Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Вояи дурдабанд аз таркиби об?ои шоранда вобаста аст. Барои об?ои шорандаи маиш? он одатан то 50 мг/дм

ташкил меди?ад, барои об?ои шорандаи саноат?, мумкин аст дар ?удуд?ои васеъ та?ир ёбад. Барои интихоб кардани шароити коркард бо дурдабанд?о ва флокулянт?о JarTest-ро истифода мебаранд. Дастго?и мувофи?и лаборатор? аз шаш ?утт? иборат аст, ки ба он?о якбора вояи гуногуни дурдабандро воябанд? мекунанд. Омехтакунии босуръат бо омехтакунии сусти оянда дар муддати ва?ти додашуда ва та?шинкун? ба амал бароварда мешавад. JarTest наздикшавии хубро ба шароити реалии та?шинкунии хуб меди?ад. Самаранокии коркард бо ро?и чен кардани ми?дори модда?ои муалла?, ИКО, ?обилияти аз худгузарон?, тираг?, ИБО, N ва Р ба?огузор? карда мешавад. Дигар параметр?оро, ба монади ?оба?окунии зарра?о аз рyи андоза, дзета-потенсиал истифода бурдан мумкин аст.

Металл?ои вазнин дар об?ои шорандаи исте?солоти галваник?, об?ои шахтав?, дар ма?сулоти саноати иш?оронии гидрометаллург?, дар об?ои шорандаи раванди тозакунии тари газ?о, ки ?ангоми сyхтани ангишт ва сyзонидани партов?ои сахти маиш? ва ?айра, мав?уд буданаш мумкин аст.

Барои дур кардани металл?ои вазнин ба монанди Cd (II), Cr (III), Cr (VI), Cu (II), Ni (II) ва Zn (II) аз об?ои шоранда, та?шинкунии химияв?, тасвибкун?, мубодилаи ион? ва осмоси баръаксро истифода мебаранд. Ба самаранокии раванд рН, вояи реагент?о, дара?аи ?илзати металли аввала ва ма?сулнокии дастго? таъсир мерасонад. Мубодилаи ион? самаранокии тозакуниро аз Cd (II), Cr (III), Cu (II), Ni (II) и Zn (II) бо дара?аи ?илзати аввалаи та?рибан 100 мг/дм

, осмоси баръакс-бо дара?аи ?илзати ибтидоии та?рибан 200  мг/дм

таъмин мекунад.

Металл?ои вазнин инчунин, мумкин аст бо ёрии дурдабанд?о дур карда шаванд. Самаранокии дуркун? аз навъи металл ва дара?аи ?илзати ибтидоии ?аш?о вобаста аст.

Аз ?ама усули па?нгаштатарини тозакун? аз ион?ои металл?ои вазнин, ин безараргардонии оддии об?ои шоранда ва такшинкунии металл?о дар шакли гидрооксид?ои мувофи? мебошад. Азбаски, рН-е, ки ба такшиншавии максималии ион?ои металл?ои гуногун ?авобгy аст, мувофи?ат намекунанд, бояд барои ?ар яки он?о фосилаи рН-ро ёфтан лозим аст, ки дар он дара?аи лозимии тозакун? расида мешавад. Баъзан, та?ирёбии дузинагии бузургии рН ва ?удо кардани модда?ои муалла? талаб карда мешавад.

Он ва?т нати?а?ои хуб гирифтан мумкин аст, ки ми?дори а?аллан як ион, минимум 5 маротиба аз дара?аи ?илзати бо?имонда зиёд бошад. Он го? y дар рН-и оптимал? такшин шуда як?оятакшиншавии дигар ион?ои металл?оро таъмин мекунад. Агар ?алшавандагии гидроксид дар дара?аи лозима гузаронидани металл?ои мав?ударо ба ?олати ?алнашавандаг? имконият нади?ад, дигар усул?ои равонкунии онро дидан мумкин аст, масалан дар намуди карбонат?о ё гидроксикарбонат?о (масалан Рb

) фосфат?о (масалан, фосфат?о Са ё Zn) сулфид?о (барои металл?ои дувалента), ки ?ангоми ворид кардани Na

S ?осил мешавад. ?а?и?атан, сулфид?ои ?осилшаванда зарра?ои коллоидии хеле майдаро ?осил мекунанд, ки барои такшин кардани он дурдабандро истифода бурдан лозим меояд.

