Китап (роман)

Китап (роман)
Марат К?биров

Китап с?ючел?р ?чен кызыклы б?л?к – «Китап» романы. Антиутопия жанрына караган бу ?с?рд? автор китаплар ??м китап укучылар юкка чыкканнан со?гы тормышны к?заллый. Белемн?н, т?рбияд?н ??м м?д?ниятт?н ваз кичк?н кешелек, ?лб?тт?, коточкыч сынауларга дучар була. Роман к?телм?г?н ма?аралар бел?н мавыктырып кына калмас, б?генге вакыйгаларга башкачарак карарга м??б?р ит?р.

Пролог

Син бу китапны ?ле укымассы?. Син бит эш кешесе. Анда чабасы?, монда чабасы?… К?не буе шулай пыр тузып й?рисе? д? арып кайтып егыласы?. Китап укырга сине? вакыты? юк.

Син бу китапны олыгайгачрак, бераз акыл кереп, минем шикелле к?злек киеп й?ри башлагач, кулы?а алырсы?… ?йд?ге иске?москыларны чыгарып т?г?рг? дип ч?п капчыгына тутырганда, тузанланып бетк?н шушы китап кулы?а эл?гер д?, син аны капчыктан кире алып актарып карарсы?. Юк, укырга тел?п т?гел. Озак еллар буена ш?рлеге?д? тузан ?ыеп яткан шушы н?рс?не элегр?к чыгарып атмавы?а га??пл?неп, аны? чынлап та сукыр бер тиенг? тормавына тагы бер кат ышанырга тел?п актарып карарсы? да бер?ике ??мл?сен укып ?лгерерсе?…

??м…

…?ле ген? нинди эш бел?н маташуы?ны т?мам онытып, бирелеп укырга керешерсе?.

…со?гы битен? кад?р укып бетермич? туктала алмассы?.

…б?тенл?й башка д?ньяда, б?тенл?й б?т?н кеше булып уянып кит?рсе?.

??м ?зе?не? бу китапны ник элегр?к, яшьр?к чагы?да укымавы? ?чен ?кенерсе?. ?леге хис сине? б?тен булмышы?ны бил?п алыр. Тормышы?ны? и? кадерле бер ?лешен, м??гег? д? кире кайтарып булмый торган м??им бер н?рс?сен югалткандай булып, озак й?рерсе?. «Эх, ниг? элегр?к укымадым ик?н бу китапны?.. Элегр?к укысам, барысы да башкача була алыр иде бит…» – дип ?рнерсе?. Л?кин берн?рс? д? ?зг?рт? алмассы?. ??м ?кенече? ?аны?да тырмашып яш?р.

Юк…

Син бу китапны ?ле укымассы?…

Сине? а?а ?ле вакыты? юк…

Сине? эшл?ре? к?п…

Шундый х?лл?р.

1. Куркыныч кеше

Знаете ли вы, почему так важны такие книги, как эта? Потому что они обладают качеством. У этой книги есть поры, она дышит. У нее есть лицо. Ее можно изучать под микроскопом. И вы найдёте в ней жизнь, живую жизнь, протекающую перед вами в неисчерпаемом своём разнообразии.

Хорошие писатели тесно соприкасаются с жизнью.

Рей Брэдбери

1

– Юк! Юк… – Ирне? ишек артыннан ишетелг?н тавышы тынлыкта ирк?л?неп утырган ?йне селкетеп куйгандай тоелды. – Юк, моны? булуы м?мкин т?гел…

Хатын ?з б?лм?сенн?н башын тыгып бераз карап торды да ишек янына атлады. Сары ч?чл?рен арттан кысып куйган, ялтырабрак торган алсу т?ст?ге кыска халат киг?н зифа г??д?ле бу ханым утыз биш яшьл?р тир?сенд? иде. Ул г??д?сен туры тотып атлый, шунлыктанмы тулы тыгыз т?шл?ре, адым саен ымсындыргыч бер к?ч бел?н уйнап алган очалары тагы да матуррак, назлырак булып тоела.

