Bizi Umudsuz qoyma

–Qorxma, ana! – Umud ?tk?m s?sl? dill?ndi. S?n he? narahat olma, m?ni bu v?ziyy?td? tutub t?rm?y? basmayacaqlar ki! ?g?r v?t?nin bu g?n m?nim kimi d?y?s??y? ehtiyaci varsa, m?tl?q getm?liy?m. Qoy m?ni aparib pulemyotun arxasina oturtsunlar, tankin q?ll?sin? mindirsinl?r. G?rs?nl?r erm?nil?ri nec? bi?ir?m.

Oglunun aparilmasini g?rm?m?k ???n ?z?n? divara ?evirib m?chul bir n?qt?y? baxan Ana is? bunlari esitmirdi, bu zaman onun basinda bir ugultu, bir haray vardi. Bu haray ona tanis deyildi, he? vaxt, he? yerd?, he? kimd?n bel? bir haray esitm?misdi…

“Bizi Umudsuz qoyma!” Kim idi bunu haraylayan? Ana basa d?s? bilmirdi. Umudun ondan ?ziz, ondan yaxin, ondan m?lh?m kimi ola bil?rdi? Q?fild?n geri ?evrildi. ?evrildi ki, oglunun arxasinca qisqirsin, amma artiq gec idi, Ana ?evril?nd? Umudu oturtduqlari t?nd g?y r?ngli h?rbi masin darvazanin agzindan uzaqlasdi.

Umud onsuz qala bilm?y?n V?t?nin harayina gedirdi. Masinin arxasinca bir m?dd?t baxan Ana yaxsi ki, bunu basa d?s?b sakitl?sdi, yoxsa ?r?yi partlayardi. H?y?t? d?s?b ?ll?rini g?y? qaldirdi, Tanriya dua el?di: “N? olar, ya r?bb, bizi d? Umudsuz qoyma!”

Sevgi v? Borc

“F?xr eyl?m?, ey b?lb?l? seyda ki, ??m?nim var m?nim,

Qoy, f?xr eyl?yim m?n ki, g?z?l bir v?t?nim var m?nim”

?liaga Vahid

Baki – Astara qatari Iyd?li ke?idind? bir anliq dayanib t?rp?n?c?kdi. Ke?id Masalli stansiyasindan ?z? L?nk?rana t?r?f bes kilometrlik m?saf?d? yerl?sirdi. Nadir hallarda olsa da, ke?idd? d?s?nl?r? t?sad?f edilirdi. Burada qatardan d?s?nl?r, ?sas?n, s?rh?d?il?r olurdu – b?lk? d? ke?idi onlar ???n n?z?rd? tutmusdular.

Qatar Masallidan t?rp?n?n kimi orta yasli b?l?d?i Samir? xanim yaxinlasib ara kupel?rd?n birind? yatmis h?rb?i s?rnisinin ?iynind?n ehmalca t?rp?d?r?k oyatdi. Asta s?sl?:

–Qalxin! – dedi. – Bes d?qiq?d?n sonra Iyd?lid?yik.

B?l?d?i ged?n kimi leytenant Osman Osmanov yatagindan qalxdi. M?l?f?l?rini v? balinc ?z?n? g?t?r?b b?l?d?inin otagina getdi. Onun yuyunaraq kupesin? qayitmasi he? iki d?qiq? d? ??km?di. Ehmal h?r?k?tind?n he? kim oyanmamisdi – kupe yoldaslari h?l? d? mishamis yatirdilar. ?sya ?antasini k?r?yin? geyindi, sonra ?amadanini g?t?r?b asta addimlarla vaqonun ?ixisina yollandi.

–S?n nahaq burda d?s?rs?n, oglum. – B?l?d?i Samir? h?r ehtimala qarsi ona etirazini bildirdi. – Buradan bir yana ?ixmaq ?ox ??tindir. He? olmasa g?zl?yib Qazmalar stansiyasinda d?ss?ydin, oradan taksil?rl? hara ist?s?ydin ged? bil?rdin.

