Нигина ва Мирмалик

– Эй ?он, биё! ?онон биё!! Давида биё! Хандида биё! Ра?сида биё! Ш?рида биё!! Биё, биё, биё, ки дар омаданат чашми сарам чор шудаст!

Биё! Мо?о, нигоро, ?урчашмо,

Парир?ё, ба?оро, тезхашмо!

Нигина як гур??и ра??оса?ои фаттонро, ки ?аблан ом?зонда, дар ?олати омодабош ниго? медошт, пешандоз карда, ба майдон баровард, то бо ра?си дилгудози хоразм? с?йи офтоби ма?фил хиромон ?илва намоянд. Шодгуна?ои пешина, ки шалпару монда шуда, гом аз гом баргирифта наметавонистанд, ?абин ва гардани ара?шор бод дода, ба па?л?и майгусорон нишастанд ва са?наи ?унарро хол? гузоштанд. Шогирдон хиромон ?илва мекарданду Нигина хиромон ро? гашта, чун ба наздики саропарда расид, мавзун замин б?сид, Хоразмшо? барои исти?бол аз ?ой хест ва бо о??ши боз ?адаме пеш гузошту каб?тари хеш гарм дар о??ш кашид. Беист чашму абр?яшро б?саборон кард. ?ама ?авм бар пой хестанду аз забони шоирон бе?тарин вожа?ои а?санпардоз баланд гашт. Нигина аз шарм сар дар ?омаи ?ул? кашиду Сафии Б?ст? сархуш аз ?амзаю бода бо овози г?шнавоз «Му?анн?, г?ши борбат битоб!» гуфт. Шамси ?ола байти Хайёмро назира баст:

Бархез, дило, ки чанг бар чанг занем,

Май н?ш кунему ном бар нанг занем!

Нидои шоирон табъи дили Хоразмшо? буду со?иён ва му?анниён фаъол гаштанд ва аз ?амоли Нигина базми султон? да?чанд обод шуд. Ма?лисиён ?ар кадом бар сари худ ?ада?е мебардоштанд ва шо?у шодгунаи ?ро бо ?азор забон васф мекарданд. Вале садри ол? ?авобе намедод. Зеро ?айри Нигина касеро намедид. Аз беназоратию ноэътибор? ма?лисиёни ло?айд ла?омгусехта шуданду даври шароб аз ?ад гузашт ва дар маъракаи майгусорон ?ушёре намонд. Аксарро хирад хуфту ра?бат бедор гашт ва ?ул?ули ма?фил дар табиати озод, аз доираи адаб берун ?аст…

Хоразмшо?ро низ ?аваси аз наздик дидани ?амоли махуфи Нигина дар дил омад. О?иста аз банди дасташ дошта, ба сароча – хаймаи хосаи подшо?? даъват кард. Азбаски кабки дастом?зро ?о?ат ба ресмон набуд, Нигина дар?ол ро?? шуд. Вай гумон дошт, ки дар с??бати хоса ?иссаи Узло?шо? бозпурс? ва баррас? мешавад. Аммо…

Шо? бо те?и ниго? андоми латифи гулбаданро шудгор карду якбора оташи шав?аш баланд забона зад. Хост перо?ани гул бебок пора кунаду айши комил ронад. Оби дидаи надима, ки беист метаровид, садди бадхо?? нашуда, балки мисли рав?ан оташи шав?и шо?ро фур?зон мекард. Нигина дид, ки дигар ило?и ра?о? нест, нигини пурза?ри ангуштарин ба да?он наздик овард. Вале имкони истифода нашуд…

Пардадор саросема парда бардошту бо садои ?арангос? мужда расонд:

– ?а?онкушои муаззам, шо?зода ?алолиддини Манкбурн? ташриф фармуданд!

Хоразмшо? бо дили нохо?ам дасти та?овуз аз домони Нигина дур кашиду чун мори афъ? фашшас овоз баровард:

– Ч? гап?! Чингиз ?у?ум кард?!!

