Нигина ва Мирмалик

– Оре, ба вай хеле душвор – не ро?и сафар дораду не ройи и?омат, – ?алъадор беист пушти сар хорида, тадбир ме?уст. – ?ис карда истодаам, ки ва?ти ?илаю макр аст ва дар ин амал мо бояд аз Турконхотун як сару гардан боло бошем. Рафтем аз Пири муаммари Хоразм масли?ат мепурсем.

– ?о?ат ба рафтан нест, ман худ омадам, -Шайх Куброи сабз?ома ва ?оматбаланди фарохпешон? бомаром асо ба замин к?фта, пеши ?амоати саргарангон омад. – Ассалому алайкум ва ра?матулло?у ва баракоту?у! Дар хилватго? ором нишаста натавонистам, чун ?иссаи ногувори кабутари ?арам шунидам, ки бародари гиромиям Шайх Масла?атдинро ба ?укми набера аст. Эй насими сабо ва нишоти дил?о, мар?або! Чолок бош, ки ал фирору фи ва?ти?и зафарун! – гурези сари ва?т зафар аст! Аммо ба нодон? ра?сипар? накунед, то гав?ари ноёб аз даст нади?ед. ?олалло?у таъоло: «Ва ло тул?у биайдикум ило-т-та?лукати». Яъне Худои таъоло мег?яд, ки хештанро бо дасти хештан дар та?лука маяндозед. Аммо ту зи? нашав, эй навадаи бародарам. Ман барои ра?намо? омадам ва чун медонам, ки дуъои Пирон дар ?ар ла?заи р?з муста?об бувад, аз дарго?и он Ягона барои туву ?амсафаронат ро?и бегазанд металабам. ?оло ки фурсати ?а? ан?ом ёфтаасту зойирон аз Маккаю Мадина баргашта истодаанд ба туву нига?бонат сатр меп?шонему ба гур??и ?о?иён ?амро? мекунем…

Ин пешни?од бо таъзими ?амагон пазируфта шуду ?алъадор дар?ол бо сорбони ?о?иёни самар?анд? гапро пазонд. Вай Нигинаро духтар хонду Шакархонумро хо?ар ва ба ?ар ду сатру ?и?оби му?аддас п?шонд ва бо ному насаби дигар ба р?ихат дохил кард. Чор язаки вафодори ?алолиддин, ки аз ибтидо нига?бони махуф ва амини кабутари ?арам таъйин шуда буданд, бору бухчаи заруриро ба хур?ини асп андохта, ?амсафари ?о?иён шуданд. Он?о го? аз пешу го? аз ?афо ноаён ?аракат карда, нигини ?иматба?ои подшо?ро аз чанги ?ара?чи?ои Турконхотун ?ифз намуда, бегазанд то Самар?анд расониданд…

Сукути ?узновари Нигина ба Шакархонум нафорид. Аз орин?аш кашида, мулоим силтав доду наси?атомез гуфт:

– Маъюс? бас! Мардуми Бухоро мег?янд, ки дар ноумед? басо умед асту, интухин, поёни шаби сиё? сапед бошад!

– Хо?ари ман дуруст мег?яд, – марди ?аднавчаи самар?анд? бо чашми навозиш Нигинаро нигарист. – ?абл аз сафари ?а? шоире ме?мони мо буд. Ба ?амин мазмун байти з?ре гуфт, ки дар?ол дар лав?и хотирам ширеш баст:

Ба ?ангоми сахт? машав ноумед,

Ки абри сия? зояд оби сафед!

Ба тани абгори Нигина мадори тоза дамид ва марди ношиносро ба истинто? гирифт:

– Он шоир ку?ост?

– Гуфт ки азми Бухоро дорад.

– Тан?о буд ё ?амро? дошт?

– Он?о ду кас буданд.

– Пойи дуюм? андаке мелангид?

– ?а. Шоири дуюм Сайфуддин Аъра?и Исфаранг? буд. Аз та?пурсият донистам, ки муаллифи шеър будани Саъдии Шерозиро донист?. Шояд к? будани маро ?ам медон??

Нигина боди??ат ба че?раи марди ношинос синча карду бо аломати инкор сар ?унбонд.

– Ман Шамсуддини ?ола. Д?сти…

– Шуд. Шуморо ?ойибона медонистам, акнун шинохтам. А?мад-ако дар сифати шумо як шеър гуфтааст:

Камоли дувал, мафхари Шар?хона,

Зи?? дар маон? чу ?ола ягона!

Ни?онхонаи за?ри афъ? зи лутфат

Пур аз н?шдору чу занб?рхона.

Ба осори туст и?тидои кавокиб,

Ба айёми туст ифтихори замона…

Нигина аз шеърхон? дар к?ча ва ?узури бегонагон шарм дошту сухан к?то? кард:

– Ин шеъри дароз. Лекин байти охираш а?оиб:

Ту чун номи худ ?овидона бимон?,

Ки маънии ?ола бувад ?овидона!

– Шеъри з?р будаасту лекин ман як чизро сарфа?м нарафтам, – бетакаллуф ба с??бат ?амро? шуд сарязак. – Шумо, эй шоири некназар, Шамсуддин Хола ё ?ола? К? будани холаро ?ама медонем, аммо «?ола» чист?