“Niy? b?s t?limatda Iyd?lini yaziblar? ?g?r lazim olsaydi Qazmalari yazardilar. Yaziblarsa, dem?li, burada qatardan d?sm?k lazimdir. S?rh?d?i ?ekist kimi h?mis? s?rvaxt olmalidir – xidm?td? d?, m?tb?xd? d?, s?yah?td? d?, haradan, n? vaxt g?lib hara getdiyini he? kim g?rm?m?lidir. Yoxsa onun harasi oldu s?rh?d?i?” Osman ?z-?z?n? bel? d?s?nd? v? fikirl?sdi ki, Iyd?lid? d?sm?yi d?zg?nd?r, yoxsa iyirmi-otuz g?z?n vaqon qapilarina dikildiyi Qazmalarda d?sm?k s?rh?d?i isi deyil.

–M?n xidm?ti marsrutdan qiraga ?ixa bilm?r?m. G?nd?risimd? d? bel? yazilib. – Bas leytenant Osmanov k?n?ls?z, lakin ciddi v? r?smi cavab verdi ki, b?l?d?i daha he? n? dem?sin.

Bu zaman qatar s?r?tini azaltmaga basladi. B?l?d?i a?arini g?t?r?b tambura g?ldi v? dayanmaqda olan vaqonun qapisini a?di, pill?k?n avtomatik olaraq asagiya uzandi. Samir? xanim k?nara ??kilib d?sm?k ???n leytenanta yol verdi.

–Sag olun! – Leytenant Osmanov dilucu sagollasib pill?k?ndan yer? d?sd?.

–Siz d? sag-salamat gedib ?atin, h?m d? ugurlu xidm?tl?r olsun, oglum! – Samir? xanim sanki bir ana n?vazisi il? onun arxasinca xos arzularini bildirdi.

Osman vaqondan ??-bes addim aralanmisdi ki, qatar yerind?n t?rp?ndi, dayanmasi, b?lk? d? he? bes-on saniy? ??km?di. G?zl?ri dolmus b?l?d?i, sanki dogma oglunu ?sg?rliy? yola salirmis kimi onun dalinca s?sl?ndi, amma qatar s?r?t g?t?rd?y?nd?n relsl?rl? t?k?rl?rin s?rt?nm?sind?n alinan, getdikc? gurlasmaqda olan s?sl?r? qarisan b?l?d?inin s?sind?n Osman he? n? anlamadi. Qatar bir anin i?ind? s?t?y?b ke?di v? z?lm?t qaranligin i?ind? ?riyib yoxa ?ixdi.

Ayin isiginda parildayan relsl?rd?n basqa ?trafda he? n? g?r?nm?rd?. Osman ?trafi diqq?tl? n?z?rd?n ke?irdikd? on bes-iyirmi addimliqda bir taxta budka onun diqq?tini ??kdi. Yavas-yavas budkanin yanina g?ldi. Taxta budkanin qapisi bagli idi. Yol t?miri is?il?ri ???n n?z?rd? tutuldugunu z?nn ed?n Osman ?amadanini budkaya s?yk?di. ?sya ?antasini da ?iyinl?rind?n d?s?r?b ?amadanina s?yk?di. Sonra bir siqaret ?ixardib yandirdi. Gec?nin bu vaxti siqaretin t?st?s?n? qarisib ciy?rl?rin? dolan k?nd havasi ona x?susi l?zz?t verdi.

Siqaretini ??k?-??k? n? ed?c?yini, gec?nin bu vaxti haraya, hansi istiqam?t? v? nec? ged?c?yini d?s?nm?y?, d?s?nc?l?rind? g?l?c?k zastava h?yatini m??yy?nl?sdirm?y? ?alisdi. Ola bilm?zdi ki, onu qarsilamaga g?lm?sinl?r. Komandanin ?mri ona verildiyi kimi m?tl?qdir ki, s?rh?d d?st?si q?rargahina, s?rh?d zastavasina da g?nd?rilib. Kims? onu qarsilamaga, zastavaya q?d?r m?saiy?t etm?y? g?lm?liydi? “B?lk? onlar da b?l?d?i kimi Qazmalarda d?s?c?yimi z?nn edibl?r?”