– Не. Чингиз ба таъ?ил элч? фиристодааст. Вай дар пушти дар интизор…

* * *

Ма?муди Ялаво?и сафир ва ?амро?онаш шахсан аз Чингизхон барои Султон Му?аммад асбобу афзори хелмахели гаронба?о ва созу барги нишот арму?он оварда буданду ?абои о?арии турк? аз пашми уштури сафед бе?тарин ?адяи шо?она андар замона ма?суб меёфт. Он ба ?аду ?омати шо?аншо?и олам басо мутоби?у муносибу мувофи? афтод ва ?ро да? сол ?авонтар гардонд. Баъди ?омап?шон? ва бастани камарбанди тилло? Ма?муди Ялаво? бо табассуми фарох гуфт:

– ?оони бузург ба шо?аншо?и олам як номаи махсус низ ирсол намуданд.

– Та?диднома?!

– Худо ниго? дорад, ?азрати олампано?. Ин номаи ме?рубон? ва д?стгон? аст.

– Бихон!

Чингизхон ин карат дар му?аддимаи сухан тиб?и му?аррароти номанигор? зафар?ои худро зикр карда, Чину Мочинро забт карданаш, тамоми ?абила?ои турку тотори атрофро зери итоат дароварданашро махсус таъкид намуда, сипас бо услуби му?ул? сода ва бедабдаба навишта буд: «Аз ман пин?он нест, ки зафар?ои ту ?ам бисёр аст. Ман медонам, ки ту давлати бузург сохта? ва ними олам ба фармони туст. Инро, ки медонам, ба ту дасти д?ст? дароз мекунам ва мехо?ам, ки ?амсоя?ои хуб бошем. Туро мисли дигар писар?ои ?игарбандам азизтарин фарзанд ме?исобам ва бовар дорам, ки мо як?оя дунёро со?иб? мекунем…»

– Исто! – Хоразмшо? бо ситеза сафирро аз ?ироат боздошт. –Магар Чингиз вусъати мамлакати ман ва бе?исоб будани лашкари маро намедонад, ки худсито? мекунад?! Ин шо?и ?абилав? ч? ?а? дорад, ки маро – шо?аншо?и оламро фарзанд мехонад?!!

Дасти сафир ларзид ва забон хойид:

– Агар ин ибораи му?улиро са?е? ба то?ик? гардонем, Чингизхон гуфтан мехо?ад, ки вай… бародари шумост…

– Инаш гапи дигар. Давомашро хон!

Ма?муди Ялаво? бо овози ларзон ?ироатро давом дод: «Ба ман гуфтанд, ки бе?тарин шоир?о, олим?о, ?унарманд?ои олам ба хидмати ту камар бастаанд. Офарин ба ту, ки чунин боигарии беназир дор?! Лекин ман аз ин ?и?ат камба?ал. Чунки ?абила?ои мо одам?ои каллама?з ва ?унарманд?ои забардаст надоранд… Ман ба фалону фулон шоирони дарбори ту ра?бате надорам, илло як ра??оса. Ба ман гуфтанд, ки аз дарёи Сай?ун то оби Чай?ун ?ама то?дорону дарвешон Нигина ном ра??осаи туро ?ойил шудаанд, ки р?яш аз офтоб тобонтар будааст. Инро шунида, ба худ гуфтам, ки кош ман ?ам чунин кабутари ?арам медоштам!»

Хоразмшо? бо ишораи ангушт сафирро аз ?ироат боздошт ва кибромез гуфт:

– Ин Чингиз бало будааст-ку! ?атто шоиру ра??осаю а?ли ?арами моро медонистааст! Ку давомашро хон…

– Ба чашм! – гуфт сафир, ки ?аблан дар ??рган? мезисту Ялаво?и Хоразм? ла?аб дошт ва баъди то?ири чорбозоргард шудан сафорати Чингизхонро ба ??да гирифта буд. – ?оони Бузург дар давоми мактуб менависад: «Дар ситоиши ?усну ?унари Нигина ?амаро ма?оли нут? намонд. Вайро ончунон сутуданд, ки ман талабгор ва харидор шудам. Мехо?ам чун дигарон аз ?усну ?унари вай муста?зар шавам. Ин миннат аз ту дорам ва бар ивази як ра??оса сад духтараки зебои му?улу тотор мефиристам. Агар ин кам бошад, ба ?ар як тори м?яш як тора марвориди чин? мебахшам…»

