Адвокатпен сұхбат

ДАНИЯЛ – Ол б?рiн жо??а шы?арып, ?з н?с?асын ?сына алар едi ?ой?

ТАЙЫР – Егер сiздi азаптап жатса, оны жасау ?иын?а со?ады. Со- нымен ?атар, азаптауды ?оспа?анда, жауап алу тактиксыны? ?зi ерекше болды. М?селен, егер дуагерлiкпен айыптал?ан ?йел жауап алу кезiн- де ?ндемей, алдына ?арап отырса, демек, ол ?зiн ?олдайтын шайтанды к?рдi, демек, мойындамайды деген с?з.

ДАНИЯЛ – Ал, егер ай?айлап, жан жа?ына ?араса ше?

ТАЙЫР – Шайтанды iздеп, ша?ырып отыр дегендi бiлдiрдi. Кiн?сiн мойында?ан жа?дайда, ?рi ?арай азаптамаса да жаны тоза??а емес жан- нат?а т?су ?шiн оны от?а жа??ан.

ДАНИЯЛ – Сонымен, ол кезде а?тау ?кiмiнi? м?лдем болма?аны ма?

ТАЙЫР – Болды, дегенмен ?те сирек. К?п жа?дай т?решiге байланы- сты болды. Немесе айыпталушыны? таныстары мен туыс?андарына…

ДАНИЯЛ – Я?ни, олар т?решiмен ?алай «ж?мыс iстегендерiне» бай- ланысты ма? М?ндай жа?дай, ?азiрде болып т?ратын шы?ар?

ТАЙЫР – Болып т?рады деп айтып жатады. Бiра?, ол кезде кiн?нi? д?лелдерi жеткiлiктi ма, жо? па деген шешiмдi т?решiнi? ?зi ?абылда?ан. Жазаны? бiрнеше т?рi болды: айыптау, а?тау ж?не «к?дiктi ретiнде ?алдыру».

ДАНИЯЛ – К?дiктi ретiнде ?алдыру? Ал, б?л ненi бiлдiрдi?

ТАЙЫР – Д?лелдер жеткiлiксiз, алайда, бiз д?л сенi? кiн?лi екенi?дi бiлемiз дегендi бiлдiрдi. Я?ни, д?лелдай алмаймыз, сонды?тан, ?зiрге бостанды?та ж?ре т?р.

ДАНИЯЛ – Ендi, ?ателiк жасама дегендерi ме? Б?гiнгi к?ндегi шарт- ты ?кiмге ??сас па?

ТАЙЫР – Жо?, керiсiнше, iс д?лелсiз бол?анды?тан то?тату.

ДАНИЯЛ – Процестi? ?арсыласу т?рi ежелгi д?уiрден басталды деп айтты?ыз. Ал, б?гiнгi к?нде ол ненi бiлдiредi?

ТАЙЫР – ?арсыласу процесi, шын м?нiнде, айыптауды одан ?рi дамыту болып табылады. Басты айырмашылы?, ?рине, айыптаушы тарапты? ?уел бастан арты?шылы?тарыны? болуында. М?нда айып- талушы iс ж?зiнде барлы? бас?а ?атысушылармен те? ???ылы. Барлы? сот тал?ылауы сотта ?тедi, я?ни айыптаушы да, ?ор?аушы да – ?р?айсысы ?здерiнi? д?лелдерiн жинап, сот?а ?сынады, ал судья арбитр ретiнде тек адамны? кiн?лi немесе кiн?сiз екендiгiн ба?алайды. Ж?не барлы?ы мы?ты, ?рi салма?ты д?лелдердi кiмнi? ?сынатынды?ына байланысты. Бiздi? уа?ытымызда тек айыптау процесiнi? т?рi ?ана ?олданатын ел жо?. Англосаксон елдерiнде ?ылмысты? процестi? дауласу т?рi орна?ан. Ал, к?птеген бас?а елдерде аралас т?рi.

ЖАМАН АДАМ МЕН ЖА?СЫ ЕРЕЖЕ

ДАНИЯЛ – Сiз атап ?ткен дауласу процесi Англосаксон елдерiнде бiрiншi неден басталады?

ТАЙЫР – Ол жерде ?ылмысты? процес ?амау?а алудан басталады…

ДАНИЯЛ – Бiздегiдей екi ай?а ма?

ТАЙЫР – Жо?, оларды? ?амау?а алуын бiздегi т?т?ындаумен салы- стыру?а болады.

