Оценить:
 Рейтинг: 0

Шаҳар муҳитида инновацион биноларни шакллантириш асослари. Ўқув қўлланма

<< 1 2 3 4 5 6 >>
На страницу:
2 из 6
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
«Ша?ар му?итида инновацион бино ва иншоотларни шакллантиришнинг исти?болли тенденциялари» учинчи бyлимида кам углеродли ша?арларни уларнинг таркибига кирувчи объектлар сифатида шакллантириш хусусиятлари меъморий му?ит инновацион бинолар. Инновацион бинолардан фойдаланган ?олда уларни ривожлантиришнинг учта тоифаси ани?ланди. Инновацион биноларни шакллантириш воситаси сифатида кам углеродли ша?арларнинг назарий модели ишлаб чи?илган. Инновацион биноларнинг иккита тоифаси ани?ланди – яшаш му?итининг исти?болли ривожланиши сифатида кам углеродли эко-маъмуриятлар ва эко-гипертузилмалар. Уларнинг шаклланиши концепцияси ишлаб чи?илган. Назария инновацион биноларни ривожлантириш учун прогноз сифатида ишлатилган yз-yзини ташкил этиш ёки синергетика рияси. Ша?ар шароитида инновацион биноларни шакллантиришнинг синергик асослари кyрсатилган.

Инновацион биноларни исти?болли ривожлантиришнинг синергетик когнитив йyналиши ишлаб чи?илган ва уларни ша?ар шароитида шакллантириш самарадорлиги тавсифланган.

I-бyлим Ша?ар му?итидаги бинолар ва иншоотлар, тарихий шаклланишининг хусусиятлари.

Замонавий антропоген му?ит (таш?и ша?ар) yзининг жисмоний мо?иятида ?озирги ва?тда биноларнинг ички му?итини санитаризация ?ила олмайди, яъни. тарих давомида бажарган вазифаларни бажаради инсоният тара??иёти бинобарин, биноларнинг yзлари тизимида (шу жумладан зарур табиий компонент) унинг зарур хусусиятларини таъминлаш муаммоси пайдо бyлади.

Йигирма биринчи асрда ушбу салбий тенденция билан бо?ли? ?олда улар табиат билан бирлаштирилган бино ва иншоотларни яратишга киришдилар. Улар табиий компонентлар (yсимликлар, сув ?урилмалари, геопластик элементлар ва бош?алар) ёрдамида вертикал ва горизонтал сиртларда ривожланадиган ички ва таш?и маконлар тизимини ифодалайди.

Замонавий инсон ?аёти маконида ?укмронлик ?илаётган антропоген му?ит фазони ташкил этишнинг янги шаклларини ва унинг структуравий ?урилишини талаб ?илади. Салбийларни ?оплаш учун бизга янги архитектура ва ша?арсозлик воситалари керак. Ша?ар атроф-му?итини кyкаламзорлаштириш муаммоси ва кам углеродли ша?арларни яратиш ор?али а?оли пунктларининг янги шаклларини излашнинг сабаби шу.

Кам углеродли ша?арларни шакллантириш концепцияси ю?ори экологик ва эстетик хусусиятларга эга яшаш му?итини яратишга асосланган. Aввало, бу ша?арлар энергия жи?атидан yзини-yзи таъминлайди. Уларнинг яшаш му?ити ?уёш, шамол, сув энергиясидан фойдаланишга асосланган. Бундай ша?арларнинг архитектура ва ша?арсозлик тузилмаси жуда хилма-хил бyлиб, табиий-и?лим омилларига, а?олининг ?абул ?илинган сонига, банд бyлган майдонга, табиий му?ит элементлари билан бо?ли?лик хусусиятига ва бош?аларга бо?ли?.

Кам углеродли ша?ар – бу ю?ори экологик ва эстетик кyрсаткичларга ва муайян ша?арсозлик хусусиятларига эга бyлган ша?ар инфратузилмасининг фазовий жи?атдан ташкил этилган ва yзаро бо?ли? бyлган табиий ва антропоген элементлари тyпламидир. Кам углеродли ша?арларни лойи?алаш ва ?уриш инновациондир ва бу дизайннинг якуний ма?сади углерод эмиссиясини нолга тенглаштиришдир.