Бояд ?айд кард, ки ?ангоми мав?удияти комплекс?осилкунанда?ои табии (масалан, кислота?ои гумин?), ё синтетик? (масалан, турш?ои этилендиаминтетрасирко) реагент?ои мав?удбудаи-такшинкун? нокифоя мебошад. Коркарди пешак? бо оксидкунандаи сахт зарур аст, масалан ба монанди озон, ки ма?сади асосии он вайрон кардани комплекс?осилкунанда, ва аз ин сабаб дар озод кардани металл?о мебошад.

Об?ои шорандае, ки рН-и он?о аз ?удуди муайяншуда берунанд (одатан 6,5-9,0), бояд безарар карда шаванд. ?удуде, ки бояд дар он ?иммати рН барои об?ои шорандаи ба канализатсия партофта мешуда ?ойгир бошад, вобаста аз таъмини нормалии кори шабака?ои обравонкун? ва иншоот?ои тозакун? гузошта мешавад. Танзими рН барои зиёд кардани суръати реаксияи химияв?, вайрон кардани эмулсия ва ?айра ба амал? карда мешавад. Барои баланд бардоштани рН, ма?лули NaOH ё о?аки шукуфта Са(ОН)

– ро истифода мебаранд барои ноил шудан ба ?имати пасттари рН-тезоби сулфат, хлорид, дуоксиди карбонро.

Сулфат?о ?ангоми ми?дори барзиёд будани он?о дар об?ои шоранда, дар намуди кристалл?ои CaSО

та?шин мешаванд. Барои дур кардани ион?ои фтор аз об?ои шорандаи корхонаи исте?соли нури?ои фосфор?, исте?соли шиша ва ?айра, он?оро (об?ои шоранда) бо о?ак, бо ?осилшавии фториди калсийи суст?алшаванда безарар мекунад. Барои ба дара?аи баланди тозакун? аз ион?ои фтор расидан, ба сифати такшинкунанда?о CaCl

-ро истифода мебаранд.

Пайвастаги?ои фосфор дар об?ои шорандаи корхона?ои мошинсоз?, корхона?ои исте?соли нури?ои фосфор?, дар об?ои шорандаи маиш?, дар обпарто?ои дастго??ои энергетикаи гарм? мав?уд ?астанд. Аз об?ои шорандаи турш пайвастаги?ои фосфор бо о?ак, аз об?ои шорандаи нейтрал? ва иш?ор?-бо дурдабанд?ои о?ан-ва алюминийдор та?шин мешаванд.

Барои дур кардани пеститсид?о, модда?ои рангкунанда, модда?ои фаъоли сат??, карбогидрид?о, аз он ?умла полисикл?ои аромат? аз об?ои шоранда оксидкун? бо озон, озон бо пероксиди гидроген истифода бурда мешавад. Тозакун? аз сианид ва сулфид?о инчунин дар оксидшавии он?о то нитроген ва сулфат-анион?о бо ёрии оксидкунанда?ои ?ав?-озон, оксиген ва ?айра асос карда шудааст.

Истифодабарии оксидкунанда?ои ?ав? баро безараргардонии об?ои шорандаи тозашуда дар Боби 3 оварда шудааст.

Барои тоза кардани об?ои шоранда аз CrО

ба он?о бар?ароркунанда (масалан, гидросулфити натрий) воя карда мешавад, хроми ба?ароршаванда то Cr

, ки дар намуди гидроксид такшин мешавад.

Тозакунии электрохимиявии об?ои шоранда, дар раванд?ое, ки дар электрод?о ва дар фазои байниэлектрод? ?ангоми тавассути об?ои шоранда гузаштани ?увваи бар?и доим?, асос карда шудааст. Раванд?ои асос? дар электрод?о ?ангоми электролизи ма?лул?ои об? ин?о мебошанд: дар катод-?удо шудани гидроген, разряди ион?о бо ?удошавии электрохимиявии (та?шиншав?)металл?о ё бар?арор кардани модда?о, бе ?удо шудани фазаи муста?ил, дар анод-?удошавии оксиген, галоген?о, оксидшавии модда?о бе ?удошавии фазаи муста?ил ё ?алшавии электролитии металл?ои электрод .

Расми 15.4 Таснифи усул?ои электрохимиявии тозакунии об?ои шоранда

Усул?ои электрохимиявии тозакунии об?ои шорандаи саноат? ба усул?ои мубаддалшав?, ?удокун? ва усули омехта ?удо карда мешаванд (расми 10.1). Усул?ои мубаддалшав?, та?ирёбии тавсифии физик?-химияв? ва фазаг?-дисперсии ифлоскунанда?ои об?ои шорандаро таъмин мекунад, ки он ба безараргардон? ё ?удо кардани он?о аз об?ои ифлос оварда мерасонад.