– Бас! – якбора Хоразмшо?ро ?азаб дарё??ш шуд. – Ин ч? густох??! Рав, дафъ шав! Ту чию подшо?ат чию номааш ч?!!! Бо ?оонат биг?, ки ман фарзанди падари худ ?астам ва дархости Чингизро ба эътибор намегирам! Нигина нигини ангуштаринам, балки нигини то?и сарам! Ман аз му?улча?ои пача?у пучу? безорам ва ?атто як пари кабки дар? ба зо?и сиё?и дашт? намеди?ам! Балки як тори м?йи бинияшро ба Чингиз намебахшам!!!

Дафъ шав аз назарам!!!

Равзанаи ?аштум. ?иссаи ба о?уи ?арам табдил ёфтани кабутари ?арам

Соате нагузашта сухан?ои баландпарвози шо?и Хоразм вирди забони хурду бузурги Самар?анд шуд. ?амаро ?аваси дидани сурати зебо ва ра?си шевои Нигина ба сар омад. Он?о чун донистанд, ки Хоразмшо?и Кабир ба муносибати ?алаба бар Кучлук базми оламафр?зи ?амшед? месозад ва Нигина шамъи равшани базмго? мешавад, бо р??ияи идона либос?ои нав д?зонда, ба тамошои бузург омода мешуданд…

Торумор шудани Кучлук – ин хушхабари деринтизорро худи Хоразмшо? баъди рафтани сафири Чингизхон шунид. Аз шод? дар перо?ани подшо?? на?ун?ида, фармуд табли шод? зананд ва базми ?амшед? ороста, тамоми ?окимони Мовароунна?рро ба ме?мон? хонанд. Чаро?

Кучлук дар мар?илаи аввали ?анги зидди ?арахитои?о ?амразми Хоразмшо? буду а?ди д?стиро риоя мекард ва ба нишони садо?ату э?тиром дини насрониро тарк карда, мусулмон шудан мехост. Вале баъде ки духтари ?о?они ?арахитоиро ба зан? гирифт, тамоман та?йир ёфту мисли ?амсараш Ту?а?хотун бутпараст шуд ва риштаи д?стиро бурида, душмани ?аттоли мусулмон?о гардид. Аз ин омоли зишт Султон Му?аммад хашмгин шуд, вале азбаски ба Халифа Носир дандон тез мекард, ?имояти муслиминро вазифаи ? ?исобида, худро ба та?офул зад. Лекин…

Ба сари халифа лашкар кашидани Хоразмшо?ро шунида, р?бо?и дилсиё? шер гашту дини исломро бебунёд ?исобид ва мусулмон?оро ма?бур кард, ки саросар бутпараст шаванд. Вазъият махсусан дар ?ош?ару Хутан то?атфарсо гардид – найман?ои кучлук? тамоми мас?иду мадраса?оро шикастанду ба о?илу партовго? табдил доданд. Кучлук се ?азор зиёдтар имому домуллою фа?е?у дигар донишмандони исломро дар бозор ?амъ оварда, дини исломро нодурусту нолозиму номуборак, китоби «?уръон»-ро но?ису носараю ношоиста ?исобида, уламоро ба мубо?иса даъват кард. ?ама тарсону ?аросон хом?ш нишаста, бо чашми умед имоми маъруф Шайх Алоуддин Му?аммади Хутаниро менигаристанд. Вай ?асурона аз ?ой хесту ?ама сафсата?ои Кучлукро бо далелу бур?они ?атъ? рад кард. Хони найман? бе?ад оташин гашта, дар ?а??и Му?аммад пай?амбари гиром? носазо гуфт. Он го? Шайхи м?ътабар бо тамоми овоз хитоб кард:

– Хокистар бар да?онат, эй душмани ислом! Хок бар сарат, эй саги ношустаи ак-ак?! Ту Кучлук не, кучук ту!!

