Адвокатпен сұхбат

ДАНИЯЛ – Ал, о?ан кiм санкция бередi?

ТАЙЫР – Тергеу судьясы. ?Р ?ылмысты? iс ж?ргiзу кодексiнде жа- сырын тергеу ?рекеттерiн белгiлi бiр мерзiмге, я?ни бiр ай?а ?зарту?а р??сат етiлген.

ДАНИЯЛ – Егер сiз айыптау ?шiн материал жинап ?лгермесе?iз ше?

ТАЙЫР – ?ажет бол?ан жа?дайда олар тергеу сотыны? санкцияла- уы ар?ылы да ?зартылуы м?мкiн. Бiр Казинода пара алу iсi тергелгенi есiмде – кейiнiрек толы?ара? айтып беремiн – ол жерде олар жасырын тергеу ?рекеттерiн алты ай?а ?зартты. Осыны? ар?асында ?ылмыскер- лердi ?стау ж?не жазалау м?мкiн болды.

ДАНИЯР – Ку?герлермен ?алай ж?мыс iстейтiнi туралы егжей-тег- жейлi айттып ?ттi?iз. Ал, м?нда к??гер – ??пия, былайша айт?анда агент. Оны жария етуге бола ма?

ТАЙЫР – М?нда да ?Р ?ІЖК-де белгiлi бiр р?сiмдер к?зделген. Агент, сiз айт?андай, б?ркеншiк атпен ку?лiк бередi, ж?зiн жасыра ала- ды. М?ндай жа?дайларда сот отырысты жабы? режимде ?ткiзедi.

ДАНИЯЛ – Менi?ше, жасырын тергеу ?рекеттерi ?те пайдалы iс сия?ты.

ТАЙЫР – ?кiнiшке орай, iс ж?зiнде б?л тек ?ылмыскерлердi? ?ана емес, сонымен бiрге процестi? бас?а ?атысушыларыны? да – атап ай- т?анда, к?дiктiнi? ?ана емес, ?ор?аушыны? да, тiптi ку?герлердi? де ?мiрiн ?иындата алады. Ж?не оларды? iс ж?ргiзу ???ы?тарын б?зады.

???Ы?ТАР МЕН СЕБЕПТЕР

ДАНИЯЛ – Алайда, барлы? тер- геулер бiр жерде бiреудi? зорлы?-зом- былы? ?лiм белгiлерi бар м?йiттi та- буынан басталмайды ?ой.

ТАЙЫР – ??дай?а ш?кiр, ?р?а- шан олай емес.

ДАНИЯЛ – Ал, бас?а жа?дайлар- да сот?а дейiнгi тергеудi бастау?а не себеп болуы м?мкiн?

ТАЙЫР – Бiреудi? м?лiмдемесi, кiн?сiн мойындап келуi, лауазымды т?л?аны? баянаты немесе тiптi БА?-та?ы хабарлама. Бiра?, м?нда эко- номикалы? ???ы? б?зушылы?тарды тiркеумен байланысты нюанстарды да ескеру ?ажет. Тергеудi бастау ?шiн к?птеген бас?а процедуралар мен тексерулердi ж?ргiзу ?ажет. Б?л ?ылмысты? ???ы? б?зушылы?ты кейбiр азаматты?-???ы?ты? м?мiлелердi? орындалмауынан шектеу ма?сатында жасалады.

ДАНИЯЛ – Б?л д?рыс емес ?ой?!

ТАЙЫР – Теория ж?зiнде – и?, ?рине. Бiра?, iс ж?зiнде – б?рi де болуы м?мкiн. Алая?тар ?з ?ылмыстарын д?л осы «азаматты?-???ы?ты? келiсiмнi? орындалма?аны» ?шiн ?сынып жатады. Мiне, сол кезде ?иын- ды?тар туындайды. Мен ж?ргiзген бiр азаматты? iс болды, ол ?ылмы- сты? iстерден туындады. Белгiлi бiр инвестор серiктесiне кондицио- нерлермен байланысты компанияны ?ркендету ?шiн а?ша берген. Ал екiншiсi ол а?шаны ж?мсап ?ой?ан.

ДАНИЯЛ – ?рла?ан ба?

