Кайту

– Аркадий Аверченко.

Бишт?р аскан таза г??д?ле ир офицер к?рс?тк?н урынга килеп басты.

– Георги Абазадзе

Битен сакал баскан ир д? теге урынга юн?лде.

– ?хм?тг?р?й ?минев

?хм?тг?р?й, егерме биш яшьл?р тир?сенд?ге ир, янында басып торган хатынын кочаклап ?беп алды, аннан со? д?рт яшьл?р тир?сенд?ге кызын к?т?реп с?йде. Инде кит?рг? омтылгач, кире борылып хатыныны? эчен сыпырып алды. Хатыны авырлы иде. Шуннан со? к?рс?телг?н урынга барып басты. Офицер инде ул арада тагын бер фамилияне ?йтеп ?лгерг?н иде. Бу юлы энд?ш?че д?, х?р?к?тл?н?че д? к?ренм?де. Кешел?р бер-берсен? карап чыш-пыш килг?н арада, офицер т?ш кес?сенн?н ручка алып к?газьг? ниндидер билге куйды да чираттагы фамилияне атады.

Шул р?вешле офицер бик к?п фамилиял?рне барлап чыкты. Ул инде х?зер тизр?к укый иде. Бишт?рлел?р д? иял?ш? т?ште, исеме чыгу бел?н ялт итеп урыннарына барып бастылар. Ул тезелерг? кушкан урында кеше бик к?п ?ыелды, бишт?р к?т?реп кил?че ир-егетл?рне? барсы да диярлек шунда к?чеп бетте. Шулай да ул атаган кешел?рне? монда булмаганнары да х?тсез ген? иде. Офицер берни д? ?йтм?де, к?газен? билге куеп кына барды.

Исемлекне ?йтеп чыккач, офицер авыл т?р?л?ре ягына борылды. Н?рс?дер с?йл?шеп алдылар. Исемлекк? т?ртт?-т?рт? ки??шл?штел?р. Аннан со? офицер тагын халыкка энд?ште.

– Исем-фамилиясе ?йтелми калган ир-егетл?р бармы?

– Бар, бар! -диештел?р ирл?р кулларын к?т?реп, – Монда.

Шундыйларны? берсе янында торган хатын ирене? авызын учы бел?н каплады да н?зек кен? тавыш бел?н:

– Юк, юк! – дип кычкырды.

Моны к?рг?ч Т?нзил? пырхылдап к?леп ?иб?рде. Башкаларны? да иренен? кыска вакытлы елмаю кунды.

– Сез мен? монда ?ыелыгыз, – диде офицер, читт?р?к торган х?рбил?рг? ым кагып, – Х?зер сезне? исем-атны язып алырлар.

Х?рбил?рне? берсе исемлек т?зерг? кереште, калган икесе исеме чыккан ир-егетл?рне читк?р?к алып китте. Алар халык т?ркеменн?н бернич? метрга аерылып, саф булып тезелеп бастылар.

– Солдатка кит?чел?р бел?н хушлашу ?чен унбиш… – Офицер с?гатен? карап алды да д?вам итте, – Юк… Ярты с?гать вакыт бирел?.

Моны ишет?г? хатын-кызлар солдатка кит?ч?к ирл?р ягына ташланды. ?ыелган халык саегып, сир?кл?неп калды. Бераздан исемлек т?з?че х?рби д? эшен бетерде ??м бишт?р к?т?реп кил?чел?рне? барсын да читт? торган сафка илтеп кушты.

Кай арададыр солдатлар янында Т?нзил?не? ахир?тл?ре п?йда булды. Аркаларына бишт?р аскан Наташа, Ольга, Катя солдатка кит?че ирл?р янына килеп бастылар да горур кыяф?т бел?н тир?-яктагыларны к?з?терг? тотындылар.

– Сез нишл?п монда торасыз? – диде х?рби кеше аларны к?реп калгач, – Барыгыз ?ле ?н? тегенд?.

– Юк, без сугышка кит?без! – дип чатнатып ?авап бирде Наташа.

Х?рби к?лемсер?п ??ркайсына к?з й?гертеп чыкты да:

– Бу юлы сезне алмыйбыз, – дип ?итди ?авап бирде, – Повестка килг?нен к?тегез. ?лег? сез авылда кир?гр?к.

– ? сугыш бетс?? – дип авызын б?рештерде Ольга, – Безне? ?и??че буласы кил?.

– ?йе, – дип кушылды Катя, – Без ?зебез барабыз сугышка. Сез безне машинага гына утыртыгыз.

– Юк, – х?рби к?леп ?иб?р?д?н ?зен к?чк? тыеп тора иде бугай, – Сез кайтыгыз. Повестка к?тегез. Ул тизд?н килеп ?ит?р.

– К?тмибез! – дип кистерде Наташа, – Б?ген кит?без. Сугыш бетк?ч, безг? повестка кир?кми.

Х?рби авыр сулап куйды да ары китте. Бераздан Наташаны? ?нисе кызларны к?реп калды да й?гереп килеп Наташаны? ?илк?сенн?н эл?ктереп алды:

– Син монда нишл?п й?рисе??