Хони Найман дар пеши назари хал? бо Кучук – саги газанда табдил ёфт. Чун ба маънои суханбоз? сарфа?м рафт, девона шуд – бо амри вай Шайхи хутаниро ба дарвозаи мадрасае, ки худи ин бузургвор бунёд карда буд, чормех заданд…

Ин шумхабар дар Балх ба самъи Хоразмшо? расид ва ? мактубе навишт пур аз та?дид ва амир Му?аммади ?аро?осимро сафир фиристод, то Кучлуки ла?омгусехтаро ба ором? ва итоат водор намояд. Акси садои ?окими найман?о тамоман баръакс шуд: намояндаи шо?аншо?и оламро зан?ирбанд ба ?абсхона андохту ?авобия навишт пур аз та??ир, ки як ?умлааш ин буд: «…Агар марди майдон ва султони ?а?и?? бош?, ба сари ман авбошу ро?зан?оро вакил нафиристода, худ бурун ой, то бо ман ?анг кун? ва мард? биозмо?. Касе ма?луб гардад, мутеъ шаваду ?олиб барояд –?оким!»

Даъвати ошкоро косаи сабри Хоразмшо?ро, ки ба Нишопур расида буд, лабрез гардонд. Чокарашро фармон дод, то дар?ол ба асп зин занад. Шитобон хесту саросема по ба узанг? андохт. Асп аз ва?о?ати подшо? тарсид магар, ки тавсан? карду чаро?поя рафт. Султон Му?аммад нагунсор ба замин афтид. Дасташ шикасту миёнаш сахт зарб х?рд. Аз шиддати дард нолида, ?азои осмониро фоли бад пиндошт ва Кучлук ба ?оли худ гузошта, ба ?ои хан?ар со?ар ба даст гирифт…

Р?зе шо?зода ?алолиддин ба аёдати падар омад. Баъди ?олпурс?, ва?те перомуни му?имтарин масъала?ои давлатдор? саволу ?авоб карданд, о?иста гуфт:

– Агар хаста нашуда бошед, масли?ате ?аст дар боби Кучлук…

– ?арчанд ?азия басо дарднок аст, лек ?ойи гурез нест. Нек биг?, то ройи фалак бар мароми ман равад.

– Дамир Малик мег?яд, ки агар шо?аншо?и олам рухсат ди?анд, кори Кучлукро якр?я кунад.

– Чаро? ? ч? ?араз дорад?

– Дамир Малик мег?яд, ки Шайхи м?ътабари Ху?анд Бадеуддини Нур? аз беадолати?ои Кучлук нисбати дини мубини ислом ва ?ош?ари?о сахт оташин шуда, муридони хеш ба ?азо хондааст.

– Кучлуки ?аром бади бад асту бояд сараш аз тан биафтад! Вале ?азаъ кардани ?окими музофот? ба ра?ми хоне, ки ?удрати ?арахито дар дасти ?ст, оё тари?и хирадмандист?

– Шайхулшайхи мо На?миддини Кубро мег?яд, ки ?авру таадд? нисбати хал?и мусулмон ва беиноятии Кучлук нисбати дини мубини ислом ба сар?ади ифрот расида, де??ону тавонгару дарвешу фа?ирон ?ама сарсону нигарон ва омода ба исён…

– Кучлук даррандаи басо хатарнок асту фа?ат ман метавонам, ?ро ма?в созам!

– Эй падари ме?рубон, пешвои лашкари ислом ва таъйидшуда аз осмон шумоед ва Кучлуки лаънат? ма?з аз дасти ?удратманди шумо пора-пора гашта, ба боди фано меравад. Дамир Малики Ху?анд? мисли ман фарзанди сарсупурдаи шумост ва бо дуои шумо, иншоалло?, зафарпайкар мешавад.