Uzaqda, harda is? ?aqqallarin ulasmasi gec?nin s?kutunu pozurdu. Osman budkanin qabaginda siqaret ??k?-??k? var-g?l edir, bir ?ixis yolu tapmagi d?s?n?rd?. El? bu zaman agacliqda siqqilti esidildi. Budkanin b?yr?nd?, ay isiginin tutmadigi t?r?fd? yer? oturub dinl?m?y? basladi; kims? yavas-yavas ona t?r?f g?lirdi. Osman addim s?sl?rini bir az da diqq?tl? dinl?dikd?n sonra g?l?nin adam oldugunu y?qinl?sdirdi. Tez siqaretini yer? atib ayagi il? s?nd?rd?.

–?h?…, ?hh?…

Agacliqdan iki d?f? ?sk?r?k s?si g?ldi, g?l?n adam h?qiq?t?nmi ?sk?rd?, yoxsa imitasiya el?di, bunu Osman ayird ed? bilm?di. H?min s?mt? diqq?t k?silib g?l?n adamin ?z? ?ixmasini g?zl?di.

–?h?…

Leytenant Osmanov lap yaxinliqdan ?sk?r?k s?sini esid?n kimi g?l?n adamin ?hli-hal oldugunu y?qinl?sdirdi, g?l?n h?r kim idis?, ?z?n? nisan verirdi. D?rhal cib fanarini ?ixarib hazir tutdu ki, yaxin m?saf?d? sif?tini isiqlandirib g?r? bilsin. G?l?n h?r kim idis?, onu qarsilamaga g?l?n s?rh?d?il?rd?n deyildi – bunu y?qin etdi leytenant Osmanov. ?n azindan s?rh?d?il?rin fanari olmaliydi – bel? qaranliq gec?d? fanarsiz h?r?k?t etm?k ?ox ??tindi, h?tta ?razini yaxsi taniyan adam olsa bel?, ??nki ayin isigi h?r yeri isiqlandirmirdi.

N?vb?ti ?sk?r?k s?sini lap yaxin m?saf?d? esid?n leytenant Osmanov c?ld cib fanarini yandirib g?l?n adamin sif?tini isiqlandirdi. ?ynind? g?d?k??, ?lind? kort?bii hazirlanmis ?sa, basinda isti qis papagi olan ahil yaslarinda bir kisi onun bes-alti addimligina ?atib dayandi.

–T?k g?lmisiniz? – Ilk suali qoca verdi.

–Siz kimsiniz? – Leytenant suala-sualla cavab verdi.

–Salam, oglum. – Sanki indi n?f?sini d?rirmis kimi kisi leytenanti salamladi, ancaq ona ?l uzatmadi. – Y?qin zastavaya ged?c?ks?n?

Osman qocanin suali qarsisinda duruxdu. “Qoca kimdir? Onun zastavaya ged?c?yini haradan v? nec? ?yr?n? bil?rdi?”

Uzaqdan ulasan ?aqqallarin s?si g?cl?ndikc? gec? daha da vahim?li g?r?n?rd?. Bu qaranliq gec?d? ke?idd? onlarin ikisind?n basqa he? kim yox idi. Inansa da, inanmasa da leytenant onunla danismali, h?md?m olmali idi. Osmanov qorxu hissi ke?irm?s? d? ehtiyatli olmaga ?alisdi.

–Bunu siz hardan bilirsiniz?

–Bunu bilm?y? n? var ki, oglum? S?n burdan ke??n n? birinci s?rh?d?i deyils?n, n? d? axirinci. Birinci d?f? g?l?nl?r h?mis? s?hv?n burda d?s?rl?r. El? ki, yolu-yolagani ?yr?ndil?r, sonra Qazmalarda d?s?b oradan zastavaya taksi il?, ya arxalarinca g?l?n masinla yollanirlar.

“Bunu b?l?d?i d? m?n? dedi. Yaxsi, b?s bel? olan halda niy? t?limatda zastavaya getm?k ???n d?s?l?c?k yer “Iyd?li” g?st?rilib?” Osman ?zl?y?nd? bir an g?t?r-qoy edib qocadan sorusdu:

–Buradan zastavaya getm?k olmaz ki?