– Доираи равшан дар гирди мо? ?ола аст. Онро хирмони мо? ?ам мег?янд. ?ола тахаллуси шоирии ман, ному насабам Шамсуддини ?омид…

– Ч? хел на?з, ки шуморо дидам. Ман акнун дар Самар?анд тан?о нестам! Д?сти бародарам д?сти ман аст!

Шакархонум дар?ол Нигинаро шодишарик шуд:

– ?ал?аи дилатро кушо, эй Нигина, ки ба ?ал?аи д?стони м?ътабар расидем. Интухин, дигар асло натарс!

– Ман ?авитар аз тарс ?астам, ойти?он! – Нигина зайли аввала ?озир?авоб гардид. – Агар метарсидам, он шаб Узло?шо?ро масхара намекардам. ?оло он ?адар тавоно? дорам, ки ?ар шароите болои сарам ояд, метавонам аз худ дифоъ кунам. Зеро ?ис кардам, ки д?стони асил дорам. Ра?мат ба ?амаи шумо, ки дар мав?хези ?одиса рахти бахти маро ба об тар накарда, хушк берун овардед!

Аз сухан?ои самим? сарязак ба ва?д омад:

– Ин хел ки бошад, эй мо?и дар зулмот ну?уфта, нурафшон шав!

?ама бо аломати та?син сар ?унбонданду яке аз бонувони хушлибос бо о?анги пазириш гуфт:

– Эй кабутари ?арам, из?ори фара? ва сурур намо, ки дубора ба ?арами шо?аншо?и олам расид?! Мар?або, фарши ?арами мо махмалин асту бо тозагул?о ороста!

Самар?анд сай?али р?йи замин аст,

?авояш фораму хокаш ма?ин аст.

– Нигина ба шумо ва шуморо ба Худо месупорем, – гуфт бо о?анги хайрбод сарязак. – Аммо фаром?ш накунед, ки агар кабутари ?арамро ран?е расад, шо?зода ?алолиддин ба мо нек?? накунаду мо ба шумо…

* * *

– Аз к??сор насим ба нарм? вазиду айёми ба?ор расид ва дар атрофи бораи Самар?анд низ лола шукуфт. Нигина ?ам тадри?ан гарду ?убор аз дилу рухсор шуста, ?унчасон майли хандидан дошт. Чун пештара ?амро?и Шакархонум дар ?авлии ало?ида, берун аз ?арам и?омат мекарду р?з то р?з ?авлу ?аросаш камтар мешуд. Ба вай Самар?анди бузург ва ободон, ки нозу неъмати фаровон дошту сокинонаш ?алиму мехрубон ва ширинзабон буданд, дар ?иёс бо ??рган? бештар писанд омад. Кадбонуи ?арами подшо?? Саодатбегим, ки назди ?о?ибхона исти?болаш гирифта буд, худро самар?андии асил муарриф? карда, ба гуфтору рафтори ме?рбор кабутари ?арамро мафтуни хеш гардонд.

– Хоразмшо? ша?ри моро забт накардааст, балки Самар?анд дили шо?ро тасхир кардааст! – гуфт бо ифтихор кадбонуи со?иб?амол ва р?йдод?ои ?афт-?ашт сол му?аддамро бо обуранги зиёд тасвир кард. Ба Нигина аён гардид, ки он ва?т ?окими Самар?анд сарсулолаи ?арохониён Усмон ибни Ибро?им будаасту «Султони бузурги султон?о» ла?аб доштааст. Вай духтари г?рхони ?арахитоиро ба зан? хостааст. Лекин ?авоби рад гирифта, бо аломати эътироз аз он?о р? тофта, ба номи Султон Му?аммади Хоразмшо? хутба хондаву сикка зада, ?ро ?амчун ме?мони ифтихор? пешвоз гирифтааст. Яъне шо?аншо?и олам аз камон як тир наандохта, со?иби Самар?анд шуда, дар иваз духтари нозанинаш Нозпариро ба ?окими занталаб Усмон бахшидааст.

– Т?йи ар?с? дар ??рган? гузашту ва?те Усмон барои ба нико?и худ даровардани духтари подшо? овора буд, ?арахитои?о бесо?иб мондани ша?рамонро фурсати муносиб шумурда, мисли м?ру малах ?у?ум оварданд, – бо о?и пурдард гапашро давом дод Саодатбегим. – Мо аз Хоразмшо? мадад хостем. Вале он замон дар ?анд исён буду вай омада натавонист. Самар?анди?о ноило? худ ба мудофиа хестанд ва як соли расо му?овимат нишон доданд. Дар ин муддат расо ?афтод бор ?анги тан ба тан шуд. Шасту н?? маротиба самар?анд? ?олиб баромаду фа?ат як бор ?арахито? дастболо шуд, вале базуд? шармандавор ?афо гурехт. Ва?те Хоразмшо? ин ?о расид, дар гирду атрофи Самар?анд ягон ?арахито? набуд, лекин ша?ри ?ангзада ?оли табо? дошт…

Бо чашми худ дидам, ки Хоразмшо? ба хоки хунолуд дузону нишасту бо дарду алам

Самар?анди ?андманд,

Ба ин ?олат к? афканд?

г?ён чанд ?атра ашк рехт. Баъд бо азму нияти ?атъ? аз ?ой хеста, идомаи шеъри ?адимаро тарзи дигар хонд:

Аз ??рган? ту бе?тар?,