ДАНИЯЛ – И?-и?! Б?ны талай рет кинофильмдерден к?рдiм ?ой. Онда олар – Сiз мынандай к?дiкпен т?т?ындалды?ыз, ?ндемеуге, «мына?ан-ана?ан» ???ы?ы?ыз бар, соны? iшiнде ?ор?аушы?а, – деп жа- тады емес пе…

ТАЙЫР – И?, д?л Сiз келтiргендей емес, бiра? ??сас. Б?л «Миранда ережесi» деп аталады. Айтпа?шы, за? ?кiлдерi т?т?ындау кезiнде айту?а тиiстi с?здер Американы? барлы? штаттарында бiрдей емес. Бiра? к?бi- несе б?л келесiдей айтылады: «Сiздi? ?ндемеуге ???ы?ыз бар. Айт?ан- дары?ызды? б?рi сотта сiзге ?арсы пайдаланылуы м?мкiн, ?рi пайдала- нылады. Адвокаты?ыз тергеуге ?атыса алады. Егер адвокатты? ?ызмет а?ысын т?лей алмаса?ыз, оны мемлекет ?сынады. ?андай ???ы?тары?ыз бар екенi сiзге т?сiнiктi ме?». Я?ни, т?т?ындал?ан адам сiздi? айт?а- ны?ызды жа?сы, ?рi на?ты т?сiнгенiне к?з жеткiзу керек.

ДАНИЯЛ – Нелiктен б?л т?жырым Миранда ережесi деп аталады?

ТАЙЫР – Оларда, я?ни А?Ш-та Миранда есiмдi ?атыгез ?ылмы- скер бол?ан, айтпа?шы, жауап алу алдында оны ???ы?тары туралы ешкiм ескертпеген. Ол ?зiнi? кiн?сiн мойындап, сотталды, бiра? оны?

?ор?аушысы Аризона Жо?ар?ы Сотына, содан кейiн А?Ш Жо?ар?ы Со- тына ша?ымданды. С?йтiп, iс ?айта ?аралу?а жiберiлдi.

ДАНИЯЛ – Сонда, Сiз айт?андай, ?атiгез ?ылмыскердi босатты ма? «Д?лелдер патшайымы» к?мектеспедi ме?

ТАЙЫР – Жо?, iс сол жерде ?айта ?аралды, ж?не оны? мойында- уымен ?оса бас?а да ай?а?гар бол?анды?тан, жазадан жалтара алмады.

ДАНИЯЛ – Сонда, ?андай айырмашылы? бар?

ТАЙЫР – ?лкен айырмашылы? бар! Миранда ережесiнi? ар?асында к?птеген жазы?сыз адамдар полицияны? ?ысымынан ??тылып, занды ???ы?тарын бiлiп, т?жiрибелi мамандарды? к?мегiмен оларды ?ор?ай алды.

'Сiддщ ?-ндеме^ге ???ы-?ыз Sap. .АйтКа-ндарьiныдды-? Sepi comma сiдге kapct>i кхайдала-ныл^ы м?мкi+о ?рi наiАдала+iЫАады. ;Адвокатьщьiз терге^ге <атыса алады. ?гер адёо]<,атупьщ ?ызмет а?ысьж т?леiА алтасапыз^ оны мемлекет ?сынады. ?а-ндай к??ыКтары+iыд i Sap ekeni c\^ae.

т?сi-нiктi ме?*

ДАНИЯЛ – Жаман емес… Неге осы ереженi барлы? жерге енгiзбеске?

ТАЙЫР – Ия, ?рине, тiптi ерте?-а? Миранда ережелерiн ж?не бас?а да теориялы? т?р?ыдан пайдалы формаларды енгiзе аламыз, бiра?, сол ержелер шыныменде са?тала ма, ?лде керiсiнше, жа?а терiс ?рекеттерге себеп бола ма деген с?ра? туындайды?

ДАНИЯЛ – Я?ни, Миранда ережесi бiздi? «айтылма?ан» ойын ере- желерiне ?айшы келер ме едi?

ТАЙЫР – Тек олар?а ?ана емес, сонымен ?атар ?лтты? за?намамы- зды? ережелерiне.

ДАНИЯЛ – ?р т?рлi елдердегi ?ылмысты? процестi? «ойын ереже- лерi» бiр-бiрiнен ?аншалы?ты ерекшеленедi?