–Y?qin ki, s?n t?z? zastavani n?z?rd? tutursan – Kilid zastavasini. Niy? olmur, olar. – Qoca suala aram-aram cavab verdi. – ?vv?lc? bu ?razil?rin hamisina Salam M?lik zastavasindan n?zar?t edirdil?r. Zastavaya da Qazmalardan gedirdil?r. Kilid zastavasini t?z? yaradiblar – he? bir il olmaz. Oraya Qazmalardan da getm?k olar, burdan da. Ancaq ?n yaxin yol burdandir. Int?hasi buradan masin yolu-zad yoxdur, g?r?k piyada ged?s?n.

–N? q?d?r getm?k lazimdir?

–Yaxsi gets?n saat yarimliq yoldur, on kilometrd?n bir az artiq olar.

–Olsun, m?n ged?r?m. T?ki siz m?n? yolu g?st?rin.

–T?l?sm?, oglum. H?l? s?h?rin a?ilmasina ?ox var. Ged?k, bizd? gec?l?y?rs?n. S?h?r s?bh tezd?n ati ver?r?m, minib yoluna davam ed?rs?n. At min? bilirs?nmi? Narahat olma, K?h?r nadinc deyil, yolu da yaxsi taniyir. ??hlim? d?sd?, qiraga ?ixan deyil, birbas s?ni zastavaya aparacaq.

–Ati indi ver? bil?rs?nmi? M?n yoluma davam ed?rdim.

–Oglum, s?h?rin a?ilmasina h?l? ??-d?rd saat var. Bir azdan ay dagin arxasina ke??c?k, ?trafi z?lm?t qaranliq b?r?y?c?k. Gedib qayadan u?arsiniz, ati da, ?z?n? d? t?l?f ed?rs?n. G?l, g?r?m, ged?k ev?. Hava isiqlasar, sonra yola salaram, ged?rs?n.

Osmanov daha bir s?z dem?d?n ?sya ?antasini g?t?r?b k?r?yin? geyindi. ?amadanini yerd?n qaldirib qocanin arxasinca addimladi. Ay, dogrudan da ?f?q? yaxinlasirdi, b?lk? d? bir barmaq m?saf?sind?ydi. Qocanin danisiginda bir dogmaliq, bir s?mimiyy?t hiss ets? d? ?r?yind?ki s?bh?l?r ona rahatliq vermirdi. Amma basqa ?ixis yolu da g?rm?rd?.

Agacligin arasindan ke?ib d?mir yol x?ttind?n ?ox da uzaqda olmayan, t?xmin?n yetmis-s?ks?n addimliqda bir evin qarsisinda dayandilar. Birm?rt?b?li balaca evin giris qapisi ?z?rind? yanan z?if lampa ?trafi g?cl? isiqlandirirdi.

–T?kmi yasayirsiniz? – Qoca cibind?n a?ar ?ixardib qapinin ?st?nd?ki asma qifili a?maq ist?y?nd? Osmanovun aglina g?l?n sual bel? oldu.

Qoca t?mkinini pozmadan qapini a?di, sonra ?z?n? qonagina tutdu:

–Xos g?lmisiniz. Buyurun, ev? ke??k. – dedi. – Indi g?l, tanis olaq, oglum. M?nim adim Savalandir – Savalan baba, esitm?mis olmazsan. B?t?n s?rh?d?il?r m?ni bel? ?agirir.

–M?nim adim Osmandir.

–Lap yaxsi, bundan sonra bir-birimizi taniyacagiq. Indi is?, buyur, ke? i??ri. – Savalan baba bunu deyib i??ri ke?di v? d?hlizin isigini yandirdi ki, Osman da i??ri ke?? bilsin. El? ki, Osman i??ri ke?ib ?amadanini yer? qoydu, Savalan kisi qapinin c?ft?sini vurub d?hlizin basindaki otaga getdi. Isigi yandirib elektrik ?aynikini qosdu. Osmanin d?hlizd? qaldigini g?r?b s?sl?ndi.