– Юк… – Ишек артындагы тавыш инде елауга охшый башлаган иде. – Юк… Булуы м?мкин т?гел…

Хатын, адымнарын тизл?теп, б?лм? алдына килеп басты да ишекне этеп карады. Ул бикле иде. Хатын тагы бер омтылды да стена буенда торган кы?гырау т?йм?сен? басты. Эчт? ягымлы мо?лы тавыш я?гырады. Тик шундук ирне? ы?гырашуы ишетелде.

– Юк… Юк… Юк…

Хатын бер м?лг? тынып торды. Ул ишек артында нил?р булганлыгын к?з алдына китерерг? тырыша сыман иде. Л?кин анда бернинди шау?шу да ишетелм?де, бары тик ир ген? шы?шыды.

– ?аным! – дип, ишек артында энд?ште хатын. – Ач ?ле…

Шы?шу тавышы бер мизгелг? тынып торды.

– Ишекне ач, кадерлем. Мин бу…

?авап ишетелм?де.

Хатынны? кайгыртучанлык бел?н м?лдер?м? тулы з??г?р к?зл?ренд? х?веф ?стенлек ала башлады. Тавышы да калтырангандай тоелды:

– Сине? х?ле? ничек анда? ?аным?!

Ишек артыннан беркем д? ?авап бирм?де.

Бер гомерг? ти? мизгел ?тте.

Хатынны? б?тен кыяф?тенд? нидер ?зг?рде, аны? якты хисл?р бел?н тулышкан г??д?се ничектер бушабрак, б?решебр?к калгандай тоелды. Тулы иренн?ренд?ге алсулык югала т?шк?нд?й булды, к?зл?ренд?ге нурны з??г?рсу томан алыштырды. Ул, х?лсез куллары бел?н ишек я?агына таянып, ишетелер?ишетелм?с пышылдады:

– Н?рс? булды си?а… ?аным… – ??м кин?т ниндидер ярсу бел?н ишекне т?ярг? тотынды, ?зе б?тен ?йне я?гыратып кычкырды: – Ник д?шмисе??! Н?рс? булды си?а?! Н?рс? булды!

Кин?т ишек артында ниндидер кыштырдау ишетеп тынып калды. Ире, к?р?се?, креслога утырып тынып калган ?иренн?н торып басты. ??м, аягыннан да т?шерми торган к?н башмагын с?йр?п, бер?ике адым атлады. Хатын моны ишек аркылы ?з к?зл?ре бел?н к?рг?н сыман булды. Бераздан ирне? бугазыннан ниндидер яман гырылдау сыгылып чыкты.

– Ю?у?уггк…

– ?аным! – Хатынны? тавышында шатлыклы ?мет ишетелде: – Ач ?ле ишекне…

?мма аны? с?зл?ре кин?т ?зелеп калды. Ишек артында ирне? акылдан шашып кычкырганы барысын да к?меп китте:

– Юк! Моны? булуы м?мкин т?гел! М?мкин т?гел…

??м ишекк? н?рс?дер килеп б?релде. Бу ?ст?л ?стенд? утырган б?лл?р ваза булды шикелле. Челп?р?м? килеп ватылды… ?мма аны? артыннан ук тагы н?рс?дер очты. Ишекне? теге ягындагы ?йберл?р, ?ле я?гыравыклы, ?ле тонык са?гырау авазлар чыгарып, бер?бер артлы ишекк?, стеналарга килеп б?рел? торды. Ахыр чикт? ир кулына эл?кк?н б?тен н?рс?не кырып ?имерерг? тотынды. Урындыклар ауды, аны? артыннан ?ст?л… Хатын инде ирне? эш б?лм?сенд?ге коточкыч т?ртипсезлекне к?з алдына китер? ала иде бугай. Тик ул моны? ?чен артык борчылмады. Т?ртип урнаштыру кыен булмас. Бары тик ире ген? ис?н?сау булсын. Бер?бер ?ирен? з?гыйфьлек кен? килм?сен. Со?гы арада ?з??зен аямыйча, т?н йокыларын онытып эшл?рг? тотынды. Ул элек т? тик ята торган ад?м т?гел иде. ?мма ул чакларда д?нья ?иткер?, тормышны к?йл?? ?чен тырышты. ? х?зер… Х?зер д?ньялары ?итк?н иде инде, бераз ял итеп алса да буласы. ?мма ир элеккед?н д? ???тр?к бер д?рт бел?н эшк? тотынды. Ул галим иде. ?з эшл?ре турында бик ?ентекл?п с?йл?рг? яратмаса да, хатын аны? ниндидер борынгы бер табылдык бел?н м?ш кил?ен бел? иде. «Бу минем тормышымда и? зур ачыш булачак, – диг?н иде ире бер м?лне. – ?леге табылдыкны? серл?рен ачсам, без тормышны б?тенл?й башка ?лч?мд? к?р? башлаячакбыз!»