Усул?ои ?удокун? барои ?илзаткунонии ?аш?о бе та?ирёбии ночизи хосият?ои фазаг?-дисперс? ё хосият?ои физики-химиявии модда?ои аз об?ои шоранда ?удо мекарда, истифода бурда мешаванд. ?удошавии ?аш?о ва об?о асосан аз ?исоби тасфияи кафк?ои электрогенератсияи газ?о ё таъсири ?уввагии майдони электрик?, ки на?ли зарра?ои заряднокро дар об таъмин мекунад, рyй меди?ад. Ба усул?ои омехтаи электрохимиявии тозакунии об?ои шоранда усул?ое дохил мешаванд, ки як?оякунии як, ё якчанд усул?ои мубаддалшав? ва ?удокунии ифлоскунанда?ои об?ои шорандаро дар як дастго? амал? мегардонад.

Барои тоза кардани об?ои шоранда аз ?аш?ои ?алкунанда ва дисперс? бисёртар электродурдабанд?, электротасфия ва омехтаи он?о, оксидкунии электрохимияв?, электродиализро истифода мебаранд. Усул?ои электрохимияв?, дуркун? ё безараргардонии модда?ои ифлоскунандаро бе истифодабарии реагент?ои химияв? имконият меди?анд. Ин?о ба энергияталаб дохил мешаванд ва барои тоза кардани ?а?ми на он ?адар калони об?ои шоранда истифода бурда мешаванд.

Параметр?ои технологии раванд – зичии ?араён (А/м

), сарфи нисбии электроэнергия (кВт?ч/м

), шиддатнок? (В), баромади ма?сулоти реаксияи электрод? аз рyи ?араёни бар? ва ?айра ба ?исоб меравад. Як ?атор усул?ои электрохимиявии тозакун? дар Боби 3 дида шудаанд.

Оксидкунии электрохимияв? барои тоза кардани об?ои шоранда аз ?аш?ои ?алшуда (сианид?о, амин?о, спирт?о, алдегид?о, пайвастаги?ои нитроген?, сулфид?о, меркаптан?о) истифода бурда мешавад. Дар раванди оксидкунии электрохимиявии моддае, ки дар оби шоранда мав?уд мебошад, то СО

, об, дигар пайвастаги?ои содда ва бехатар оксид мешаванд. Ба сифати анод масоле?и дар шароит?ои электролиз ?алнашванда истифода бурда мешавад (графит, дуоксиди сурб, рутений, ба сат?и титан расонида шудааст ва ?айра?о).

?ангоми истифода бурдани анод аз о?ан, алюминий ва дигар металл?о, ?алшавии электрохимияв? бо гузариш ба ма?ул ион?ои ин металл?о ба ву?уд меояд, ки баъдан гидроксид?ои ?алнашаванда ?осил мекунад. Гидроксид?ои нав?осилшуда фаъолнокии баланди адсорбсион? ба зарра?ои коллоид? ва муалла? доро мебошанд. Ин раванд умуми карда электродурдабанд? номида мешавад ва ?ангоми тоза кардани об аз ?аш?ои ?алнашаванда, эмулгатсияшуда ва баъзан пайвастаги?ои ?алшаванда, ки ба по?а?ои дурдабанд?ои электрогенератсияшаванда сорбсия шуданро доранд, истифода мебаранд. Электродурдабанд? барои тоза кардани об?ои шоранда аз рав?ан, ма?сулот?ои нафт?, ион?ои металл?ои вазнин, фенол?о, модда?ои сат?ии фаъол, модда?ои рангкунанда ва ?айра истифода бурда мешавад.

Гузаронидани электродурдабандиро дар му?ити нейтрал? ё пастиш?ор? бо ?араёни бар?ии зичиаш на зиёда аз 10 А/м

, масофа байни электрод?о аз 20 мм ва суръати ?аракати му?ит на кам аз 0,5 м/с тавсия меди?анд. Ба сифати анод?о о?анпораи пyлодин ва дигар партов?ои коркарди металл?оро истифода бурдан мумкин аст. Самаранокии тозакунии электродурдабанд? аз рyи модда?ои сат?ашон-фаъол-60….70%-ро, аз рyи рав?ан-75… 95% , аз рyи ма?сулот?ои нафт?-то 95%, аз рyи хром-90…98%, аз рyи модда?ои муалла?-90…95%-ро ташкил доданаш мумкин. Сарфи энергия аз 0,2 то 2,5 кВт?соат/м

-ро ташкил меди?ад.

