Бөбөктөр үчүн. Кыргыз эл жомоктору

Ж?р?п олтуруп, ж?р?п олтуруп бир дарыяга туш келдик. Ушул жигиттин кыз экенин анык билейин деген максат менен:

– Мен ысып кеттим, мына бул дарыяга киринип алалы, – дедим.

Жигит:

– Бул дарыяга т?ш??г? болбойт, жылан, жаян к?п, ал бизди тартып кетет, – деди. Мен болбой:

– Киринели дей бердим.

– Мейли, мен т?ш?й?н, сен менден к?з??д? айырбай тургун, эгерде жаян чыкса ат, – деп мага жаасын берип, ?з? сууга кирди.

Мен жигиттин кыз экенин анык билип с?й?нг?н?мд?н жаяндын келерин унутуп коюптурмун, кызды жаян тартып кетсе болобу! Ошентип кызымдан ажырадым, ченде жок к?йд?м, быштым, бирок колумдан эмне келмекчи, к?ч?мд? ыйлоого чыгардым. Кыздын куржундагы алтыны жана боз жоргосу менен т?рт жагым кыбыла болуп, ушул даражага жетип, кадырлуу болдум.

Азап-тозоктон ажыраткан ошол кыз менен бирге олтуруп чай ичпегениме, бир сырдашып с?йл?шп?г?н?м? армандуумун, бул арманбы, жокпу? Арман, ай! – деп с?з?н аяктады.

УУРУ

?ч жерден ?ч ууру аттанып, бир жерден ?ч?? те? кезигишет. Бул уурулар с?зг? келип, бири- бири менен таанышышат. Биринчи ууру:

– Мен жанда жок уурумун- дейт.

Экинчи ууру:

– Мен жанда жок баатырмын- дейт.

?ч?нч? ууру:

– Мен жанда жок ченчимин. Мен отун бар деген жерде отун, суу бар деген жерде суу, эл бар деген жерде – эл бар, кыскасы бар деп айткандарымдын баары бар, баарын кара?гы, жарыкта болсун жазбай табам, – дейт.

Ошентип узак жол ж?р?ш?т. Ж?р?п отуруп, ж?р?п отуруп бир жерге келгенде ченчи жолдошторуна:

– Менин шакегимди алып атымдын басып кеткен изине к??мп кеткиле, кайта келиште жазбай табам, – дейт.

Баатыр менен ууру баягы шакекти ченчи айткандай жерге к??мп андан ары кетишти.

Ж?р?п отуруп, ж?р?п отуруп бир оокумда баатыр менен ченчи жанда жок ууруга:

– Сен уурулугум ашык дейси?, эмесе ?н?р??д? к?рс?т?п, хандын казнасынан аттын башындай алтын уурдап кел, – дешет.

Бир к?н? ууру т?н жарымында хандын казынасына кирмек болуп келе жатса, шаардын четинде бир кыз отуруптур. К?рс?, ал хандын кызы экен. Ат башындай алтынды алып бир жигит менен качмак болуптур. Ууру келер замат кыз:

– Ж?р, кеттик, – деп атка минип ж?н?ш?т.

Ж?р?п отуруп, ж?р?п отуруп ууру кыз менен баягы баатыр ченчиге келип:

– Ээ, баатырлар, ата казынасы кызбы, же алтынбы?

– Ата казынасы кыз, – деп жооп беришет.

Баягы ?ч?? кызды ээрчитип ж?р?п олтуруп бир жерге келгенде ченчи:

– Ой, баатыр, баягы шакекти менин атым басып калды, ала кой! – дейт.

– Калп айтпаса?чы, аты?дын бутунун астындагы шакекти кантип эле биле койду?? – дейт.

Ченчи:

– Аты?дан т?ш?п, батыраак кара, – дейт. Баатыр т?ш?п, изин караса, шакек жатат.