ТАЙЫР – Бас?аша айтайы? – ж?мсап ?ойды. Алайда, жабды??а емес. Менi? клиентiм ?ылмысты? жауапкершiлiкке тарту туралы ?тiнiш жазады, бiра? серiктесiнi? тап?ырлы?ы н?тижесiнде ?ылмысты? iс то?татылады. Ал, б?дан кейiн не болды десе?iзшi? Б?л серiктесi ?ыл- мысты? жауапкершiлiктен ??тыл?анына ?уануды? орнына, моральды? зиянды ?теу туралы талап арызбен сот?а ж?гiнедi…

ДАНИЯЛ – Я?ни, ж?бiрленушi о?ан жала жапты деп м?лiмдейдi ме?

ТАЙЫР – ?рине, ол же?iске жете алмады, ?йткенi б?л жа?дайда менi? клиентiм ?зiн ж?бiрленушi деп санады ж?не ?зiнi? конституци- ялы? ???ы?ын пайдаланды – арыз жазды.

ДАНИЯЛ – Д?рыс iстедi, ???ы?ы болды!

ТАЙЫР – Бiздi? б?л м?селенi? а?-?арасын шешуге ???ы?ымыз жо?. Ж?й, ???ы?ы болды дейiк. Ал, егер ол ?аса?ана жал?ан ша?ым жасаса, онда ол ?тема?ы т?леуi керек едi.

КІН?ЛІ БАС Ж?НЕ ТАЗА Ж?РЕК – АЙЫБЫН МОЙЫНДАП КЕЛУ

ДАНИЯЛ – Фильмдерде тергеушiнi? ?ылмыскерге шын ж?ректен ?кiнуi ж?не кiн?сiн мойындап келуi оны? жа?дайын же?iлдетi дегендi жиi естуге болады. Б?л, шыныменде, солай ма?

ТАЙЫР – ?кiнудi? «шын к??iлден болуы» – ?рине, моральды? т?р?ыдан ?иын м?селе.

ДАНИЯЛ – «Шын к??iлден» дегеннi? д?режесiн ме?зеп т?рсыз ба?

ТАЙЫР – Менi? ойымша, ?ылмыскер шынымен ?кiнетiн кездер де болады. Ар-?ждан деген бос с?з емес ?ой. Бiра?, к?птеген жа?дайларда б?л жазаны же?iлдету ?шiн ?ана ?олданылатын ы??айлы т?жырым. Сон- ды?тан да, мен прагматикалы? терминологияны ?олдан?анды ?алаймын. Ал, кiн?сiн мойындап келуi к?дiктiнi? жа?дайын ж?не оны? болаша? та?дырын, жазасын же?iлдетуi м?мкiн. Тек, егер ол фактiлерге с?йкес келсе ж?не оларды б?рмаламаса ?ана. Кейде, к?дiктi жо? жерден iстi ?зi ойлап тауып немесе оны к?бейтiп жатады. Н?тижесiнде, ?дiлеттiлiк, сонымен ?атар, б?кiл ?о?ам зардап шегедi, ?йткенi на?ыз ?ылмыскерлер бостанды?та ?алады ж?не жазадан босатылады.

ДАНИЯЛ – Не себептi к?дiктi ?зiне-?зi жала жабады?

ТАЙЫР – ???ы? ?ор?ау органдарында ?ылмысты? ?удалаумен екi ?ызмет айналысады – аны?тау ж?не тергеу. Оларды? арасында м?дделер ?а?ты?ысы жиi болып жатады. «Оперлар» ?шiн к?рсеткiш – ашыл?ан ?ылмыстарды? саны, осы к?рсеткiш бойынша оларды? ж?мысыны? сапасы ба?аланады.

ДАНИЯЛ – Санды? ?згерiстердi? сапалы? ?згерiстерге ауысуыны? диалектикалы? За?ын мектепте ?ткенбiз, есiмде…

ТАЙЫР – М?селенi? м?нi осында, м?нда диалектика мектептегi- дей ?стiртiн… Себебi тергеушiнi? ж?мысыны? сапасы сот?а берiлген iстердi? санымен ба?аланады.

ДАНИЯЛ – Б?л жерде м?дделер ?а?ты?ысы неде? ?андай iстi ашты, соны берд?

ТАЙЫР – ?рине, егер б?рi де шын м?нiнде адал ашыл?ан болса.

ДАНИЯЛ – Ендi т?сiнген сия?тымын.

ТЕРЕЗЕНІ АшЫ? ?АЛДЫРМА?ЫЗДАР!