ТАЙЫР – ?лкен айырмашылы? бар. Негiзiнде, м?ны ?лтты? кодпен салыстыру?а болады. Сiз айт?андай, «ойын ережелерi» жо? жерден пай- да бол?ан жо? ?ой. Олар бiздi? менталитетiмiздi? ерекшелiктерiмен бай- ланысты, ал менталитетiмiз ?асырлар бой?ы тарихи дамуымызды? н?ти- жесiнде ?алыптасты емес пе. Сонды?тан да, ?андай да бiр формаларды ?лтты? за?ама?а енгiзу ?шiн б?рiн м??ият, абайлап, байыппен ж?зеге асыру керек. Кезiнде, Горбачевтi? басшылы?ымен б?рiн бiрден жа?ар- тып, социализм ж?йесiн енгiзгiлерi келдi, ал, н?тижесiнде не шы?ты?

ДАНИЯЛ – Елдi? ??лдырауы ж?не капиталистiк ?ара?шылы?ты? а?сиюы… Ал, к?ршi елдерде де д?л осындай м?селелер бар ма?

ТАЙЫР – Сiз ?азiр, постке?естiк мемлекеттер жайлы айтып отыр- сыз ба?

ДАНИЯЛ – И?. Ресей Федерациясын немесе ?ыр?ызстанды алып ?араса?, ??састы?тары к?п сия?ты.

ТАЙЫР – Келiсемiн. Бiра?, со?ан ?арамастан к?птеген айы- рмашылы?тары бар, мысалы, ?ыр?ызстанмен. Бiз, ?аза?станды? за?герлер, ?зiмiздi? ?аза?станды? бiлiктiлiгiмiзбен ол елде ж?мыс iстей алмаймыз, ?йткенi ?аза?станда?ы ?ылмысты? процестi? ?зiндiк ерек- шелiктерi бар, ал ?ыр?ызстанда олар ?згеше. За?гер де – кез келген бас?а адам сия?ты ?ол?нершi…

ДАНИЯЛ – «?ол?нершi» с?зiн кейбiреулер ренiштi с?з деп санайды.

ТАЙЫР – Бекер олай ойлайды. ?ол?нершi – б?л ?з iсiнi? ?ыр-сырын жа?сы бiлетiн адам, я?ни к?сiп?ой. Ал к?сiби шеберлiктi? ?ыр-сырын ?за? ж?не м??ият ?йрену керек. Бiз ?аза?станды? за?нама?а с?йкес ж?- мыс iстеуге машы?тан?анбыз, сонды?тан, бiзге бас?а елде ж?мыс iстеу ?иын?а со?ады, кейбiр кiшiгiрiм ?згешелiктерiн жiберiп алуымыз м?м- кiн, н?тижесiнде клиентiмiз же?iлiс табады.

ДАНИЯЛ – Ал, Ресей Федерациясыны? аума?ында бiздi? лицензи- ялар жарамды ма?

ТАЙЫР – Жо?, оларды? лицензиясы бiзде мойындалма?ан сия?ты.

ДАНИЯЛ – Б?лкiм, б?л бiздi? ?аза?станды? за?герлердi, шетелдiк- термен арты? б?секелестiктен босататын шы?ар? Мысалы, к?птеген бай адамдар М?скеу эстрада ж?лдыздарын той?а ша?ыр?ан сия?ты, ?р т?рлi танымал м?скеулiк за?герлердi ша?ыратын едi ?ой.

ТАЙЫР – Айтпа?шы, олар ?ызмет к?рсету сапасында ?рдайым же?iске жете бермейдi. Менi? ойымша, за?герлiк к?мек к?рсету кезiн- де де солай болар едi. Ал, б?секелестiк туралы айта кетер болса?, бiздi? «нары?» ресейлiк нары??а ?ара?анда жа?сы ?ор?ал?ан. Егер ?аласа, ?аза?станды? за?гер Ресейде мойындал?ан жо?ары за? бiлiмi туралы диплом алып, Ресейде де iс ж?ргiзе алады.

ДАНИЯЛ – Ал, бiзде олай жасау?а болмай ма?

ТАЙЫР – Бiзде тиiстi емтихандар?а жiберiлу ?шiн ?аза?стан Респу- бликасыны? азаматы болуы?ыз керек деген талап бар.

ТАРТЫС ЖАЛ?АСУДА!

ДАНИЯЛ – Жарайды, ?ылмысты? процестi? тартыс т?рiне ?айта оралайы?. Адамды т?т?ындады, о?ан Миранда ережесiн о?ыды – ?рi ?арай не болады?