Баягылар бир жерге келгенде жаан жаайт. Ченчи менен ашкан ууру баатырга:

– Сен баатыр эмесси?би, м?рз?д?г? жыгачтарды алып кел, – дейт.

Ошентип коюп ууру дароо барып жыпжыла?ач болуп, баткакка оонап, т?б?с? ачык к?рг? кирип кетет. Баатыр болсо бир бейиттин жанына барып муштагылап жыгачты алып, бир те? отунга жеткирип, бутун ?з??г?г? саларда, ууру кыйкырыкты салып:

– Сен малды айдап, майды чайнап ж?р?с??, биздин ?ст?б?зг? к?л?к? кылган жыгачты да аласы?бы?! – деп жакадан алат.

Ошондо да баатыр кабагым кашым дебей:

– Сен эрте ?л?п кудайга барды?, сага те?елип биз да ачка ?л?л?б?, – деп ууруну жыга муштап, отунду арта салып жайбаракат кете берет.

Ж?р?п отуруп, ж?р?п отуруп кыз ?ч?? бир айылга келип: «Кимибиздин ?н?р?б?з к?чт??» – деп казыга калыстыкка барышты. Ар кимиси ?з ?н?р?н т?кп?й-чачпай айтып берет.

Ошондо казы булардын ?н?рл?р?н угуп отуруп:

– Баары?дан баатырдын ?н?р? ашык экен, – деп кызды баатырга берет.

АК БУЛУТТУ АТПАГЫЛА

Т?н жа?ыдан кирген кезде таенем эк??б?з ?йд?н алдында отурганбыз.

Жаркырап тийген айдын аянычтуу жарыгына чагылышып, томуктай болгон апапак булут тоонун боору менен акырын жылып, таенем эк??б?зд?н жаныбыздагы булакты к?зд?й с?йр?л?п келатты. Табияттын мындай сулуу к?р?н?ш? мага аябай жакчу. Чуркаса? эле жетип барчудай болуп аппак булут бизге ?т? жакын келди.

Тиги булутту кармап келейинби, таене?

Ш?к отур, чочутасы?,дейт таенем да булутту суктана карап, —булактан суу ичкени келген го, жаныбар.

Ой таене, кызыксыз го. Ал деген бууланган эле аба да.

Жок, дейт таенем. Бул булуттардын ыйыгы, к?м?ш булут экен, эгер сен муну ?рк?тч? болсо?, табияттын каарына калабыз, деп анан таенем адатынча мага табият ж?н?нд? жомогун айта баштады.

Илгери кайсы бир замандарда хан ууга чыгыптыр. Уудан келе жатканда ушул булактан суу ичип турган к?м?ш булутту карап туруп хандын бир жигити:

Ханым, тетиги ак булутту к?рд???зб?? Муну “к?м?ш булут” дейт, эгер ким атып т?ш?р?п жуунса, денеси аппак сулуу болот имиш,деп калат. Муну уккан хан жигитин шылды?дап к?л?т да, бул жигитти “экинчи жалган айтпас кылайын” деп мээлеп туруп булутка жаасын кере тартат. Булуттан шы?гыраган ?н чыгат. Та? калган хан чаап жетип барса уча качкан булуттун бир ?з?м? жерде жаткан болот. Хан атынан т?ш?п, кебездей болгон муздак булутту алып, бети, колун жууп к?р?т. ??? капкара кара хан аппак ж?зд?? болуп, сергип чыга келет. Ушундан баштап хандын ак булутка кызыгып уучулугу башталат. Эми к?м?ш булутту атып т?ш?р?ш?п, хан сарайынын айымдары сулуулана башташат.

Хан баш болуп жигиттери менен булутту койбой атып тамашага батышат.

Жыл айланбай хан уучулук кылган жерлерге кургакчылык башталат. Хандын жерине булут тургай куштар да конбой калат. Кайберендер баш болуп, жан —жаныбарлар жер которуп ооп кетет. Табияттын куну учуп, эгин болбой, жер саргаят.