Кам углеродли ша?арларни яратишнинг асосий ма?сади – ?айта тикланадиган табиий манбалардан энергиядан фойдаланиш бyйича жамият ривожланишининг yзгарувчан талабларига мувофи? инновацион технологиялардан фойдаланган ?олда ша?арнинг о?илона архитектура ва ша?ар инфратузилмасини шакллантириш. а?оли учун ?аётнинг ю?ори сифати.

Кам углеродли ша?арлар келажакда инновацион бино ва иншоотларни ?уриш учун асосий платформага айланади.

Ушбу ?yлланмада инновацион бинолар ва иншоотлар янада мукаммал яшаш му?итини яратишга ?исса ?yшадиган объектлар сифатида. Aрхитектура ва ша?арсозлик фаолиятидаги «инновация» атамасининг асосий концептуал аппарати унинг турли адабий манбаларда та?лили асосида ёритилган. Ша?ар шароитида инновацион бино ва иншоотларни яратишнинг ани? хусусиятлари шакллантирилмо?да.

Шуни таъкидлаш керакки, замонавий жамият ахборот режасининг янги технологияларини фаол ривожлантириш даврига кирмо?да, яъни у му?аррар равишда материал ва мавзунинг янги шаклларини ишлаб чи?аради тинчлик. Сунъий маконни ташкил этувчи архитектура «четда» ?олиши мумкин эмас. Бундан таш?ари, у yз ривожланиш йyлларини фаол равишда шакллантиради, келажакнинг функционал ва композицион-фазовий исти?болларини башорат ?илади, турар-жой тизимларида атроф-му?ит компонентларини фазовий шакллантириш ва шакллантириш усулларини фаол излайди, табиат билан анъанавий муносабатларни ?айта кyриб чи?ади, йyлларни излайди. антропоген ва техноген таъсирларнинг тажовузкорлигини камайтириш. Шу муносабат билан ша?ар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишини цивилизация тара??иёти жараёнини yзида мужассамлаштирган энг самарали объектлар сифатида yрганиш ма?садга мувофи? кyринади.

Ушбу y?ув ?yлланмада муаллифлар ша?ар му?итида инновацион бино ва иншоотларни яратишни, таъсир этувчи омилларни ?исобга олган ?олда кyриб чи?адилар ва шаклланиш хусусиятларини та?лил ?илган ?олда уларнинг ривожланиш даврийлигини ани?лайдилар.

Ўтказилган та?лиллар яратилиш учун хронологик yлчовни яратишга имкон берди ша?ар му?итида инновацион бинолар. Ушбу ?yлланма тарихий ва замонавий инновацион бинолар ривожланишининг хронологик кетма-кетлигини та?дим этади. Уларнинг композицион шаклланиш хусусиятларини очиб берувчи йyналишлар ишлаб чи?илган. Биринчи марта ша?ар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг кенг кyламли характеристикалари ривожланиш динамикаси диаграммаси та?дим этилган. Ша?ар шароитида инновацион бино ва иншоотларни ривожлантириш тенденцияларини ани?ро? ани?лаш имконини берувчи «ми?ёс омили» тушунчаси жорий этилди.

Ушбу ишнинг ма?сади инновацион биноларни яратиш жараёнини ани?лаш ва уларни ша?ар шароитида шакллантиришнинг услубий асосларини ишлаб чи?ишдир.

Ў?ув ?yлланма учта бyлим ва хулосани yз ичига олади.

Биринчи бyлим «Ша?ар му?итида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишининг тарихий хусусиятлари» тушунчасини белгилайди архитектура ва ша?арсозлик фаолиятида «инновация» атамасини тушинтиради.

– Архитектура ша?арсозлик фаолиятида «инновация”сyзининг келиб чи?иши.

«Инновация» тушунчаси 20-аср бошларида янги ?аёт олди. австриялик ва америкалик и?тисодчи Ж. Шумпетернинг илмий ишларида «инновацион комбинациялар» та?лили, и?тисодий тизимлар ривожланишидаги yзгаришлар натижасида. Ж. Шумпетер 1900-йилларда биринчи олимлардан бири эди, бу атаманинг и?тисодда илмий ?yлланилишини киритди.