– Сугышка кит?без.

Наташаны? ?нисе кызларга к?з й?гертеп чыкты. Бер к?лерг?, бер тирг?рг? итте. Ахыр чикт? ?зен кулга алды бугай, тыныч ?мма кире каккысыз катгый тавыш бел?н:

– Барыгыз, ?йг? кайтыгыз, – диде.

Хушлашучыларны к?з?т? ?ан ?згеч к?ренеш иде. Колхоз р?исе бел?н офицер "данлы юл, горурлык" дип д?ртл?ндерерг? тырышса да Левитан инде кич?д?н бирле фронттагы х?лл?р бел?н таныштырып тора ??м эшл?рне? горурланырлык т?геллеген к?пл?р а?лый иде. Фашистлар коточкыч тизлек бел?н алга бара, кызыл армия чиген?, зур-зур ш???рл?рне дошман кулына калдыра. Мондый х?лл?рд? данга да, горурлыкка да урын юк, монда бары тик ?лем ген? хакимлек ит?.

?н? тегенд? бер ир ч?г?л?п ике баласын кысып кочаклаган да тынып калган. Ул сулыш та алмый шикелле. Бары тик к?зл?ренн?н аккан яшь кен? ике тасма булып я?акларына шуып т?шк?н. Янында басып торган хатыны да аларга карап тавыш-тынсыз гына сулкылдый. Р?ссам булса?, картина язарлык мизгел. Ирне? ?лемг? кит?ен икесе д? а?лап тора ич. Бу тиклем д??ш?т булып килг?н сугыштан ис?н кайта алуы? ?зе бер мог?иза сыман тоела. Ил б?хете хакына ?зл?рен корбан ит?рг? ?ыенган кешел?рне? со?гы хушлашуы. Тавыш-тынсыз, с?зсез б?хилл?ш?. Х?тта к?з яшьл?ре д? юаш кына булып, язмышка буйсынып аккан сыман тоела…

Якында гына бер кыз с?йг?нене? якасыннан тотып ?илтер?т?, ?зе к?з яшьл?рен? буылып ялвара:

– Китм?!

Т?нзил? ул кызны бел?. Л?йс?ния ул. Медпунктта эшли, ? егете – Ревмир исемле. Клубта эшли иде. ?п? кино килг?н чакларда, бала-чаганы кертмил?р, ? Т?нзил?не Ревмир уздырып ?иб?р? торган иде. Мен? б?ген ул да бишт?р аскан… Соклана иде Т?нзил? аларга карап, шулкад?р матур парлар булыр ик?н, болар бит бер-берсе ?чен ген? яратылган, дип уйлый ??м ?зене? с?йг?н кешесен к?з алдына китерерг? тырышып карый, тик берни д? килеп чыкмый иде.

– Китми тор… ?ч кен? к?н калды бит…

– Кайткач, б?гърем, кайткач… – дип юатырга тырыша Ревмир.

– ?ч кен? к?н! – Л?йс?ния, ?йтерсе?, аны ишетми, – ?ч кен?. Минем хакка. Карынымдагы сабые? хакына… Китм?…

– Шулай кир?к, б?гърем.

Л?йс?ния тагын ярсып Ревмирны? якасына ?рел?. ?илтер?т?.

– Иле? ген? т?гел бит сине?… – ди ул ?рт?л?не? чиген? ?итеп, – С?йг?не? д? бар бит. Мин д? бар. Карынымда бала? да бар… Хет бер тапкыр ты?ла с?земне… Иле? ген? т?гел бит…

??м ул с?йг?нен читк? этеп ?иб?р? д? офицер каршысына килеп баса:

– Ипт?ш офицер, зин?ар ?чен б?ген алып китм?гез Ревмирымны. ?ч к?нг? ген? калдырыгыз. ?ч к?нн?н безне? туй булырга тиеш иде. Кунаклар да чакырылган иде. ? ул кит?. Калдырыгыз ?ч к?нг? ген?, ?… Хатыны булып калыйм… ?ч к?нг? ген? китми торсын… Аннан со? барыр… Беркая да качып китми ич ул… Ипт?ш офицер, сез мине ишет?сезме?

Офицер у?айсызлана. К?зл?рен яшерерг? тырыша. Тик ?зен кулга ала.

– Ярамый.

– Ничек ярамасын? ?ч кен? к?н бит ул!

– Кайткач, туй ясарсыз, – дип д?ртл?ндерерг? тырыша офицер, – Кайткач…

– Ипт?ш офицер… – Л?йс?ния ярсып х?рбине? из?енн?н эл?ктер? д? куллары салынып т?ш?. Ул х?лсез адымнар бел?н Ревмиры ягына атлый, егет инде аны? янына килеп ?итк?н, кыз аны? муенына асылына да сулкылдап еларга кереш?, – Кайт, кадерлем. Б?тен ?лемн?рг? ?ч итеп кайт. Мин сине к?т?рмен. Мин сине ?лг?нче к?т?рмен.

??м аны? куеныннан кин?т арынып кес?л?рен капшый башлый, беркад?р шулай м?ш?л?нг?ч шакмаклап киселг?н марля кис?ге тартып чыгара.