ишлаётган ва ушбу масалага дахлдор барча мутахассислар учун ?ам фойдалидир

Сyз боши

?ар ?андай билимлар со?аси маълум даражада ?а?и?ий тасаввурни (тушунчани) беради: ани? амалиётдан назарий абстрактгача. Ўз навбатида ?ар ?андай одамларни даража тасаввури реал ?а?и?ати yз ма?сади ва yзининг атроф дунё?арашини такомиллаштириш воситаси бyлади.

Ижтимоий ва ижтимоий функционал аспектларини, форма ва стилларни шакллантиришни семантикани, эстетикани ва бадиий образларни, шунингдек конструктив-техник, и?тисодий, ижтимоий маданий ва экологик шартларни архитектуранинг фаолиятида этно маданият ва регионал му?имлигини, тарихий маданий ?ийматларини са?лаш, меъморий мерос, анъана ва новаторликни муносабатларини, тарихий тажрибаларни ижодий yзлаштиришдир.

Билимлар даражаси yзаро бир бирига yтиш ва доимий yзаро таъсирда, улар орасидаги чегаралар эса шартли равишда, илмий назарий ?урилишини тyла билимлар тизимини ю?ори даражаси ?исобланади.

Кyтарилиш жараёнининг yзи ани?ликдан абстрактгача, шунингдек yзининг абстракция формасидан яна ани?ликка ?айтишни шакллантиради, бунда эса янги сифат тушунчаси даражаси пайдо бyлади.

Назарий умумлаштириш эмпирик маълумотлардан ю?ори туришни имконини беради ва уларни фикрлаб та??ослаштириб, янги аввал кузатилмаган ёки фикрланмаган кyринишларни ва ?онуниятчиликларини пайдо ?илади.

Бунда эса билиш ало?аси ва бо?ли?ликдан фойдаланиш ор?али, ани? амалий билимларни ва тажрибаларни такомиллаштириш имкони яратилади.

Шуни инобатга олиш керакки, ?ар ?андай назарияни шакллантириш бир ?атор йyл ?yйилган ва ани?ланган реал ?олатни идеаллашувидир.

Бу керак, чунки ало?ида, тасодифан такрорланиш «фрагментлардан» ?а?и?атни излаш кyпро? расмиятчиликнинг назарий вазиятидир. Айрим ?олатларни реал объектив ?олатини умумлаштириш асосида олимлар масалани мо?иятини жараёнларини ёки хусусиятларини моделини ишлайдилар.

Бу моделлар аввал ани?ланмаган предметларни ва жараёнларни яратишни асоси бyлиб хизмат ?илади. Лекин уларни янгилиги инсон тара??иёти йyлида ?ис?а муддатлидир, чунки моддий му?ит бузилади, ва кyп жараёнлар эскиради.

Инсониятнинг энг юксак юту?и, янги билим ва ?ояларни таъминлашни генерациялашидир, уни фикрлай билишидир. Ани?ланганки бош миянинг ?исмида шундай ?олат борки у фа?ат имправизация жараёнида фаоллашади, yрганилган билимни такрорлаш ?олатида эса у фаол эмас.

Бу ?исм харакат учун жавоб беради, одам моделларсиз ижод ?илади. Муста?ил фан со?аси «Архитектура назарияси”нинг ма?сади, фикрлашни yргатиш, керак бyлган билимни ёдлаб олиш эмас, ижод ?илиш, кyчириш эмас. Архитекторга назарий билимлар керак бир ?атор сабабларга кyра.

Биринчидан, назарий билимлар кyпро? эркин, о?имлар ва а?идалардан ?оли, амалиёт фаолияти эса бу ?олатларда кyпро? касалликка учрайди. Назарий ?олатларни билиш ва тушуниш фазо формаларининг эволюцион этапларини ?онуниятчилик кyринишида yзгаришини ажрата билиш имконини яратади. ?аётий му?итларни yйлаб топиш эса, турли вазиятда ва ва?т бyйича yзини о?лай олмайдиган ?отиб ?олган норма ижодкорлигида илдиз ташлаган а?идалардан воз кечишлигини англатади.

Иккинчидан, назарий билимлар эвристик инструментлар ор?али фикрлаш имконини яратади, яъни бор билимларни тан?идий фикрлаш асосида янги билимларни yзлаштиради.

Одамларнинг кyпчилиги хаёт фаолиятининг биологик намуналари тарафдорларидек: яшаш учун мабла? топиш, истеъмол ва бемалол хузур ?илиш, уларнинг кyпро?и кузатиш биландир.

Ижодий фикрлаш ва ало?ида эвристика, – кyп бyлмаган одамлар ?исматидир. Ана шундай фикрлаш хаёт ?увончини ва тyли?лигини беради. Шундай ?илиб ма?сад – архитекторнинг касб фаолиятида умумназарий билимларни тyли? тизимини yзлаштириш ?исобланади.

Кириш

Инсониятнинг тара??иёти жуда узо? давом этган жараён бyлиб, кyп бос?ичларни yз ичига олади. Тарихчилар, файласуфлар, и?тисодчилар, сиёсатчилар ва жамиятнинг турли-туман со?аларини yрганувчи бош?а илм вакиллари ана шу тара??иёт бос?ичларини бир ?анча белгиларга кyра бир-биридан ажратиб yрганишади. Шунинг учун ?озирги пайтда жамият тара??иётининг бос?ичлари ?а?ида бир- биридан фар? ?иладиган бир ?анча ?арашлар мавжуд.