ХХI асрда. бу атама бозор и?тисодиёти ва ра?обат шароитида жуда маш?ур бyлиб бормо?да, унинг ?аракатлантирувчи кучи инновацияларни ра?батлантиради. ?озирги ва?тда «инновация» тушунчаси ва атамасининг тал?инини ифодаловчи кyплаб нашрлар пайдо бyлди. Инновацияларни амалга ошириш учун зарур ва етарли шарт-шароитлар кyриб чи?илади. «Инновация» атамасининг энг батафсил концептуал аппарати менежмент ва и?тисодиётда ишлаб чи?илган.

«Инновация» тушунчаси ва атамасини адабий манбаларга кyра та?лил ?илиш ушбу атаманинг тал?инини архитектура ва ша?арсозлик фаолияти билан бо?ли? ?олда кyриб чи?иш имконини беради.

Инновациялар инсон фаолиятининг ?ар ?андай со?асидаги бундай янгиликлар бyлиб, улар ?уйидаги талабларни зарур ва етарли даражада бажаришга ?аратилган жараён ёки жараённинг натижасидир:

янгилик (аналогларнинг йy?лиги);

инновацион объектларнинг ми?дорий ва сифат хусусиятларини яхшилаш самарадорлиги.

Инновацион ривожланишни белгиловчи омиллар, биринчи навбатда, табиий, ишлаб чи?ариш, илмий-техникавий ва бош?а ресурслар. Инновациялар инсон фаолиятининг турли со?аларида рyй бераётган доимий yзгаришлар туфайли юзага келади. Уларнинг ?ар бирида инновацияларнинг ма?садлари маълум самарани таъминлайдиган амалга оширишдир. Инновациялар таъсирининг ?уйидаги асосий турлари мавжуд:

Инновациянинг (инновациянинг) и?тисодий самараси – кyрсаткичлар барча турдаги натижалар ва харажатларни ?иймат жи?атидан ?исобга олади; инновацияларни жорий этиш;

Инновациянинг (инновацияларнинг) илмий-техникавий самараси янгилик, соддалик, фойдалилик, эстетика, ихчамлик;

Инновацияларнинг (инновацияларнинг) ижтимоий таъсири – кyрсаткичлар инновацияларни амалга оширишнинг ижтимоий натижаларини ?исобга олади;

Инновацияларнинг (инновацияларнинг) экологик таъсири – кyрсаткичлар инновацияларнинг атроф-му?итга таъсирини ?исобга олади (шов?ин, электромагнит майдон, ёритиш (визуал ?улайлик), тебраниш ва бош?алар).

Шундай ?илиб, дизайндаги инновациялар ва ?урилиш – бу маълум бир таъсирни таъминлайдиган ва инсоннинг yзига хос э?тиёжларини ?ондирадиган принципиал жи?атдан янги ёки yзгартирилган объектнинг меъморий объектини яратишнинг якуний натижасидир. Инновацияни объектни лойи?алаш ёки уни амалга ошириш деб ?исоблаш керак.

Инновацион архитектура ва ша?арсозлик объектларини уч турга: инновацион бино ва иншоотларга, инновацион архитектура ва ша?арсозлик мажмуаларига, инновацион архитектурага бyлиш керак.

мураккаб му?ит.

Инновацион бинолар ва иншоотлар ша?ар шароитида инсон ?аёти учун ?улай шароитларни таъминлайдиган вертикал ва горизонтал юзалар тизимига эга ало?ида турдаги ноанъанавий объект-фазовий му?итни ифодалайди.

Инновацион архитектура ва ша?арсозлик мажмуалари бинолар ва ша?арсозлик тизимига эга бyлган ма?аллий, ноанъанавий му?итни ифодалайди ша?ар му?итида инсон ?аётининг турли жараёнлари учун мyлжалланган ?уроллар.

Инновацион архитектура му?ити бинолар ва ша?ар мажмуалари тизимига эга бyлган ша?ар му?итининг ?ар ?андай бyлаги учун ноанъанавий фазовий режалаштириш ечимидир.

