Бабалардын жанырыгы

–Жигиттерден ким барат.

Баардыгы унчукпай тунжурап калышты.

–Анда эмесе кимди тандайлы, эрте к?нд? кеч кылган болбойт. Убакыт ?т?п жатат.

– Ар бир нерсени билген атка же?ил тайга чак, Ак?ч? баатыр барсын.

– Чырым этип уйку албас Ак?ч? баатырыбыз бар эмеспи.

– Денеси тарамыш кармаганын кайыштырган Ак?ч? баатырыбыз бар.

– Ошол жарайт.

– Эми анын минген жылкысын тандашыбыс керек, мингени начар болсо кайндай баатыр болсо да алдырып жиберет.

– Торкашка жаныбар таштуу жолдо чарчабас.

– Жок ал айсыз т?нд? алдырып жиберет.

– Ак байпак.

– Жок ал таштуу жолдо бат эле чарчап калат.

– Кара с?л?к.

– Ал шамалдан жалтанчаак к?з?н?н жаш агып, чуркай албай калат. Анын ?ст?н? эти качып карып да калды.

– Касиетт?? Кара к?л?к кандай?

– Ал катуу ысыкка чыдай албайт.

–Карбоз жаныбар бар эмеспи.

– Ал асманда уча албайт. Эки капталында канаты жок.

Отургандар к?л?к таба албай тунжурап калышты. Бир карыя айтты:

– Анда эмесе Желжетпести тандайлы. Аны эч бир буудан кууп жете албайт. Анткени анын эки капталында канаты бар. Душман жакындаганда канатын жайып учуп карматпай кетет. Минип ж?рг?н ээсин алыстан тандайт. Ал кишисинен башкага келбейт. Жарыктык Желжетпес к?л?к ч?л жылкысы менен к?л жылкысынын ортосунан жалгашкан. Аны кара?гы т?нд? келип кайып чабандес ата таптап ж?рг?н жайы бар экен. Айлуу т?нд? Кайып Ата келип касиетт? жаныбардын жал куйругун сылап эркелетип кеткенин к?п эле адамдар к?р?пт?р. Жарыктыктын эки капталында эки канаты жайып, эки ?ч кишини к?т?р?п учуп кетет. Бугу элинин таалайына б?тк?н башкача тулпар. Ал жарыктык буудан Манастын Тайторусунан кем эмес.

– Бугу эненин ырысына жаралган алты ай минсе арыбас, он ай минсе чарчабас канаты бар жаныбар.

– Алыс сапарга Желжетпес гана жарайт.

Ошондо жанагы ак сакалчан карыя:

– Балдарым туура масилет курду?ар. Кыйынчылыкта алыс сапар жолго Ак?ч? баатыр жарайт аны эр жигиттин пири Шаймерден колдосун эми ал мин??ч? тулпар касиетт? Желжетпес к?л?к аны жылкынын пири Камбар ата колдосун. Айланайын эл журт М?й?зд?? эненин тукуму акылдуу уулубуз алыс жакта Т?р?кочкор каза болуптур аны баласы менен алып келишибиз абзел. Биз эми Ак?ч? баатырдын аман-эсен барып келишин чын дитибизден каалайбыз ата бабанын арбагы колдоп эсен-соо барып келсин баары?ар бата?арды бергиле кана эмесе Оомийин!

Баары жабыла бата беришти. Кээ бирлери атадан калган туякты алып келгенге кубанса, к?пч?л?г? баатырдын каза болгонун эстеп к?з?н?н жаш т?г?п ыйлап жатты. К?лд?н чыгыш жагындагы М?й?зд?? эненин тукумунда ушундай окуя ж?р?п жатты. К?пт?р? ичинен «М?й?зд?? эненин арбагы колдоп ишибиз алга жылса экен» деп жатты.

Ак?ч? баатыр касиетт?? Желжетпес к?л?кт? минип т?шт?кк? карай «чу» койду. Касиетт?? к?л?к к?пт?н бери жолго чыкпай буулугуп калган экен жаныбар булуттуу к?кт?н алдында, му?дуу ч?пт?н ?ст?нд? жаадай сызып учуп кетип баратты. Аны к?рг?н элдер айтты:

– Бул касиетт?? бугу уруусунун к?л?г? Желдетпес.

– Алар ушул к?л?г? менен сыймыктанат.

– Жаныбардын учуп баратканын карагылачы. Жоон санында касиетт?? бугу уруусунун белгиси ж?р?т.

– Бул бугу уруусунун ай тамга белгиси.

– Муну минип бараткан кайсы чабандес.

– Ары чабандес, ары атка же?ил, тайга чак, кыргыз баатыры Ак?ч?.

– Анын денеси чылгый тарамыш к?п к?р?шк? т?ш?п же?ип чыккан.

– Ат минип найза алып чыкса эч кимге алдырбайт. Жоого каршы кыйкырганда анын с?рд?? дабышынан жанында эч ким тура албайт.

– Баатырдын жолу болсун!

– Баатырды ата бабасынын арбагы колдосун!

– Аны Бугу ънесинин арбагы колдосун!