Буларнинг бири ижтимоий тара??иётга ижтимоий-и?тисодий формацияларнинг кетма-кет бос?ичлари сифатида назар ташласа, иккинчиси уни цивилизацияларнинг yзига хос синтези сифатида тал?ин ?илади, учинчиси жамият тара??иёти бос?ичларини бир-биридан технологиялар тара??иётига кyра ажратишни таклиф этади, тyртинчиси эса маданиятларнинг yзига хослигини асосий белги сифатида ол?а суради ва ?оказо.

Албатта, бундай ёндашувларнинг ?ар бирида yзига хос манти?, yзига хос хусусиятлар, yзига хос ижобий жи?атлар, ?амда, айтиш мумкинки, уларнинг эътиборидан четда ?олган жи?атлар, камчиликлар мавжуд. Аслини олганда уларни я?ин-я?инларгача бyлгани каби, бир-бирига ?арама-?арши ?yйиш эмас, балки умуман олганда жа?он тара??иётига турли ну?таи назарлардан ёндашиш сифатида ?араган маъ?улро?.

Дунё?араш шахс маънавиятининг асосий мазмунини ташкил ?илади. Жамиятнинг маънавият тизими yз таркибига сиёсий ?у?у?ий, ижтимоий онги, а?ло?, фан, фалсафа, санъат, диний онг ва бош?а ?арашларни yз ичига ?амраб олади. Уларнинг ?ар бири ижтимоий тарихий фаолиятини муайян томонини ташкил ?илиб маънавий ози? воситаси сифатида амал ?илади. Маънавият тизими ю?орида кyрсатилганлар билан чекланмайди. У янада бой мазмунга эга. Кундалик онг ижтимоий психология, мафкура ва бош?а муносабатлар ?ам бу таркибга киради. Ижтимоий онг шакллари маънавиятда асосий yрин эгаллаб, муайян ижтимоий-и?тисодий муносабатлар асосида ривож топади. Маънавий муносабатлар таркибига киради.

Шунинг учун ?ам инсоннинг маънавий дунёсининг ?ам мазмуни жуда мураккаб бyлади. Шахс маънавияти жамият маънавий ?аёти, тизимининг yзаги, юраги ?исобланади. Маънавият социологик жи?атдан yрганишда ижтимоий фаолиятида айни?са миллий yзгаришнинг ?озирги илк ривожланиш бос?ичида шахснинг ?иссий э?тирос даражасига эътибор бериш му?им а?амиятига эга.

Чунки унда шахснинг миллий Ватан туй?уси хал? иши Ватан учун фидоийлиги, ижодкорлиги, шижоати, келажакка ишонч каби ?арашлари юзага келтириш зарур бyлган ру?ий кучлар ётади. Муста?ил Ўзбекистон миллий мафкурасининг шаклланиши маънавият со?асида жиддий yзгаришлар ясаши ани?. Миллий исти?лол мафкураси жамият маънавиятининг таркибий ?исми бyлган маданий меросга бyлган муносабатда ?ам катта yрин тутади.

Маданий, маънавий мерос ?ар ?андай миллат хал?нинг yлкан хазинасидир. Бу хазина инсонга ?аётда баркамоллик ба?ишлайди, унинг ?арашлари шунчаки бойлик орттириш йyлида кун кyришга йyл ?yймайди, фожиалар ва?тида омон са?лаб ?олади. Инсон ?аётида юз берадиган маънавий ва моддий ?ийинчилик кунларида иродани муста?камлайди.

«Архитектура назарияси» ижтимоий-сиёсий ?аётнинг ва бадиий маданиятнинг yзаро бо?ли?лиги, архитектура ва санъатдаги назария тy?рисида билимларга эга бyлишлигини таъминлайди.

– ?адимги Шар?, антик дунё, Ўрта асрлар уй?ониш даври архитектурасидан бошлаб 20 асргача, айни?са асосий уру?ни Ўрта Осиё санъатининг ибтидоий даврдан бошлаб исти?лол йилларигача бyлган даврдаги назарий услублар, йyналишларни ажрата олиш бyйича кyникмаларга эга бyлишларини.

Архитектура ва ша?арсозликдаги му?им тарихий юту?лар, усуллар ва услублар йyналишларини, уларнинг ?айси давр, худудга мансублигини, меъморий жи?атларини, маданий мерос ва анъаналарини назарий жи?атдан фар?лай олиш, архитектура ва ша?арсозлик назарияси каби малакаларга эга бyлишларини таъминлайди.

Архитектура назарияси – табиат тy?рисидаги фан ва архитектуранинг ма?суслиги ва умумий ?онуниятчилигидир.

Архитектура назарияси архитектуранинг фундаментал муаммоларини ишлашни yз ичига ?амраб олади.

– унинг ижтимоий ва ижтимоий функционал аспектларини, форма ва стилларни шакллантиришни семантикани, эстетикани ва бадиий образларни, шунингдек конструктив-техник, и?тисодий, ижтимоий маданий ва экологик шартларни архитектуранинг фаолиятида этно маданият ва регионал му?имлигини, тарихий маданий ?ийматларини са?лаш, меъморий мерос, анъана ва новаторликни муносабатларини, тарихий тажрибаларни ижодий yзлаштириш;
1 2 3 4 5 ... 7 >>
На страницу:
1 из 7