ТАЙЫР – ?р?ашан «ашыл?ан» ?ылмыс сот?а жiберiлген iспен бiр- дей бола бермейдi. Оперлар тергеушiлерге: Мiне, бiз сiзге ?ылмысты ашып бердiк, неге iстi жiбермейсiздер? – деп жатады. ?зiм тергеушi болып ж?мыс iстеген кезде есiмде, ?рлы? туралы бiр iс болды. Бiр «Фор- точниктi», я?ни ?рлы?шыны ?стадым.

ДАНИЯЛ – «Форточник» – б?л п?тер ?рлы?ыны? маманы ма? Ал атауы – п?терлерге кiру ?дiсiне байланысты ?ойыл?ан шы?ар?

ТАЙЫР – Сонымен, бiр к?нi ма?ан б?кiл ауданда?ы 35 ?рлы? эпи- зодымен опер келедi де, м?ны? б?рi менi? «форточнигiмнi?» iсi дейдi. Б?л ма?ан та??аларлы? жайт болып к?рiндi. Бiра? опер ?з с?зiнен тай- май, тергеу эксперименттерiн ж?ргiзудi ?сынады. «Форточниктен» жауап алып жатырмыз: «М?ны д?л сiз жасады?ыз ба?». Ол: «И?, б?л менi? iсiм» – дейдi. Іс сот?а кеттi. С?йтiп, ол сотталды.

ДАНИЯЛ – Барлы? о?и?а бойынша ма?

ТАЙЫР – Солай болса ?ой! Бастап?ыда ?ста?ан жал?ыз бiр iс бой- ынша. ?ал?ан отыз бес iс бойынша – а?талды. Д?лелдер с?йкес келмейдi, ол жерде тiптi алибиi бар. Мiне, сiзге ?з кiн?сiн мойындап келгенi! Оны? жолы болды, ?йтпесе, б?тен бiреудi? ?ылмысы ?шiн отыратын едi. Ал, ол ?ылмысты жаса?ан адамдар ?лi к?нге дейiн еркiндiкте ж?ретiн едi. Ендi, олар ?сталып, жазасын ?тедi деген ?мiт бар.

ДАНИЯЛ – И?, м?ндай ?кiнудi шынайы деп айту ?иын. Ал, ол немен т?сiндiрiлдi?

ТАЙЫР – О?ан оперды? не айт?анын немесе не у?де еткенiн бiл- меймiн… Негiзi, б?л «форточник» наша?ор ж?не м?жб?рлеп емделуге жат?ызыл?ан.

ДАНИЯЛ – М?ндай адамдар?а ?андай у?де беруге болатыны т?сiнiк- тi. Оларды бас?ару да ?иын емес.

ТАЙЫР – ?кiнiшке орай, солай. Сонды?тан да, «кiн?сiн мойындау- ды?» ар?асында ашыл?ан iстерге ?р- дайым м??ият ?арау керек ж?не кейбiр жа?дайларда ?ор?аушы тарапынан ?те орынды к?м?н болуы керек. ?ылмы- сты? iстi о?ып жат?анда, ??жаттар ?алай жазыл?анына, ?андай ?аламмен толтырыл?анына дейiн ?р?ашан ?те м??ият болу керек…

ДАНИЯЛ – Я?ни, олар «а? жiппен» тiгiлген бе жо? па?

ТАЙЫР – Болатын iс, болады.

МЫЗ?ЫМАС ОДА?

ДАНИЯЛ – Егер мен д?рыс т?сiнсем, м?ндай «iрiлендiру» сот т?релiгiне пайда ?келмейдi ме?

ТАЙЫР – Жо?, д?рыс емес. К?птеген жа?дайларда, сiз айт?андай, «iрiлендiру» тергеудi? ?алыпты ба?ыты ?шiн ?ажет. Б?л сот?а дейiнгi тергеудi? бiр ма?ызды ерекшелiгiне байланысты – ?ылмысты? iстер ?ыл- мыс жасал?ан жерде тергеледi.

ДАНИЯЛ – Менi?ше, б?л ой?а ?онымды.

ТАЙЫР – ?рине, ?исынды. Мiне, ендi мына о?и?аны ты?дап к?рi?iз. Тергеушi болып ж?мыс iстеген кезiмде к?сiби мамандармен жаб- ды?тал?ан ?йымдас?ан ?ылмыс?а ?арсы «алтыншы б?лiм» болды. Сол кезде бандитизм туралы бiр ?ылмысты? iс алдым. ?ара?шылы? шабуыл- дармен айналысатын ?те к?штi ж?не жа?сы ?йымдас?ан ?ылмысты? топ кездестi. КСРО ыдыра?аннан кейiн к?п ?замай, 90-жылдарды? басында.