Раванди тозакунии об?ои шоранда бо электродиализ дар ?удокунии модда?ои ионизатсиякунанда дар зери таъсири ?увва?ои электр?аракатди?анда, ки дар ма?лул аз ?ар ду тарафи мембрана ба ву?уд меорад, асос карда шудааст. Ў аз кyчиши ион?о тавассути мембрана дар зери таъсири гуногунии потенсиали гузошташуда (электрокyчиш) асоснок карда шудааст. Электродиализро барои ширинкунии оби ба?р, дарё ва кyл, тозакунии об?ои шорандаи саноат? бо ро?и ?удо карда гирифтани ион?о истифода мебаранд. Барои бенамакгардонии об, мембрана?ои гомоген? ва гетероген? истифода мебаранд. Мембарана?о бояд му?обилияти ками электрик? дошта бошанд.

Электродиализро бисёр ва?т бо ду мембранаи мубодилаи ион? (катионит? дар катод ва анионит? дар анод) мегузаронанд. Дар ин ?олат аз ?исми миёна, ки ба он ?о ма?лули электролит ворид карда мешавад, ?амчун катион?о ва инчунин анион?о низ дур карда мешаванд. Ин тарзро барои тозакунии гидрохокистар?о аз ?аш?ои электролит истифода мебаранд. ?ангоми истифодабарии диафрагма?ои электрохимиявии фаъол (мубодилаи ион?) самаранокии раванд меафзояд ва сарфи электроэнергия кам мешавад.

Истифодабарии бисёр усул?ои химияв? ва физики-химиявии тозакунии об?ои шоранда бо ?осилшавии та?шини?о ?амро?? карда мешавад, ки истифодабар? ё безараргардонии он?о, муаммои муайянро доштанаш мумкин аст.

16. Муомилот бо партов?ои исте?солот ва истеъмол

16.1. Муомилот бо партов?о

Партов?ои исте?солот ва истеъмол (партов?о) ин бо?имондаи ашё, мавод?о, полуфабрикат?о, дигар бо?имонда?о ки дар раванди исте?олот ва ё истеъмол ?осил шудаанд, ва ?амчунин ма?сулоте, ки хосияти истеъмолиро гум кардааст, меноманд.

Партов?ои хатарнок гуфта, партов?оеро меноманд, ки модда?ои зарарнокро доранд, ва хосияти хатарнок (за?рнок?, таркиш?, фаъолнокии баланди радиоактив?) ё ин ки барангезанда?ои касали?ои сироятиро доранд, ва ?амчунин барои му?ити атроф ва инсон хатари потенсиал? доранд.

Дар кишвари мо дар ин самт ??Т Дар бораи партов?ои истехсол? ва истеъмол? ?абул карда шудааст.

?онуни мазкур муносибат?оеро, ки дар рафти ?осилшав?, ?амъовар?, ниго?дор?, истифодабар?, кашондан, безараргардон? ва гуронидан, инчунин дар идоракун? ва назорати давлат? дар со?аи муомилот бо партов?о ба миён меоянд, танзим менамояд ва ба пешгирии таъсири манфии партов?ои исте?сол? ва истеъмол? ба му?ити атроф, саломатии инсон ?ангоми муомилот бо партов?о ва истифода бурдани он?о барои э?тиё?оти хо?агию исте?сол? ба сифати манбаи иловагии ашёи хом мусоидат менамояд.

Маф?ум?ои асос?

Дар ?онуни мазкур маф?ум?ои асосии зерин истифодамешаванд:

– партов?о – модда?ои гуногун, масоле? ва ?исм?ое, ки дар рафти ?аёт ва фаъолияти инсон ба ву?уд омада, дар ?ои пайдо ё зо?иршудаашон ?обили истифода бурдан нестанд ва моликашон он?оро нобуд карданианд ё худ ?атман бо ро?и истифодабар? ё бар?амди?? аз он?о халос шуданиянд;

– партов?ои истеъмол?- ма?сулот, масоле?, модда?ое, ки дар нати?аи истеъмолкун? хусусият?ои истеъмолии худро пурра ё ?исман гум кардаанд;