??м мен?…

?леге ачыш кешелек ?чен нинди ген? зур казаныш булмасын, хатын ирене? акылдан шашуын тел?ми иде. Ул бер м?лг? к?телм?г?н х?лл?рд?н югалып калды. Аннан со?, тынычлана т?шк?ч, ишекне д?берд?терг? тотынды. ?мма моны? бер файдасы да тим?яч?ген а?лап, кы?гырауга басты. Ягымлы тавыш ишетелде. ?мма ишекне? аръягындагы ??н?ал туктамады. Аны? ире бу тавышны ишетми иде, ахры. Ишекне ачып кермич?, ирне тынычландырып булачак т?гел иде. Хатын кичекм?с ярд?м хезм?тен чакырырга уйлап куйды. ??м шундук колагында ышанычлы тыныч тавыш я?гырады.

– Мин сезне ты?лыйм…

«Юк… Мин болай гына…» Кичекм?с ярд?м хезм?тен чакырырга ярамый иде. Ире ?з эшене? яшерен булуы турында бернич? кат иск?ртк?не бар. Ишек артында нинди х?лл?р булуы билгесез. Шу?а да «кичекм?с ярд?м» диг?не? м??гелек зыянга ?йл?нерг? д? м?мкин. Аны чакырырга ярамый иде. Нишл?рг? со??

Ишекне ватарга кир?к. Хатын ашыгып баскычка юн?лде. Ишекл?р бел?н идар? ит? пульты подвалда иде. Баскычтан бернич? адым атлау бел?н баягы ишекне? кел?се шалтыраган тавыш ишетелде. Хатын туктап калды. Ишек тоткасы кыбырдап куйды. ??м хатын ?и?ел сулап кире борылды. Ул баскычтан менеп ?ит?г?, ишек ачылып китте. Бернинди тавышсыз гына ачылса да, ул ничектер шомлы булып тоелды. Хатын ниндидер куркыныч к?теп туктап калды. Ишек шар ачылды, б?лм? ид?ненд? кырылып яткан н?рс?л?р ш?йл?нде. ?мма беркем д? чыкмады.

– ?аным… – Хатынны? тавышында ?мет т?, наз да, курку да бар иде: – Кадерлем…

Бераздан башмаклар шуышканы ишетелде. ??м ишект? ч?ч?башы тузып, к?лм?кл?ре ертылып бетк?н йолкыш ир к?ренде. Кырык яшьл?р тир?сенд? ген? булса да, х?лсезл?неп б?кр?еп калганлыктан ??м ?пк? чирле кеше шикелле еш?еш сулаганлыктан, ул бабайга охшап тора иде. Тартышып, ?ыерчыкланып бетк?н й?зе ул бабайны ?т? д? карт итеп к?рс?т?. ?мма хатынны и? борчуга салганы – ирне? к?зл?ре иде. Ул к?зл?рд?ге якты нур юкка чыккан, анда бары тик ?метсезлек, салкынлык ??м ?з х?лен ?и?ел?йт? алмауга ?кен? ачысы гына. Т?нене? бер ген? ?иренд? кан ?с?ре к?ренм?с? д?, бу яралы ерткыч иде. Хатын куркудан артка чигенеп куйды. Л?кин шундук ?зен кулга алып, елмайгандай итте.

– Н?рс? булды си?а, кадерлем…