Желжетпес жаныбар абада учуп баратат. Аны менен жарышкан куштар ободо аргымак менен катар баратат. Кээде куштар ашып кетсе, кееде жаныбар алдыга озот.

«Самаган жериме ылдам жетейин»– деп Ак?ч? баатыр камчыланат. Артта созулуп жылжып аккан дарыялар, мейкин талаалар, аскалуу бийик-бийик тоолор, ысып кайнаган ч?лд?р, багы бар карарып д?мп?йг?н айылдар калып жатты. Чарчабас бугу элинин ай тамгасы бар жаныбар алдыга кетип жатты, кетип жатты.

Касиетт?? к?л?к Желжетпес,

Катуу чуркап алганда,

Жел жетеер бирок ат жетпес,

Бул турмушта чо? атак,

Бугунун аты Желжетпес.

Тарамыштай Ак?ч? баатырдын канча к?н, канча т?н жол ж?рг?н? белгисиз. Ал бат эле Коконд калаасына жетип келди. Чо? калаага к?п жакындабай, атты суук к?зд?рд?н к?рг?зб?с ?ч?н чер токойлуу суунун жээгине келип конду. Акылдуу жаныбарды эч кимге к?рс?тп?й бош койду. Жаныбар ошону билип чер токойдун арасында курсагын тойгузуп, бир кишиге к?р?нб?й эс алып жатты. Ак?ч? ?н салса гана келет, же болбосо бир жанга да к?р?нб?йт. Душманга к?р?нб?й бат эле к?зд?н кайым болуп жоголот. Ак?ч? Кокондук сарт болуп, ?с?т?н? сары ала чепкен, бутуна маасы, башына ала топу кийип колуна таяк кармап жалгыз аяк жол менен кетип баратты. Аны к?рг?н кишилер ?з жанын эптеп багып ж?рг?н бир пенде дубана го деп ойлоду. Ал к?ч?д?н к?ч? аралап ж?р?п хан ордосун таап жана ?ч б?лм?л?? Т?р?кочкордун ?й?н? келип Токтоайым менен ыйлап жолугушту. Ак?ч? болгон окуяны угуп, жалгыз аяк жолду ?рд?п Т?р?кочкордун м?рз?с?н? келип эчкирип ?н чыгарып ыйлап отурду.

– Кагылайын курдашым, ушинтип чет жерге келип жок болмок беле?.

?н жок бир гана айланада улуу тынчтык жашап турат. Ак?ч? м?рз?н? карап тууганын таппай томсоруп, ойго батып отурат. Ушул кезде к?нд? булут каптады. Ушул кезде Ак?ч? Т?р?кочкордун айлындагы ?тк?н ?м?р?н эстеп турду. Арманга батып эк?? ?тк?рг?н балалыкты эстеп турду. Эк?? козу, улак кайтарган к?нд? эстеп турду. Арманга батып баарын эстеп турду…

Ушул кезде ч?л тараптан сапарлап ысык жел согот. Арыраакта кара жыгач дарагы ?с?п, анда бир куш конуп назик сайрап турат. «Асыл курдашым, жаткан жери? жайлуу топурагы? торко болуп, чын д?йн?д? бейишке чык». Ак?ч? ?й?лг?н боз топуракты ойлуу карап турат. Ал ары барып чо? ташты к?т?р?п келип, эстелик катары орнотуп, куржунундагы топуракты м?рз?г? себе баштады. Ал м?рз?г? чо? таштардан беш –алтыны катары менен тизип: -«Менин эстелигим ушул болсун, к?л тараптан келген туугандары? жаткан жери?и таппай калбасын». Анан эле арыдан ырчы торгой сайрап, Ак?ч? ага к???л буруп жатты. Ал к?л кылаасында Т?р?кочкор менен козу-улак кайтарганда ?н салган торгой ?н?н эстеди. Куш бирде алыстан, бирде жакындан, бирде бийиктикке к?т?р?л?п, назик сонун ?н?н айланага т?г?п жатты. Ал ойлонду « Жолдошумун жаткан жер менен акыркы ирет коштошуп жатамбы», эчкирип токтобой ыйлап жиберди. Куштун ?н? бирде алыстан, бирде жакындан кайрат айтып т?г?л? баштады. « Сенин азыр бул жерде тура турган учуру? эмес, бешиктеги баланы анын энесин туулган жерге аман алып кетиши? керек». Ал Т?р?кочкордун элесин к?з алдына келтирип узакка ойго батты. Ойлоп жатып, ачуу тагдырга капа болду. «Ушундай болот экен ээ. Ушундай болот деп ким ойлоптур». Жанагы назик куштун ?н? улам-улам алыстап бара жатты. Ак?ч? да бул жерден бир аздан кийин алыстаарын сезип турду. Ал ?тк?н ?м?рд? эстеп, анан эчкирип ыйлай баштады. Анан туруп басууга аракет кылды. Ушул кезде асманды булут каптап, т?н?р?п турду. Ыйык жердешинин жаткан жайы менен коштошуп, калаага карай адымдоого камынды. Ошондо жанагы ыйык куш ?з?н?н жердеши болуп ?н чыгарды:

– Кош бол досум мен кетейин.

– Кетсе? жакшы бар, тагдыр экен ушундай болду.