1.2 Ша?ар му?итида архитектура ва ша?арсозлик объектлари ва уларда инновацион тарихийликни шакллантириш

Цивилизация тара??иёти жараёнида инновацион архитектура ва ша?арсозлик объектлари яратилди. Aдабий манбаларни та?лил ?илиш асосида ша?ар му?итида инновацион бино ва иншоотларни яратишнинг хронологик шкаласи ани?ланди. Бутун ми?ёс учта асосий даврдан иборат – саноатдан олдинги, саноат, постиндустрия. ?ар бир давр ривожланишнинг маълум бос?ичларини yз ичига олади.

Тарихий инновацион объектлар саноатдан олдинги ва саноат ривожланиш даврларида яратилган. Булар ХХ асрдан олдин пайдо бyлган объектлардир. Ривожланишнинг саноатгача бyлган даври ?адимги, антик ва yрта асрлардаги ривожланиш бос?ичларини yз ичига олади. Саноат даври 16—19-асрлар саноат ин?илоблари давридаги ривожланиш бос?ичини yз ичига олади.

Инновацион объектларни шакллантириш ?онуниятлари ва хусусиятларини ани?лаш учун уларни та?лил ?илиш мезонлари ишлаб чи?илган. Бу ша?арни режалаштирувчи функционал, эстетик, ландшафт-экологик, конструктив-технологик.

Ушбу мезонлар инновацион объектларни шакллантиришнинг морфологик, семантик, функционал, эстетик, конструктив ва технологик хусусиятларини ани?лаш имконини беради.

Кyриб чи?ишнинг морфологик жи?ати бино ва иншоотларнинг шаклланишининг композицион хусусиятларини очиб беради ва уларнинг асосий хусусиятларини ани?лайди. Янги структуравий элементлар.

Кyриб чи?ишнинг семантик жи?ати бино ?ажмини ташкил этишнинг мазмунли, семантик хусусиятини очиб беришга имкон беради, бу яратилган объектни маълум бир цивилизациянинг чу?ур маданий ва тарихий маънолари ва ?адриятлари доирасида тал?ин ?илиш имконини беради.

Семантик хусусиятини очиб беришга мисоллар

Семантик хусусиятини очиб беришга мисоллар

Функционал жи?ат объектнинг функционал ма?садини, ундаги асосий ?аётий жараёнларнинг yзига хос хусусиятларини очиб беради.

Кyриб чи?ишнинг эстетик жи?ати асосий элементларнинг услубини ?исобга олган ?олда архитектура объектининг бадиий ?иёфасини очиб беради, кyриб чи?ишнинг бу жи?ати вертикал ва горизонтал модуляцияни ?исобга олган ?олда ?урилишни шакллантиришнинг турли усулларини ани?лашга имкон беради.

Унинг индивидуал ва геометрик шакли, yлчов хусусиятлари, ранги, ёру?лик, ва ?оказо яратиш учун юзалар. Кyриб чи?ишнинг конструктив ва технологик жи?ати бинолар, иншоотлар ва уларнинг асосий юк кyтарувчи элементларининг тектоникасини очиб беради.

Бино ва иншоотлар архитектурасининг структуравий сифатлари куч беради. Бинолар узо? ва?т давомида ?урилган. Табиийки, улар биноларнинг мавжудлигининг муста?камлиги ва бар?арорлигини таъминлаши керак.

Бино ва иншоотлар шаклланишининг ю?оридаги хусусиятларини ?исобга олган ?олда, ша?ар му?итида инновацион тарихий биноларнинг хронологик кyлами ани?ланади.

Инновацион архитектура бинолари ва иншоотлари цивилизация ривожланишининг дастлабки бос?ичларида пайдо бyлган. Биринчи бундай объект Оссурияда пайдо бyлган. Милоддан аввалги э. 600 йилда. Вавилон ша?рида Бобил бо?ларини яратди. Aрхеологик материалларга кyра, бино бир ?атор баланд тераслар эди. Тераслар о? ва пушти мармардан ясалган монументал зинапоялар билан бо?ланган.

<< 1 2 3 4 5 6 >>
На страницу:
2 из 6