Оценить:
 Рейтинг: 0

МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма

Год написания книги
2021
<< 1 2 3 4 5
На страницу:
5 из 5
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
13-20-асрларда Италиядаги уй?ониш ша?арлари буюк географик кашфиётлар арафасида Европанинг энг йирик ша?арлари шар?ий савдонинг асосий йyлларида шаклланган Италия ша?арлари бyлган. XV асрда Венеция 200 минг а?олидан иборат бyлиб, энг йирик автоулов паркига эга, ривожланган саноат кенг савдо операциялари (кемасозлик, ?ашаматли ма?сулотлар ишлаб чи?ариш, китоб босиб чи?ариш) билан бо?ли?; yша пайтда унинг Европа учун а?амияти бутун Германияга ?араганда катта эди.

Венеция.

Венеция.

Транзит савдоси ривожланган Италия ша?арлари сиёсий бирликка ?изи?иш билдирмади. Рим папаларига келсак, улар Италияни yзларининг ?укмронлиги остида бирлаштира олмайдиган кучсиз эдилар ва бош?аларга бунга имкон бера олмайдилар.

XIII – XV асрларда. капиталистик тара??иёт йyлига биринчи бyлиб кирган Италия ша?арларида уй?ониш даври бошланади – «yша пайтгача бyлган бутун инсониятнинг энг буюк прогрессив ин?илоби» бораётган буржуазия yз даври учун одатий бyлмаган янги ил?ор ?ояларни илгари сурди.

Италия ша?арларининг и?тисодий ривожланиши феодаллар ва буржуазия yртасида, бойлар ва камба?аллар yртасида, императорлар (гиббелинлар) ва папалар (гуелфлар) тарафдорлари yртасида, ша?арлар ва ша?арлар лигалари yртасида, мyрт коалициялар yртасида ?атти? кураш билан бирга кечди.

Италия ша?арлари ва тинимсиз бос?инчилар Герман, Австриялик, Француз, Испан бос?инчилари ушбу шаф?атсиз жанглар yчо?ида янги ?оялар тy?нашди, характерлар мyътадил бyлди, инсоннинг ?адри ва чексиз имкониятлари тy?рисида янги ?оя тасди?ланди жасорат, ?атъиятлилик, зукколик, топ?ирлик, сиёсий курашда, ?арбий жангларда, узо? тижорат савдо корхоналарида ва саё?атларда муваффа?ият калити эди, бундан таш?ари, айнан Италияда антик давр билан бо?ли?лик, унинг таъсири жуда кескин ?абул ?илинган.

Уй?ониш даври эпохаси

Византия империяси

«Византия ?улаши пайтида са?ланиб ?олган ?yлёзмаларда, – деб ёзган Ф. Энгельс, – Рим харобаларидан ?азилган анти?а ?айкалларда, ажабланган ?арб олдида янги дунё пайдо бyлди – Юнон ?адимийлиги; Ўрта асрларнинг ру?лари унинг ёр?ин тасвирлари олдида ?ойиб бyлди; Италияда санъатнинг мисли кyрилмаган гуллаши бошланди. Мумтоз антик даврнинг бир кyриниши ва бундан кейин ?еч ?ачон эришиб бyлмайдиган бyлар эди.»

Шар?нинг Ўрта аср ша?арлари

Келинг, биринчи навбатда yрта асрларнинг ?одисаларидан бири – араб ша?арларининг ривожланишини кyриб чи?айлик. Ушбу ша?арларнинг пайдо бyлишидан олдинги тарих ?уйидагича VII—XIII асрларда араб истилолари yрта Осиёдан Испанияга ?адар улкан ?удудни ?амраб олди.

711 йилда Гибралтарни кесиб yтиб, араблар Франция жанубидаги Испанияни босиб олдилар ва 732 йилда Карл Мартелл томонидан ма?лубиятга учраган Поитиерс жангида фа?ат Европада олдинга силжишларига чек ?yйдилар. Шар?да yрта Осиё арабларга ?атти? ?аршилик кyрсатди. 705—715 йилларда босиб олинганида араб ?yмондони Кутеиба муслим 100 минг асирни ?улликка олиб кетди.

728—737 йилларда Сy?диянадаги ?yз?олони ни?оятда шаф?атсизларча бостирилди. Араб маданияти ва илмининг ривожланишига арабларнинг ?адимги муаллифларнинг асарлари билан танишиши ёрдам берди; Искандария ва бош?а босиб олинган ша?арлар кутубхоналарида топилган ушбу асарлар араб тилига таржима ?илинган ва кейинчалик араблардан Европага келган.

Араб ша?ри

Арабларнинг ша?арсозлик фаолияти дастлаб органик эди улар ?арбий лагерлар ?урдилар, кyпинча олдиндан мавжуд бyлган ша?арлар я?инида, уларнинг баъзилари вайрон ?илинган кейинчалик, босиб олинган мамлакатни бош?ариш учун, ?укмдорларнинг ?арорго?лари жойлашган ва сарой хизматкорлар, ?арбий отрядлар ва ?унармандлар жойлаштирилган ?алъалар (Ша?ристонлар) ?урилди.

Ша?ристон я?инида савдо ва ?унармандчилик а?оли пунктлари ривожлана бошлади, улар yз навбатида ?алъа деворлари билан yралган эди, миноралари баланд бyлган масжидлар Ша?ристонлар ва ?уллар учун ажралмас аксессуари бyлди, ?улларда ёпи? йyлаклар, карвонсаройлар, мадрасалар, ванналар ва турар жойлар бyлган кенг бозорлар ?урилди.

?унармандлар профессионал асосда деворлар билан yралган ма?аллаларда жойлашдилар, yрта асрларда араб дунёсининг энг йирик марказлари Испаниядаги Кордоба ва Гранада, марказий Осиёда Дамаш? ва Ба?дод бyлган.

Испаниядаги Кордоба

Кордоба масжиди

Рим кyприги. Кордоба

Архиология ва этнография музейи. Кордоба

Гранада, Испания

марказий Осиёда Дамаш? ва Ба?дод бyлган.

Дамаш?

Дамаш? – 5000—6000 «ёш”да. Сурия пойтахти Дамаш? эрамиздан аввалги III минг йилликка тегишли бyлиб, VIII асрда барпо этилган Умавийлар масжиди ша?арнинг энг ди??атга сазовор ?амда ?адимий ?исми ?исобланди.

Ба?дод халифатлиги

Ўрта Осиёда yрта аср ша?арлари ривожланишида арабларнинг таъсири бу ерда ?адим замонлардан буён шаклланиб келган бой ша?арсозлик анъаналари билан бирлаштирилди. Араблар истилоси даврида марказий Осиё ша?арлари узо? ва ранг-баранг тарихга эга бyлган.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
<< 1 2 3 4 5
На страницу:
5 из 5